Zespół Diogenesa – przyczyny, objawy i leczenie
Zespół Diogenesa jest zaburzeniem osobowości, które objawia się skrajnym zaniedbywaniem higieny osobistej oraz minimum sanitarnego w mieszkaniu. Przyczyny zjawiska są często trudne do wychwycenia, a w mniej więcej połowie przypadków konieczne jest leczenie psychiatryczne. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest zespół Diogenesa?
Zespół Diogenesa (ang. Diogenes syndrome) to problem, który dotyka głównie ludzi w podeszłym wieku, którzy żyją samotnie. Czym się objawia? Jego istotą są zaniedbania w obrębie higieny osobistej i minimum sanitarnego w mieszkaniu, a także patologiczne zbieractwo niepotrzebnych przedmiotów oraz unikanie towarzystwa innych ludzi i zerwanie kontaktów nawet z najbliższą rodziną.
Nazwa zjawiska nawiązuje do imienia greckiego, starożytnego filozofa Diogenesa, który mieszkał w beczce. Głosił on, że by być szczęśliwym, wystarczy zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb. Co interesujące myśliciel nie stronił od towarzystwa, a i nie gromadził zbędnych przedmiotów. Wydaje się więc, że porównanie osób chorych do Diogenesa ma swoje uzasadnienie w jego statusie materialnym: żył on bowiem w nędzy.
Pierwszy przypadek zespołu Diogenesa został opisany w 1966 roku w „British Medical Journal” przez MacMillana i Shawa. Na szerszą skalę zaczęto się nim interesować w latach 80. XX wieku. Szacuje się, że dziś dotyka on około 0,05% osób powyżej 60. roku życia.
Nazwa zaburzenia nie została umieszczona ani w klasyfikacji chorób ICD-10, ani w klasyfikacji psychiatrycznej DSM-5. Inne nazwy zaburzenia to syndrom Pluszkina lub zespół starczego niechlujstwa.
2. Przyczyny zespołu Diogenesa
Zespołu Diogenesa nie uznaje się za chorobę, a za zaburzenie behawioralne. Nie wiadomo, co je wywołuje. Zdarza się, że jest to wtórna postać zespołu, powiązana z innymi jednostkami, zwykle zaburzeniami czy chorobami psychicznymi (schizofrenia, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, otępienie czołowo-skroniowe, depresja). Niekiedy u jego podłoża nie leży żadne schorzenie. Wówczas mówi się o tak zwanym pierwotnym zespole Diogenesa.
Zdarza się, że zespół Diogenesa pojawia się wskutek przeżycia bardzo stresujących wydarzeń, takich jak śmierć bliskiej osoby, na przykład współmałżonka.
3. Objawy zaburzenia
Do objawów zespołu Diogenesa zalicza się wiele nieprawidłowości:
- skrajny brak higieny osobistej, brak zainteresowania własnym zdrowiem,
- spadek zainteresowania czynnościami życia codziennego,
- zaniedbywanie przyjmowania posiłków,
- zaniedbania w obrębie minimum sanitarnego w mieszkaniu,
- patologiczne zbieractwo przedmiotów, które są przypadkowe i niepotrzebne. Osoba zaburzona jest przekonana o ich wartości. Nie pozwala ich wyrzucać. W rezultacie nagromadzone rzeczy sprawiają, że mieszkanie nie nadaje się do użytku. Brak w nim miejsca, ale i jest brudno,
- unikanie towarzystwa innych ludzi, zerwanie kontaktów nawet z najbliższą rodziną, nieufność i podejrzliwość w stosunku do innych. Obecność ludzi w osobach zaburzonych wyzwala agresję. Pacjent zamyka się w domu.
Często można odnieść wrażenie, że osoba dotknięta zespołem Diogenesa jest bezdomna, co nie musi przekładać się na jej rzeczywisty status społeczny. Często są to bowiem ludzie zamożni i wykształceni, o ponadprzeciętnym ilorazie inteligencji.
Zespół Diogenesa może być niebezpieczny. Dotyczy to wielu sfer życia. Osoby chore są zagrożone niedożywieniem i wyniszczeniem. Brak higieny osobistej i zaniedbywanie mieszkania mogą skutkować chorobami i infekcjami. Zbieractwo przyczynia się do pojawienia się w domu insektów i gryzoni. To stanowi istotny problem także dla innych ludzi, na przykład sąsiadów.
4. Diagnostyka i leczenie
Ponieważ nie istnieją ścisłe kryteria rozpoznawania zespołu Diogenesa, tak naprawdę trudno stwierdzić, czy diagnoza jest właściwa. Pewne jest, że przy podejrzeniu tej jednostki pacjent powinien trafić pod opiekę lekarzy. Konieczne jest wykonanie różnych badań, zarówno laboratoryjnych, jak obrazowych, głównie w kontekście diagnostyki struktur układu nerwowego. Kluczowe może okazać się badanie psychiatryczne. Zdarza się, że zespół wynika z innych problemów i chorób psychicznych.
Niestety nie istnieje żadna terpia zespołu Diogenesa. Bardzo ważne jest leczenie zdiagnozowanej jednostki chorobowej, leżącej u podłoża zaburzenia. Podkreśla się również rolę wsparcia - zarówno osób z najbliższego otoczenia, jak i pracowników opieki społecznej. Osoba zmagająca się z zespołem Diogenesa nie może być zostawiona sama sobie, ponieważ przypadłość ta może stanowić zagrożenie jej zdrowia i życia.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.