Operacja prostaty - prostatektomia, TURP, mikrochirurgia laserowa, adenomektomia, możliwe powikłania

Prostata to gruczoł produkujący płyn nasienny, bazę dla spermy, w której unoszą się plemniki produkowane w jądrach. Płyn nasienny to lepki, mleczny płyn, składający się z kwasów i enzymów. Stanowi on około 15% całkowitej objętości nasienia.

Gruczoł krokowy znajduje się blisko pęcherza moczowego i otacza cewkę moczową, dlatego też, kiedy prostata się powiększa albo zaczyna na niej rosnąć nowotwór, głównym objawem są problemy z oddawaniem moczu. W przypadku raka prostaty najlepiej nie czekać na pierwsze objawy, bo mogą się one pojawić zbyt późno. Każdy mężczyzna powinien się regularnie badać (raka prostaty wykryje badanie per rectum u urologa oraz badanie w kierunku PSA).

Pierwszoplanowymi objawami chorób prostaty są zaburzenia dyzuryczne. Pacjent odczuwa je jako zmniejszenie strumienia i częste oddawanie moczu, strumień moczu przerywany, ból w trakcie mikcji oraz nietrzymanie moczu. Ponadto występuje często ból w okolicy krocza, a także krew w moczu lub nasieniu. W przypadku wystąpienia któregoś z tych objawów należy zgłosić się do lekarza urologa, który wykona badanie palpacyjne per rectum gruczołu krokowego oraz zleci badanie poziomu hormonu PSA - charakterystycznego dla gruczołu krokowego, wykorzystywanego także do monitoringu leczenia.

Operacja prostaty przeprowadzana jest u pacjentów, którzy borykają się z przerostem lub nowotworem prostaty. Wśród najczęściej wykonywach operacji prostaty można wyróżnić:

• prostatektomię radykalną,
• przezcewkową resekcję gruczołu krokowego (TURP),
• mikrochirurgię laserową,
• adenomektomię.

Wycięcie gruczołu krokowego (prostatektomia radykalna) to zabieg wykonywany w przypadku chorób prostaty, które nie reagują na leczenie farmakologiczne. Do prostatektomii kwalifikują się mężczyźni, z rakiem prostaty, będący przed 70. rokiem życia i mający PSA niższe niż 21 ng/ml. Wycięcie gruczołu krokowego przeprowadza się najczęściej w przypadku raka prostaty - wtedy razem z rakiem usuwa się cały gruczoł. Wczesne rozpoznanie i leczenie nowotworu gruczołu krokowego polepsza rokowanie i skuteczność zastosowanego leczenia i zwiększa szanse na powrót do zdrowia.

Przed zabiegiem chirurgicznym lekarz musi stwierdzić zaawansowanie choroby prostaty. Oprócz badania PSA wykonywane są tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny oraz scyntygrafia kości.

Wycięcie gruczołu krokowego przeprowadza się pod narkozą, czyli w znieczuleniu ogólnym. Chirurg robi nacięcie na podbrzuszu pacjenta, może też przeprowadzić ten zabieg przez krocze. Usuwany jest rak gruczołu krokowego oraz cała prostata, razem z pęcherzykami nasiennymi. Gdy usuwana jest całość gruczołu krokowego, operacja nosi nazwę radykalnej prostatektomii. Po usunięciu łączy się cewkę moczową z pęcherzem, od razu wprowadza się także cewnik, który umożliwia oddawanie moczu po operacji. Potrzebny będzie on pacjentowi jeszcze przez 2-3 tygodnie. Ponadto po zabiegu do żyły mężczyzny wkłuwany zostaje wenflon, przez który podawane będą stale leki przeciwbólowe. Prostatektomia trwa od 1 do 3 godzin. Rekonwalescencja wymaga kilkudniowego pobytu w szpitalu.

