Zespół sawanta - przyczyny, niezwykłe objawy, leczenie
Trudno w to uwierzyć, ale istnieją na świecie ludzie, którzy mimo niskiego ilorazu inteligencji posiadają niesamowite zdolności, są to sawanci. Zespół sawanta nie jest żadną chorobą, to stan umysłu.
1. Co to jest zespół sawanta
Zespół sawanta (ang. savant syndrome) to niezwykła dysfunkcja mózgu, która łączy upośledzenie umysłowe z ponadprzeciętnymi zdolnościami. Aktualnie kryteria rozpoznania zespołu sawanta to ponadprzeciętne zdolności przy ilorazie inteligencji 40-70. Co najmniej u połowy sawantów diagnozuje się autyzm lub zespół Aspergera, a u pozostałych niepełnosprawność intelektualną lub uszkodzenia mózgu. Słowo sawant pochodzi z języka francuskiego (fr. savant), co oznacza uczony, mądry i biegły. Za odkrywcę zespołu sawanta uważa się odkrywcę zespołu Downa - Johna Langdona-Downa. Sawanci zwykle mają doskonałą pamięć mechaniczną i potrafią raz przeczytaną informację zapamiętać do końca życia. Pomimo niesamowitych zdolności nie radzą sobie w życiu codziennym do tego stopnia, że nie są w stanie samodzielnie funkcjonować i wymagają opieki.
2. Od kiedy diagnozuje się zespół sawanta
Odkrywca zespołu sawanta - John Langdon-Down opisał w swoich pracach naukowych liczne przypadki współwystępowania ponadprzeciętnych zdolności z upośledzeniem umysłowym i zaproponował w 1887 roku pojęcie savant idiot - uczony głupiec. Jednak pierwsze wzmianki o koegzystencji dysfunkcji mózgu z genialnymi umiejętnościami pojawiły się 100 lat wcześniej w pracach pioniera amerykańskiej psychiatrii - Benjamina Rusha. Opisał on historię człowieka, który miał problemy z liczeniem, ale potrafił odpowiedzieć, ile sekund przeżyje człowiek w ciągu 70 lat, 17 dni i 12 godzin, uwzględniając lata przestępne.
Opisano około 100 przypadków sawantyzmu. Zespół częściej występuje u mężczyzn, ma charakter wrodzony, ale może pojawić się na skutek choroby mózgu.
Większość zdolności to funkcje charakterystyczne dla prawej półkuli mózgowej. Najczęściej dotyczą malarstwa, rzeźby, zręczności manualnej lub orientacji przestrzennej.
Niektóre osoby potrafią zapamiętać ogromne ilości obcych słów czy zagadnień gramatycznych. Zdarzają się też nadzwyczajne talenty muzyczne oraz rachunkowe. Jednostki potrafią też odmierzać czas z dokładnością porównywalną do zegarków.
3. Jakie są przyczyny zespołu sawanta
Naukowcy stwierdzili, że u osób z ponadprzeciętnymi zdolnościami nie działa prawidłowo przedni płat skroniowy w lewej półkuli. Z tego względu większą aktywność zyskuje kora nowa w prawej półkuli, która stara się zastąpić funkcje uszkodzonej części.
Z kolei nabyty zespół sawanta to skutek uszkodzenia niektórych struktur z powodu urazu lub rozrostu. Niezwykłe zdolności mogą pojawić się nagle, zniknąć bez powodu lub trwać do końca życia.
U dorosłych sawantyzm pojawia się czasami w formie jednej z odmian demencji - otępienia czołowo-skroniowego, a także w wyniku krwawień domózgowych czy skutków epilepsji.
Zespół sawanta nie jest chorobą ani patologią, więc nie podlega leczeniu. To szczególny stan umysłu, który na pierwszy rzut oka wydaje się być paradoksem czy wybrykiem natury.
4. Niezwykłe objawy zespołu sawanta
Zespół sawanta to nadal tajemnica ludzkiego umysłu. Coraz częściej stają się podstawą rehabilitacji, ponieważ dzięki nim osoby chore na autyzm mogą wyjść z zamkniętego świata i zacząć kontaktować się z innymi ludźmi.
Sawanci mimo niskiego ilorazu inteligencji i trudności w codziennym życiu, mają doskonałą pamięć. Bez trudu zapamiętują wiele informacji, bez względu na język w jakim są one przedstawiane.
Potrafią dokonać niebywałych obliczeń rachunkowych, odtworzyć długi ciąg liczb i precyzyjnie odmierzyć czas. Są w stanie podać dzień tygodnia konkretnego wydarzenia z przeszłości lub powiedzieć, którego dnia wypadną urodziny danej osoby za 50 lat.
Prezentują niebywałe zdolności manualne i wizualne, są genialnymi malarzami i rzeźbiarzami. Sawanci bez trudu skopiują czyjeś dzieło lub sami wykonają coś od podstaw.
Niezwykłe prace tworzy Richard Wawro, malarz chory na autyzm, a także Alonzo Clemons, który nabył talentu po urazie głowy. Clemons potrafi w ciągu dwudziestu minut stworzyć podobiznę każdego zwierzęcia z wosku.
Wystarczy, że obejrzy kilka zdjęć lub krótki film przyrodniczy. Sawant może wykazywać również niebywałe zdolności językowe, bardzo szybko uczyć się gramatyki i słów, a następnie płynnie się komunikować.
Daniel Tammet z zespołem Aspergera zna biegle język niemiecki, angielski, francuski, hiszpański, esperanto, rumuński, litewski, walijski, galijski, estoński i islandzki.
Osoby z zespołem sawanta mogą nauczyć się całych książek na pamięć i recytować je bez popełniania błędów. Prezentują talenty kompozytorskie, potrafią bezbłędnie odtworzyć z pamięci zasłyszany wcześniej utwór, są wirtuozami gry na fortepianie czy innych instrumentach muzycznych, tak jak Leslie Lemke - chory na porażenie mózgowe.Ten niewidomy Amerykanin w wieku 14 lat usłyszał koncert Piotra Czajkowskiego w telewizji i zagrał go z pamięci, mimo że nie potrafił grać na fortepianie.
Najbardziej znanym sawantem był Kim Peek (1951-2009), nazywany „genialnym upośledzonym” albo „chodzącą encyklopedią”. Mimo zaburzeń rozwoju miał genialną pamięć.
Znał na pamięć 12 000 książek, potrafił czytać dwie strony naraz w kilka sekund, wymienić nazwy wszystkich miast, autostrad, numerów kierunkowych i sieci telewizyjnych.
Ponadto, opanował historię każdego kraju i każdego władcy. W kilka sekund na podstawie daty określał dzień tygodnia, który wystąpi za 65 czy 105 lat.
Ze słuchu wskazywał większość utworów muzycznych, przedstawiając datę i miejsce powstania, a także okres życia kompozytora.
5. Czy można wyleczyć zespół Sawanta
Rozpoznanie sawanty jest możliwe po przeprowadzeniu testów przez zespół specjalistów neurologii oraz psychiatrii. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się również badania obrazowe mózgu.
Zespół Sawanta nie jest chorobą i nie nadaje się do leczenia. Ważne jest natomiast rozwijanie nietypowych umiejętności, ponieważ w ten sposób może dojść do cofnięcia zaburzeń autystycznych.
Dla niektórych zdolności są sposobem na życie, na przykład Leslie Lemke zarabia na życie grając koncerty w wielu miejscach.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
