Zatrucie rtęcią - przyczyny, objawy, leczenie

Zatrucie rtęcią może się pojawić wskutek połknięcia pokarmów skażonych rtęcią lub wdychania powietrza zatrutego rtęcią. Można zatruć się także przy nieprawidłowym używaniu przedmiotów zawierających rtęć, takich jak lampy fluorescencyjne czy termometry rtęciowe. Należy wiedzieć, że niektóre ryby, jak panga czy tuńczyk, bardzo silnie kumulują w sobie rtęć organiczną. Szczególnie starsze ryby posiadają duże jej ilości. Przy jednorazowym spożyciu tych ryb nie dochodzi do zatrucia rtęcią, ale przy częstym ich spożywaniu rtęć kumuluje się z biegiem lat także w naszym organizmie. Niestety, rtęć nie jest wydalana z naszego organizmu. W takich przypadkach następuje przewlekłe zatrucie rtęcią.

Po dostaniu się do organizmu jony rtęci wiążą się z białkami i blokują ważne dla życia enzymy. Organiczne związki rtęci powodują zmiany zwyrodnieniowe przede wszystkim w ośrodkowym układzie nerwowym. Pojawiają się także zaburzenia w układzie hormonalnym. Kontakt z rtęcią jest szczególnie niebezpieczny dla płodów i niemowląt.

Kiedy dojdzie do zatrucia rtęcią, poprzez doustne podanie jej nieorganicznych związków, po kilkunastu minutach pojawiają się wymioty z domieszką krwi, pieczenie w ustach i przełyku, uszkodzenia wargi i dziąseł, ślinotok, ból brzucha, krwawe biegunki. Długotrwały kontakt ze związkami rtęci powodujący odwodnienie, wstrząs oraz niewydolność krążenia może doprowadzić do śmierci w ciągu doby.

Zatrucia rtęcią uszkadzają też nerki – może rozwinąć się bezmocz lub mocznica. W jamie ustnej dochodzi do martwicy tkanek, owrzodzeń, na dziąsłach pojawia się czarny rąbek rtęciowy. W razie opanowania mocznicy w okresie stopniowej regeneracji nabłonków kanalików nerkowych, chorym grożą jeszcze powikłania w postaci wtórnych zakażeń układu moczowego i niebezpieczeństwa związane z uszkodzeniem miąższu wątroby lub mięśnia sercowego.

Jeśli doszło do zatrucia organicznymi związkami rtęci, pojawią się takie objawy zatrucia rtęcią, jak: pobudzenie, bóle głowy, drżenia mięśniowe, zaburzenia koordynacji ruchu, niewyraźna mowa, drgawki, śpiączka. Mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe serca.

Pod wpływem zatrucia rtęcią mogą pojawić się neuropatie kończyn – objawiające się parestezjami, swędzeniem lub pieczeniem, a także zaróżowienie policzków, opuszek palców dłoni i stóp. U niektórych osób narażonych na kontakt z rtęcią pojawia się: łuszczenie się skóry, nadpotliwość, ślinotok, nadciśnienie i częstoskurcz (tachykardia). Wraz z postępowaniem zatrucia rtęcią zaczynają wypadać włosy, zęby i paznokcie, pojawiają się wysypki na skórze, osłabienie mięśni, światłowstręt, niewydolność nerek. Zatrucie rtęcią wpływa także na działanie mózgu – wywołuje zaburzenia pamięci, bezsenność i wahania nastroju.

Aby pomóc osobie, która ma zatrucia solami rtęciowymi, należy podać jej jak najszybciej do wypicia mleko z białkiem kurzym, sprowokować wymioty i przewieźć do szpitala. W zatruciach organicznymi związkami rtęci pomocne są: węgiel leczniczy, prowokowanie wymiotów, sól glauberska. Jako odtrutka w zatruciu rtęcią metaliczną oraz solami rtęci stosowany jest BAL, czyli dimerkaptopropanol, podawany wyłącznie domięśniowo.

Kompleks BAL i rtęci wydalany jest przez nerki, ale jednak częściowo działa neurotoksycznie, ponieważ odkłada się w tkance mózgowej. Dlatego też większe zastosowanie mają pochodne BAL, jakimi są DMPS – Unithiol i DMS. Innymi odtrutkami na zatrucia rtęcią są penicylamina (Cuprenil) i chelaton (EDTA). Tworzą one związki chelatowe z jonami rtęci. Natychmiastowe przewiezienie pacjenta do szpitala jest także niezbędne.

Źródła

1. Zatrucia – epidemiologia, diagnostyka i leczenie w oddziale ratunkowym
2. Król M., Panasiuk L., Szponar E., Ostre zatrucia (Praktyka Lekarza Rodzinnego), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3862-0
3. Piotrowski J. Podstawy toksykologii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2008, ISBN 978-83-204-3401-9
4. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0