Zalecenia dla pacjenta po prostatektomii

Dobę po prostatektomii pacjent może jedynie przyjmować płyny (co najmniej 2,5 litra na dobę), następnie pokarmy płynne. Po jakimś czasie dieta powinna zostać wzbogacona o jedzenie wysokobiałkowe. W trakcie trwania operacji przy pęcherzu znajduje się cewnik Foley'a, który usuwa się dopiero 2 tygodnie po zabiegu. Do operowanych miejsc są podłączane dreny, które oczyszczają owo miejsce z krwi, moczu i wysięku. Dreny odłączone zostają drugiego dnia po operacji. Żylna choroba zatorowo-zakrzepowa lub zapalenie płuc to częste powikłania po operacji. Żeby im zapobiec, pacjent powinien przyjmować heparynę drobnocząsteczkową, bandażować kończyny dolne i jak najszybciej zacząć się poruszać. W celu profilaktycznym wskazane jest wykonywanie ćwiczeń oddechowych i ćwiczeń mięśni Kegla. Po operacji gruczołu krokowego pacjent może cierpieć na nietrzymanie moczu. Wzmocnione mięśnie Kegla pomogą zapanować nad pęcherzem moczowym.

Mężczyzna po takiej operacji nie powinien się przemęczać, a szczególnie podnosić ciężarów. Cała rekonwalescencja trwa około 2 miesiące. Po wycięciu gruczołu krokowego należy zgłosić się do lekarza na badania kontrolne.

Przezcewkowa resekcja gruczołu krokowego TURP uchodzi za tzw. „złoty standard” w chirurgicznym leczeniu łagodnego rozrostu prostaty (BPH). Zabieg ten wykonuje się za pomocą instrumentu, zwanego resektoskopem, zasilanego urządzeniem dostarczającym prąd. W skład resektoskopu wchodzi m.in. zestaw optyczny z mikrosoczewkami. Umożliwia oglądanie przebiegu operacji bezpośrednio przez chirurga lub na ekranie monitora dzięki przesyłaniu obrazu z wnętrza ciała za pomocą mikrokamery.

Resektoskop jest zaopatrzony w światłowód, który oświetla operowane miejsce. Instrument wprowadza się do cewki moczowej mężczyzny znajdującej się w prąciu, dochodząc aż do pęcherza. Należy tu podkreślić, że zabieg jest bezbolesny, a pacjent jest przytomny i ma tylko znieczuloną dolną połowę ciała. Przekrój urządzenia jest niewielki, dostosowany do średnicy cewki moczowej. Aby uchronić cewkę moczową przed uszkodzeniami, stosuje się nawilżający ochronny żel. Po obejrzeniu od środka stanu prostaty, cewki moczowej i pęcherza moczowego lekarz, odpowiednio sterując urządzeniem ręcznie oraz za pomocą pedałów uruchamiających prąd do cięcia i koagulacji, wycina tkankę gruczołu krokowego, która do tej pory rozrastając się zwężała światło cewki moczowej, co powodowało kłopoty z oddawaniem moczu.

Urolog usuwa stopniowo cały miąższ gruczołu krokowego, pozostawiając jedynie jego zewnętrzne ściany, czyli tzw. torebkę chirurgiczną. W ten sposób unika się ponownego rozrostu tego narządu i powrotu dolegliwości. Lekarz stara się nie uszkodzić zewnętrznego zwieracza cewki moczowej, który umożliwia utrzymywanie moczu w pęcherzu. W środkowej części gruczołu powstaje szeroka jama, która będzie teraz pełnić funkcję kanału moczowego.

Zabieg TURP jest mniej inwazyjny niż tradycyjna operacja "otwarta", dolegliwości po zabiegu są mniejsze, a pacjent krócej przebywa w szpitalu.

