Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego

Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego wywołuje poważne schorzenia i wymaga natychmiastowego leczenia. Ze względu na specyficzny charakter tego układu, objawy i przebieg zakażenia mogą być różne. Zakażenie OUN u dzieci powoduje ostre zaburzenia neurologiczne, które mogą kończyć się poważnymi powikłaniami i trwałym kalectwem. W wyniku zakażenia pojawia się stan zapalny ośrodkowego układu nerwowego.

1. Przyczyny zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

Do zakażenia OUN często dochodzi na skutek przedostania się czynników zakaźnych przez krew z innych rejonów ciała objętych zapaleniem (zapalenie dróg oddechowych, zapalenie zatok lub ucha środkowego) bądź przez ciągłość (np. z zatok, ucha środkowego czy kości czaszki). Ośrodkowy układ nerwowy może ulec zakażeniu bakteriami (meningokoki, pneumokoki), wirusami, grzybami lub pierwotniakami.

Do najczęściej wywoływanych chorób w wyniku zakażenia OUN zaliczamy:

• ostre zapalenie rogów przednich rdzenia (choroba Heinego i Medina) – to choroba wirusowa układu nerwowego. Wirusem poliomyelitis można zarazić się drogą pokarmową. Jednak dzięki szczepieniom praktycznie już nie występuje. Okres jej wylęgania obejmuje ok. 3 tygodni. Choroba często kończy się śmiercią lub kalectwem,
• bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – występuje najczęściej u noworodków i niemowląt. Chorobę wywołują głównie bakterie. Do zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych najczęściej dochodzi drogą krwiopochodną z jamy nosowo-gardłowej, rzadziej ze skóry lub z pępka. Wady rozwojowe i szczeliny kostne po urazach też mogą się do tego przyczyniać.

2. Objawy zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

Objawy zakażenia mogą być różne w zależności od dokładnej przyczyny czy wieku chorego. Do najczęściej występujących zaliczamy:

• objawy oponowe wynikające z podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych, głównie wywoływane podczas badania lekarskiego,
• zaburzenia świadomości ilościowe: od niewielkiej senności do śpiączki,
• zaburzenia świadomości jakościowe, tj. zespoły psychotyczne,
• bóle głowy,
• nudności i wymioty,
• światłowstręt,
• objawy neurologiczne, takie jak niedowłady, porażenia, napady padaczkowe, zaburzenia mowy (afazja), zaburzenia pamięci.

Pojawiają się także objawy ogólne, do których zaliczamy: gorączkę, osłabienie, bóle mięśniowe, potliwość, przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca, wybroczyny na skórze.

Objawy choroby u noworodków są mało charakterystyczne. Najpierw następuje ogólne pogorszenie stanu dziecka, którego nie da się wyjaśnić, spadek lub zwiększenie aktywności, zaburzenia oddychania, gorączka, obniżenie temperatury, ale też oczopląs, drgawki, odgięciowe ułożenie głowy. U niemowląt występuje wysoka gorączka, która nie reaguje na dostępne leki przeciwgorączkowe, wymioty, przeczulica, ciemiączko jest wypukłe, tętniące szybko. Starsze dzieci odczuwają bóle głowy, źle się czują, pojawia się gorączka, wymioty, sztywność karku.

3. Diagnostyka i leczenie zakażenia ośrodkowego układu nerwowego

Diagnozę stawia się po punkcji lędźwiowej i badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego. Z badań laboratoryjnych wykonuje się m.in. wskaźniki stanu zapalnego: CRP, OB, prokalcytoninę, elektrolity, morfologię krwi obwodowej, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, posiew krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, a z badań obrazowych: tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy.

Zakażenie ośrodkowego układu nerwowego wymaga leczenia szpitalnego. Stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne, antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwpierwotniakowe (w zależności od drobnoustroju). Leczenie objawowe polega na zapobieganiu obrzękowi mózgu. W niektórych przypadkach stosowane jest leczenie operacyjne (np. przy powstaniu ropni mózgu, ropniaków itd.).