Zmiana czasu już w sobotę. Ekspertka ma cenną radę dla Polaków

Prof. Elżbieta Pyza z Uniwersytetu Jagiellońskiego w rozmowie z PAP podkreśliła, że takie zmiany "destabilizują ogólne funkcjonowanie organizmu" - a szczególnie zmiana czasu na letni, gdzie "tracimy", a nie "zyskujemy" dodatkową godzinę snu.

- Przez cały dzień nie utrzymujemy maksymalnego poziomu aktywności. Mamy jej szczyty i spadki, co ma znaczenie dla synchronizacji procesów fizjologicznych - wyjaśniła. - Są jednak duże indywidualne różnice, jeżeli chodzi o zdolność adaptacji do takich zmian. U niektórych rytm okołodobowy generowany przez zegar ma bardzo niską amplitudę, więc w tych przypadkach wszystkie zmiany związane z podróżami czy sezonowymi zmianami czasu nie będą tak dotkliwe - zaznaczyła.

Za wspierające dla rytmów dobowych naszego organizmu uznała jedzenie w określonych godzinach, ćwiczenia w odpowiednim czasie a także stałe pory zasypiania i pobudek. Zaznaczyła też, że zegar ten musi się też zsynchronizować z warunkami zewnętrznymi.

- Oczywiście nie wszyscy te czynności będą wykonywali w tym samym czasie. Każdy musi przede wszystkim ustalić, jaka aktywność jest dla niego odpowiednia i o której porze. Jeżeli ustalimy taki program różnych czynności w ciągu doby, to będziemy mieć lepszą kondycję, funkcjonowanie i sen w nocy. Zaburzenie działania naszego zegara wpływa na rozwój chorób i długość życia - podkreśliła ekspertka.

Doradziła też, że tę "ukradzioną" godzinę snu można po prostu odespać w innym terminie i w ten sposób wynagrodzić naszemu ciału zmianę czasu.

- Wcześniejsze położenie się spać niekoniecznie pomoże. Może skutkować tym, że przez tę godzinę będziemy się przewracać z boku na bok i nic z tego nie będzie. Najlepiej oczywiście opóźnić godzinę wstania z łóżka. Im bliżej komuś do chronotypu sowy, tym większy dyskomfort i poczucie dezorganizacji w ciągu tygodnia będzie odczuwał - zaznaczyła prof. Pyza i podkreśliła stanowczo, że jeśli zdecydujemy się na drzemkę, to tylko krótką.

- Bo jeżeli ktoś się na dłużej położy, to już ten dzień jest stracony. Drzemka, która trwa np. godzinę, może nam potem kompletnie zdezorganizować resztę dnia, a dodatkowo stworzyć problem z zaśnięciem wieczorem.

Wydawać by się mogło, że godzina to bardzo krótko, jednak ciało mocno ją odczuwa - świetnym na to przykładem jest tzw. jet lag, czyli zespół bardzo nieprzyjemnych objawów związanych z podróżowaniem pomiędzy strefami czasowymi (szczególnie odczuwalne po transportach transkontynentalnych).

- Przystosowanie się do tych zmian trwa tyle, ile godzin przesunięcia w czasie, czyli jeżeli mamy pięć godzin przesunięcia, to przekłada się na pięć dni adaptacji - wyjaśniła badaczka.

Tymczasem przyzwyczajenie się do "nowego" czasu może zająć mu nawet dłużej niż tydzień - prof. Pyza poleca spróbować nadrobić braki w śnie i odpoczynku w kolejny weekend.

Niektórzy lekarze w takiej sytuacji zalecają melatoninę, po którą sięgnąć mogą osoby bardzo wrażliwe na zmiany rytmu okołodobowego oraz seniorzy, którzy i tak naturalnie mają jej bardzo niski poziom.

Przechodzenie z czasu zimowego na letni i odwrotnie ma długą historię. Pierwotnie było stosowane głównie w celu oszczędzania energii oraz lepszego wykorzystania światła dziennego. Jego idea była taka: jeśli ludzie będą wcześniej wstawać i kłaść się spać, to mniej będą korzystać ze sztucznego oświetlenia, co oznaczało mniejsze zużycie prądu. Ta koncepcja była szczególnie popularna w XX wieku, kiedy energia była droga, a światło stanowiło spory procent jej całościowego zużycia.

Inne teorie mówią o lepszym wykorzystaniu światła dziennego w tych letnich miesiącach - co ważne, kiedy słońce wschodzi nawet przed piątą rano, a większość ludzi jeszcze śpi. Zmiana czasu miała więc swoim założeniu sprzyjać produktywności, lepszemu nastrojowi i możliwości spędzania czasu na świeżym powietrzu po pracy.

W ostatnich latach coraz więcej krajów rezygnuje jednak ze zmiany czasu, bo oszczędność energii już nie jest tak duża (większość prądu jest zużywana przez zupełnie inne sektory niż oświetlenie), zmiany czasu wpływają negatywnie na zdrowie, sen i samopoczucie i powodują niemałe zamieszanie w transporcie, pracy, technologii.

Unia Europejska nawet rozważała zniesienie zmian czasu całkowicie od 2021 roku, jednak państwa członkowskie nie mogły się dogadać, który czas przyjąć na stałe. Temat przycichł także przez pandemię i inne priorytety.

Do tej pory ze zmian czasu zrezygnowały Rosja, Islandia, Japonia, Argentyna, Brazylia, RPA oraz stany Hawaje i Arizona (USA).