Orchiektomia (orchidektomia) jest zabiegiem operacyjnym, mającym na celu usunięcie, w zależności od przyczyny operacji, jednego lub obu jąder męskich. Kastracja chirurgiczna jest jedną z najskuteczniejszych metod walki z zaawansowanym rakiem gruczołu krokowego. Niskie stężenie testosteronu osiągane jest w ten sposób szybciej niż w przypadku kastracji antyandrogenowej. Do orchiektomii istnieje także kilka innych wskazań, m.in. nowotwór jądra czy jego uraz.

Mikrochirurgia laserowa to obecnie nowa, ale szybko rozwijająca się gałąź urologii operacyjnej. Zastosowanie laserów do leczenia łagodnego rozrostu prostaty nie mniej skuteczne od elektroresekcji (TURP), i równie, a może nawet bardziej, bezpieczne. Biorąc pod uwagę drogi sprzęt, metody te nie są bardzo upowszechnione.

Adenomektomia, nazywana również prostatektomią prostą, jest zabiegiem o długiej historii i uznanej wartości w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty. Istnieje ponad trzydzieści modyfikacji adenomektomii, różniących się przede wszystkim techniką hemostazy loży po wyłuszczonej tkance gruczołowej oraz drogą dostępu chirurgicznego.

Rozwój technik endoskopowych sprawił, że TURP to operacja z wyboru w przypadku opornego na leczenie łagodnego rozrostu gruczołu krokowego. Do adenomektomii kwalifikuje się dopiero pacjentów, u których nie ma możliwości wykonania zabiegu przezcewkowego lub u tych chorych, u których istnieją wskazania do metody otwartej.

U pacjentów po operacji prostaty mogą pojawić się powikłania, takie jak:

• nietrzymanie moczu (ok. 3% pacjentów);
• przetoka moczowa;
• nawrót raka prostaty.

Jednym z najczęstszych powikłań operacji gruczołu krokowego jest również impotencja, która dotyka około 50 procent pacjentów. Ryzyko uszkodzenia struktur znajdujących się w pobliżu prostaty i wpływających na mechanizm erekcji jest stosunkowo duże. Konieczne jest uświadomienie sobie tego ryzyka przed operacją, gdyż rażąco może obniżyć ono jakość życia chorego.

Operacyjne leczenie gruczołu krokowego może przyczynić się do niepłodności, jednak wiek pacjentów najczęściej poddawanych temu typu zabiegowi nie stanowi dla nich istotnego problemu, ponieważ zazwyczaj posiadają już potomstwo. Warto nadmienić, że bezpłodność po operacji prostaty wynika zarówno z zaburzeń wzwodu, uniemożliwiających odbycie stosunku seksualnego, jak i z powodu ejakulacji wstecznej do pęcherza moczowego. Powikłanie to może bezpośrednio wpłynąć na relacje pacjenta z partnerką.

Problemy związane z erekcją skutecznie można wyleczyć stosując odpowiednie leki.

Zakres powikłań, mogących pojawić się w wyniku operacji na prostacie jest podobny i niezależy od typu procedury zabiegowej. Jednak występują istotne różnice w częstości występowania tych powikłań – im bardziej bezpieczna metoda, tym szanse na wystąpienie konkretnych powikłań są minimalne.

Źródła

1. Wpływ wcześniejszej radioterapii na powikłania po prostatektomii radykalnej
2. Babayan R.K., Oates R.D., Siroky M.B. Podręcznik urologii, diagnostyka i leczenie, Czelej, Lublin 2006, ISBN 83-89309-74-2
3. Fibak J. CHIRURGIA. Podręcznik dla studentów medycyny., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2708-X
4. Popiela T. (red.), Davidson Chirurgia. Podręcznik dla studentów, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-128-0
5. Bar K. (red.), Podręcznik urologii, Czelej, Lublin 2006, ISBN 83-89309-74-2
6. Kazoń M. (red.), Urologia (Seria Lekarza Praktyka), Urban & Partner, Wrocław 1997, ISBN 83-85842-71-3
7. Kleinman I., Lipshultz L., Podstawy urologii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, ISBN 83-200-2188-X