Alergia na lateks - przyczyny, objawy, diagnostyka

Hevea brasiliensis – tak nazywa się drzewo rosnące w Afryce i Azji, z którego wytwarzany jest lateks, czyli mleczko kauczukowe. Wykorzystywany jest w przemyśle w bardzo szerokim zakresie, obecny w oponach do samolotów, jak również w powszechnie używanych gumowych rękawiczkach czy smoczkach.

W domach często hodowaną rośliną jest Ficus benjamina, która także wydziela mleczko zawierające lateks, mogące potencjalnie uczulać i wywoływać objawy alergii u domowników lub gości. Znanych jest obecnie 13 alergenów określanych skrótem od Hev b 1 do Hev b 13, Hev b 6.02 najczęściej wywołuje uczulenie.

Należy pamiętać, że wyroby z gumy sztucznej nie zawierają wyżej wymienionych alergenów białkowych i są potencjalnie bezpieczne dla osób uczulonych na lateks naturalny. Częstość występowania uczuleń na lateks znacząco wzrosła od lat dziewięćdziesiątych XX w., kiedy to znacząco wzrosło powszechne stosowanie rękawiczek gumowych przez pracowników służby zdrowia.

W USA mówiono wówczas nawet o prawdziwej epidemii uczuleń na lateks. Obecnie częstość występowania alergii na lateks w populacji ogólnej wynosi około 1%. Niemniej jednak w określonych grupach ryzyka jest ona znacząco wyższa.

Reakcja alergiczna powstaje, gdy układ odpornościowy reaguje tak, jakby lateks był szkodliwą substancją. Alergie na lateks nie są zbyt częste. Według American Academy of Allergy, Asthma & Immunology dotykają mniej niż 1 proc. ludzi w USA. Jednak badania wykazały, że ludzie, którzy mają częsty kontakt z lateksem, są bardziej narażeni na alergie.

Lateks znajduje się w rękawiczkach i wielu innych produktach medycznych, więc pracownicy służby zdrowia i branży kosmetycznej, którzy regularnie używają rękawiczek lateksowych, mają wyższy wskaźnik alergii na lateks. Dzieci, które wymagają operacji, również mogą być bardziej narażone na tę alergię.

Wysypki i reakcje alergiczne mogą być spowodowane ekspozycją na wiele różnych substancji. Aby zdiagnozować alergię na lateks, należy przeprowadzić badania w tym kierunku. Niestety, nie ma lekarstwa na tę alergię, więc eksperci zalecają unikanie kontaktu z lateksem. Należy pamiętać, że produkty oznaczone jako hipoalergiczne nadal mogą go zawierać.

"Bardzo ważne jest, aby alergia na lateks została umieszczona w dokumentacji medycznej pacjenta i aby lekarze, dentyści i inni pracownicy służby zdrowia byli informowani o używaniu produktów, które nie zawierają tego związku" - powiedział dr Schwartz.

Według American Academy of Allergy, Asthma & Immunology, w przypadku łagodnych reakcji skórnych na lateks, leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen lub aspiryna, mogą przynieść ulgę.

Grupy ryzyka alergii na lateks

Do grup ryzyka zaliczani są pracownicy systemu ochrony zdrowia, osoby zatrudnione w przemyśle wytwarzającym produkty gumowe, pacjenci wielokrotnie narażani na kontakt z elementami gumowymi podczas częstych hospitalizacji.

Opisywano również zwiększone ryzyko uczulenia na lateks w grupie chorych z rozszczepem kręgosłupa, po urazach kręgosłupa oraz osób ze skłonnością do alergii. Uważa się, że ekspozycja na alergen u osób ze skłonnością do atopii jest czynnikiem ryzyka.

Ryzyko pełnoobjawowej alergii na lateks wzrasta wraz ze wzrostem częstości kontaktów z lateksem i nie zależy od płci i wieku. Alergia na lateks jest nieprawidłową reakcja uwarunkowaną immunologicznie (zależną od przeciwciał klasy IgE) i występuje po kontakcie z wyrobami gumowymi zawierającymi cząsteczki lateksu.

Cząsteczki lateksu mogą przenikać do organizmu przez skórę, błony śluzowe, parenteralnie. Warto wspomnieć także, że istnieją doniesienia naukowe o współistnieniu reakcji krzyżowych pomiędzy lateksem oraz niektórymi alergenami zawartymi w owocach. Osoba uczulona na lateks może być również uczulona na owoce takie jak: banany, kiwi, awokado, brzoskwinie, kasztany jadalne, pomidory.

Objawy uczulenia na lateks mogą być miejscowe, a także uogólnione. Objawy typu natychmiastowego mogą pojawić się od kilku minut do kilku godzin po ekspozycji. Może to być pokrzywka, obrzęk twarzy, powiek, języka, zatkanie nosa, płynna wydzielina z nosa, nadmierne wydzielanie łez, świąd powiek, nagła duszność wywołana skurczem oskrzeli lub zaostrzenie astmy.

Po zastosowaniu prezerwatywy u osób uczulonych na lateks może dodatkowo wystąpić świąd w okolicach narządów płciowych. W wyniku uczulenia może także dojść do najcięższego powikłania, jakim jest wstrząs anafilaktyczny.

Jednak większość pacjentów podaje łagodne objawy uczulenia na lateks, jednak wraz z częstością ekspozycji rośnie także ryzyko wystąpienia cięższych powikłań. Alergia na rękawice może objawiać się zarówno reakcją opóźnioną spowodowaną przez składowe gumy, jak i reakcją natychmiastową, będącą wynikiem nadwrażliwości zależnej od przeciwciał klasy IgE.

Diagnostyka alergii na lateks sprowadza się do dokładnego wywiadu zebranego od pacjenta oraz przeprowadzenia testów skórnych, badań serologicznych. Rzadko wykonuje się także próby prowokacyjne z alergenem.

Jedynym możliwie skutecznym postępowaniem jest wyeliminowanie lateksu ze środowiska osoby uczulonej. Osoby uczulone powinny nosić przy sobie informacje o uczuleniu na lateks.

Jest to przydatne w stanach nagłego zagrożenia życia, kiedy pacjent jest nieprzytomny. Ta wiadomość chroni go przed kontaktem z gumowymi rękawiczkami i innym sprzętami medycznymi, w których skład wchodzi lateks (cewniki, opaski uciskowe, bandaże elastyczne, wenflony, taśmy, plastry).

Źródła

1. Mędrala W., Podstawy alergologii, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2006, ISBN 83-89009-53-6
2. Rudzki E., Alergeny, Medycyna Praktyczna, Kraków 2008, ISBN 978-83-7430-157-2
3. Kowalewski M. i wsp., Alergia na lateks, Alergia Astma Immunologia, 1997, 2, 78–86
4. Romańska-Gocka K. i wsp., Nowe spojrzenie na problem alergii na lateks, grupy ryzyka, objawy, rozpoznawanie, zapobieganie, PDiA 2005, 5, 227–232