Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu może powstawać pod wpływem takich czynników, jak: bakterie (meningokoki, pneumokoki), wirusy i pierwotniaki. W zależności od czynnika wywołującego, rozwój choroby może być nagły i bardzo burzliwy (meningokoki) lub powoli postępujący i podstępny (gruźlica). Zapalenie mózgu może być wywołane także czynnikami nieinfekcyjnymi, do których zaliczamy nowotwory mózgu, białaczkę, zatrucie ołowiem czy zażywanie leku, jakim jest metotreksat. Choroba ma charakterystyczne objawy oponowe, ogólnie nazywane terminem: objaw Brudzińskiego. W celu zdiagnozowania najcześciej pobiera się do badania płyn mózgowo-rdzeniowy.
1. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - przyczyny
Choroby te wywołane są przez wiele rodzajów bakterii, wirusów czy grzybów. Do wirusów najczęściej wywołujących zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zaliczamy enterowirusy, arbowirusy, wirusy ECHO, HSV-2, Coxsackie, VZV, wirus polio, wirus grypy A i B czy wirus odry. Wśród bakterii najwięcej przypadków odnotowanych było w wyniku zakażenia Neisseria meningitidis(dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych), Streptococcus pneumoniae (pneumokoki), Haemophilus influenzae typ B, a grzybów - Cryptococcus neoformans, Coccidioides immitis.
Główną przyczyną etiologiczną zapalenia mózgu są wirusy neurotropowe. Najczęstsze jest opryszczkowe zapalenie mózgu wywołane wirusem opryszczki pospolitej. Zapalenie mózgu może być wywołane także przez bakterie (gruźlicze i boreliozowe zapalenie mózgu), a także przez niektóre pierwotniaki.
Do przyczyn nieinfekcyjnych zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu zaliczamy nowotwory (białaczka, nowotwory tkanki limfatycznej, guzy mózgu, przerzuty do mózgu), sarkoidozę, zatrucie ołowiem, a także stosowanie niektórych leków, np. metotreksatu.
2. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - objawy
Choroba rozwija się szybko i jej pierwszym objawem jest ból głowy. Jest typowy dla tzw. ropnego, czyli bakteryjnego zapalenia opon oraz wirusowego zapalenia opon mózgowych i mózgu. W typowych przypadkach obok silnych bólów głowy, nudności i wymiotów występują też gorączka i dreszcze. Chory ma objawy oponowe, sztywność karku oraz tzw. objaw Brudzińskiego. Zaliczamy tutaj:
- objaw karkowy – przy biernym przygięciu głowy do klatki piersiowej występuje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych,
- objaw policzkowy – ucisk na policzek poniżej kości jarzmowej powoduje uniesienie przedramion i ich zgięcie,
- objaw łonowy – zdecydowany ucisk na spojenie łonowe powoduje zgięcie kończyn dolnych w stawach kolanowych i biodrowych.
U niektórych chorych pojawia się przeczulica na bodźce, pobudzenie, zaburzenia świadomości, nawet utrata przytomności. Gdy dojdzie do zajęcia mózgu, pojawiają się drgawki padaczkowe.
3. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych - diagnostyka i leczenie
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu rozpoznaje się dopiero, gdy zostanie zbadany płyn mózgowo-rdzeniowy – jest w nim wtedy podwyższone stężenie białka i liczba krwinek białych. Stosowane jest leczenie przyczynowe, a więc polegające na zwalczeniu patogenu, który wywołał chorobę. Dlatego też stosuje się leki przeciwbakteryjne (antybiotyki, np. penicylina, aminoglikozyda, cefalosporyna III generacji), leki przeciwgruźlicze oraz leki działające przeciwgrzybiczo. W przypadku infekcji wirusowej nie jest możliwe usunięcie przyczyny, dlatego podawane są leki objawowe, ogólnie podtrzymujące, a w skrajnie ciężkich przypadkach leki przeciwwirusowe i interferon.
Dostępne na rynku są także szczepionki przeciwko niektórym patogenom wywołującym zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych. Są to preparaty przeciwko meningokokom, pneumokokom, Haemophilus influenzae typ B oraz wirusowi kleszczowego zapalenia opon mózgowych. Zapalenie opon i mózgu traktowane jest stale jako poważna choroba zagrażająca życiu chorego. Nawet przy łagodnym przebiegu choroby może dojść do powikłań.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.