Alergia na leki – przyczyny, objawy, domowe sposoby i leczenie

Alergia na leki to nadmierna, nieodpowiednia reakcja układu immunologicznego w kontakcie z substancją obecną w preparatach zarówno na receptę, jak i wydawanych bez niej. To stosunkowo częste działanie niepożądane wielu preparatów.

Uczulać mogą środki przyjmowane doustnie, dożylnie czy stosowane zewnętrznie, na skórę czy błony śluzowe. Jakie grupy leków najczęściej wywołują powstawanie reakcji alergicznych? Według specjalistów to:

• niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ),
• antybiotyki, głównie należące do grupy penicylin i sulfonamidów,
• leki na nadciśnienie, to jest obniżające ciśnienie krwi,
• leki przeciwpadaczkowe,
• preparaty wykorzystywane do znieczuleń,
• kontrast stosowany podczas badań obrazowych.

Za reakcję alergiczną mogą odpowiadać zarówno substancje czynne, to jest te, które odpowiadają za efekt terapeutyczny, ale i substancji pomocnicze (dzięki nim produkt posiada pożądaną formułę). Nie dość, że każda z nich może być alergenem, to i wiele z nich ulega w organizmie przemianom, wskutek czego powstają nowe związki chemiczne, które nie są obojętne dla organizmu.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy reakcji alergicznej na leki. Typ A to reakcja zależna od właściwości leku, zwykle jego dawki (to dlatego tak ważne jest zapoznanie się z informacjami zawartymi na ulotce dołączonej do opakowania preparatu i przestrzeganie zaleceń, głównie dotyczących dawkowania, przeciwwskazań, stosowania i środków ostrożności). Typ B obejmuje reakcje, które są niezależne od dawki.

Kto jest najbardziej narażony na alergie na leki? Wystąpieniem uczulenia szczególnie zagrożone są kobiety, dzieci i osoby, które wykazują dziedziczną predyspozycję do reakcji alergicznych.

Ryzyko to zwiększa stosowanie kilku środków farmakologicznych, obecność chorób alergicznych (alergie pokarmowe i wziewne), leczenie schorzeń przewlekłych (głównie nadciśnienie, ale i choroby wątroby oraz nerek) oraz wcześniejsze epizody reakcji nadwrażliwości na leki.

Alergia na leki może objawiać się na różne sposoby. Interesujące jest to, że pierwsze symptomy mogą manifestować się zarówno po pierwszym zażyciu leku, jak i po kilku dniach, a nawet na okoliczność kolejnych terapii (każdy może zareagować reakcją uczuleniową na lek dotychczas dobrze tolerowany).

Do najczęstszych objawów uczulenia na leki należą objawy skórne, takie jak plamisto-grudkowa wysypka po antybiotyku, pokrzywka, wyprysk atopowy oraz przebarwienia po ekspozycji słońce, ale także symptomy ze strony układu oddechowego, takie jak duszności czy napad astmy oskrzelowej. Wystąpić może także gorączka polekowa, powiększenie węzłów chłonnych i bóle mięśniowo-stawowe.

Gdy nadwrażliwość na leki ma łagodny przebieg, nie stanowi zagrożenia zdrowia i życia - w przeciwieństwie do alergii w formie ostrej. Gdy pojawia się nagły obrzęk gardła i krtani, zaburzenia połykania czy mowy, istnieje ryzyko wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Sytuacja wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

W rozpoznaniu alergii na leki pomóc może zarówno badanie fizykalne, jak i wywiad lekarski oraz badania dodatkowe. To zarówno testy na uczulenie na leki (testy skórne czy test prowokacji doustnej), jak i badania laboratoryjne z krwi, takie jak oznaczenie stężenia immunoglobuliny E (IgE) swoistej dla wybranego alergenu czy poziomu tryptazy w surowicy.

Leczenie alergii na leki w dużej mierze zależy od objawów. Najważniejszym krokiem jest ustalenie alergenu oraz odstawienie leku, który jest przyczyną problemu. Charakterystyczne dla polekowej reakcji alergicznej jest ustępowanie dolegliwości wraz z zaprzestaniem stosowania leku. Jeśli terapia jest konieczna, lekarz włącza inny preparat (zamiennik).

W przypadku, gdy reakcja alergiczna na leki jest łagodna, wdraża się leki przeciwhistaminowe. W cięższych przypadkach leczenie konieczne są glikokortykosteroidy

Alergia polekowa - domowe sposoby

Gdy pojawią się objawy skórne alergii, ich dokuczliwość może złagodzić maść rumiankowa lub maść hydrokortyznowa (jej bazą jest najsłabszy z glikorykoteroidów).

Pomóc może także zimny kompres czy chłodny prysznic. Zimno zatrzyma obrzęk, złagodzi świąd i spowolni postęp wysypki. Na swędzącą skórę sprawdzi się także soda oczyszczona (wodorowęglan sodu) i ocet jabłkowy, który posiada właściwości przeciwdrobnoustrojowe.

Źródła

1. Antczak A. Wielka interna - pulmonologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-60135-76-1
2. Obłutowicz K., Alergologia praktyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 978-83-200-4233-7
3. Rudzki E., Alergeny, Medycyna Praktyczna, Kraków 2008, ISBN 978-83-7430-157-2
4. Czarnecka-Operacz M., Jenerowicz D., Silny W., Skórne objawy nadwrażliwości na leki, Termedia, Poznań 2009, ISBN 978-83-89825-59-9