Chemioterapia a płodność u mężczyzn i kobiet
Chemioterapia a płodność u mężczyzn i kobiet to skomplikowany temat, pełen niewiadomych. Leczenie onkologiczne w wielu przypadkach wiąże się z ryzykiem pojawienia się działań ubocznych. Jednym z nich może być niepłodność. Wprawdzie problemy są najczęściej tymczasowe, niestety zdarza się, że skutkiem ubocznym terapii jest trwała bezpłodność. Od czego to zależy?
1. Chemioterapia a płodność – czy po leczeniu można mieć dzieci?
Chemioterapia a płodność to kwestia, która nurtuje wielu pacjentów onkologicznych w wieku rozrodczym. Okazuje się, że właściwie każda terapia przeciwnowotworowa (zwłaszcza chemioterapia i radioterapia) może prowadzić do upośledzenia funkcji narządów rozrodczych i układu płciowego, a co za tym idzie również niepłodności.
Nie dzieje się tak jednak zawsze. Zależy to od wielu czynników: rodzaju przyjmowanych leków, czasu ich zażywania, wieku pacjenta oraz ogólnego stanu jego zdrowia.
2. Chemioterapia a płodność kobiety
Chemioterapia polega na podaniu leków cytostatycznych hamujących i zaburzających proces podziałów komórkowych. Przyjmowanie ich przez kobiety będące pacjentkami onkologicznymi może:
- wpłynąć na zmniejszenie ilości hormonów produkowanych przez organizm,
- prowadzić do uszkodzenia jajników. Najbardziej destrukcyjnie na jajniki działają cytostatyki alkilujące, np. chlorambucyl, prokarbazyna, cyklofosfamid czy melfalan,
- skutkować znacznym zmniejszeniem puli pęcherzyków jajnikowych, a i dojść do uszkodzenia lub zniszczenia komórek jajowych. To może skutkować niepłodnością.
Charakterystyczne jest to, że podczas chemioterapii, jak i bezpośrednio po jej zakończeniu, cykle miesiączkowe stają się nieregularne lub zanikają, a zaburzenia hormonalne będące skutkiem ubocznym chemioterapii mogą być przyczyną przyspieszonej menopauzy.
Co ważne - kobiety, które poddają się chemioterapii, powinny stosować skuteczną antykoncepcję. To ważne, ponieważ przyjmowane podczas leczenia cytostatyki mogą wywołać wady rozwojowe u dziecka.
Niemożność zajścia w ciążę, tak jak i w przypadku mężczyzn, może być przejściowa, ale i trwałe. Specjaliści szacują, że po zakończeniu leczenia chemią czynność jajników powraca u około 30% kobiet. Oznacza to, że pojawia się cykl miesiączkowy.
Jeżeli kobieta przechodząca leczenie onkologiczne po zakończeniu terapii planuje mieć dzieci, może zdecydować się na zamrożenie komórek jajowych, mrożenie tkanki jajnika lub witryfikację zarodków.
3. Wpływ radioterapii na płodność kobiet
Do uszkodzenia układu rozrodczego kobiety może prowadzić także radioterapia. Gdy naświetlanie ma miejsce w pobliżu miednicy i działa na jajniki oraz macicę, może:
- spowodować wczesne wygasanie funkcji jajników,
- zmniejszenie objętości mięśnia macicy,
- zmniejszenie rezerwy jajnikowej,
- zaburzenie przepływu krwi w macicy,
- stopniowy zanik śluzówki ścian pochwy.
Dla płodności kobiety groźne jest także naświetlanie głowy i szyi, zwłaszcza przysadki mózgowej czy obszarów, które są odpowiedzialne za produkcję hormonów.
4. Chemioterapia a płodność mężczyzny
Czy po chemioterapii mężczyzna może mieć dzieci? To zależy, ponieważ leki przeciwnowotworowe, na których bazuje chemioterapia, mogą przyczynić się do:
- spadku liczby plemników. W przypadku dłuższego stosowania chemioterapii dochodzi do całkowitej azoospermii,
- obniżenia ruchliwości plemników,
- występowania wad plemników.
Zmiany te mogą prowadzić do przejściowej lub trwałej niezdolności do zapłodnienia. Najczęściej niepłodność mija samoistnie w krótszym bądź dłuższym czasie (nawet po kilku latach). Niestety zdarza się, że niepłodność ma charakter trwały. Pojawia się bezpłodność po chemioterapii.
Po jakim czasie od chemioterapii można starać się o dziecko? Specjaliści zalecają, by rozpocząć je nie wcześniej niż po upływie 6-24 miesięcy od zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego.
5. Radioterapia a płodność u mężczyzn
Na płodność mężczyzny, który jest pacjentem onkologicznym, wpływa także radioterapia, zarówno przeprowadzana w okolicy jąder, miednicy i brzucha, jak i głowy, zwłaszcza przysadki mózgowej i podwzgórza (odpowiadają za wytwarzanie hormonów LH i FSH, które stymulują jądra do syntezy testosteronu oraz wzrostu i dojrzewania plemników).
W trakcie radioterapii mężczyzna może być płodny. Ponieważ jednak leki cytostatyczne mogą powodować mutacje materiału genetycznego zawartego w nasieniu i być przyczyną wad rozwojowych u potomstwa, podczas współżycia konieczne jest stosowanie środków antykoncepcyjnych.
Mężczyźni, którzy muszą poddać się chemioterapii lub radioterapii, a chcieliby w przyszłości mieć dzieci, mogą zabezpieczyć nasienie, deponując je w „banku spermy” w celu późniejszego użycia.
Dostarczone nasienie zostaje zamrożone w ciekłym azocie. Gdy para decyduje się na dziecko, rozmraża się je i wykorzystuje do sztucznego zapłodnienia.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.