Choroba kesonowa (dekompresyjna) - przyczyny, objawy, leczenie

Choroba kesonowa lub też dekompresyjna (ang. Morbus Caisson, DCS Decompression sickness) to inaczej grupa objawów, które pojawiają się u osób narażonych na nagłe zmiany ciśnienia zewnętrznego - tego, które działa na organizm człowieka z otoczenia. To bardzo niebezpieczna sytuacja, która może nawet zagrozić życiu.

Najczęściej objawy dekompresji obserwuje się u płetwonurków, który szybko zmieniają otoczenie poprzez wynurzanie się na powierzchnię. Pierwsze wzmianki o chorobie dotyczą budowniczych, pracujących przy powstawaniu mostów. Wówczas pracowano pod wodą, wykorzystując tzw. kesony - stalowe skrzynie.

Choroba kesonowa pojawia się równie często w obecnych czasach. Dzieje się tak ze względu na duży rozwój turystyki wodnej, szczególnie nurkowania głębinowego.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy choroby kesonowej. Każdy z nich obejmuje inną część organizmu, a objawy atakują inne narządy. Mogą one przez siebie przechodzić i łączyć się w jedną, mieszaną postać choroby.

Nurkowanie jest doskonałym sposobem na szczegółowe wyjaśnienie mechaniki powstania choroby. W podobny sposób dzieje się to także na dużych wysokościach.

W czasie nurkowania głębinowego (czyli zdecydowanie niżej, niż przeciętny człowiek na tropikalnych wakacjach) na organizm oddziałuje tzw. ciśnienie hydrostatyczne. Jeśli jest wysokie, znacznie zwiększa ono rozpuszczalność gazów we krwi (prawo Henry'ego). Dotyczy to w szczególności azotu, który na skutek działania ciśnienia hydrostatycznego odkłada się nie tylko we krwi, ale także w innych komórkach organizmu.

To, ile azotu zmagazynuje organizm, zależy przede wszystkim od głębokości, na której ostatecznie znalazł się nurek oraz od czasu, który spędził pod wodą. Azot nie ulega procesom metabolicznym, a jego usunięcie jest możliwe tylko poprzez oddychanie.

Wraz z wynurzaniem się na powierzchnię, ciśnienie spada wraz ze zdolnością gazów do rozpuszczania. Wcześniej rozpuszczone cząsteczki zaczynają zbijać się w pęcherzyki, które dostają się do krwi, a z niej do płuc. Tam mogą zostać wydalone z organizmu, jednak wcześniej mogą wywołać szereg mechanicznych uszkodzeń w tkankach, które mijają po drodze.

W efekcie może pojawić się zatorowość, która uniemożliwi prawidłowy przepływ tlenu. Tkanki i komórki powoli zaczynają obumierać, co jest sytuacją bezpośredniego zagrożenia życia. Zmiany te najszybciej zachodzą we wrażliwych komórkach mózgowych.

Rozwojowi choroby sprzyjają takie czynniki, jak:

• odwodnienie
• przeziębienie i infekcje dróg oddechowych
• gorączka
• biegunki
• alkoholizm
• cukrzyca
• hipotermia
• nadciśnienie

Dekompresji sprzyja także starszy wiek.

Objawy dzielą się ze względu na typ. W chorobie dekompresyjnej typu 1 zmiany obejmują przede wszystkim skórę, kości, stawy oraz mięśnie. Najczęściej choroba objawia się poprzez:

• osłabienie i zmęczenie
• świąd skóry
• ból mięśni i stawów trudny do zlokalizowania
• ograniczenie ruchomości stawów
• przebarwienia w niebiesko-czerwonym kolorze, przypominającym siniaki

Najczęściej zaatakowane zostają stawy kolanowe, barkowe i łokciowe. Chorzy przyjmują lekko przykurczoną postawę ciała, aby nie wymuszać nadmiernej pracy mięśni. Towarzyszą temu obrzęki.

Pierwsze objawy mogą wystąpić już kilkadziesiąt minut po wynurzeniu się na powierzchnię lub dopiero po 24 godzinach.

W przypadku choroby kesonowej typu 2 objawy są bardziej neurologiczne i obejmują głównie mózg, ucho środkowe oraz rdzeń kręgowy. W tej grupie dochodzi także do zablokowania światła naczyń krwionośnych.

Głównymi objawami choroby dekompesyjnej typu 2 sa:

• zaburzenia świadomości
• kłopoty z oddychaniem
• paraliż, zaburzenia czucia i niedowład
• zaburzenia oddawania moczu i stolca

Jeśli dekompresja obejmie ucho środkowe, wówczas pojawiają się:

• nudności
• wymioty
• szumy uszne
• bóle i zawroty głowy
• uszkodzenia słuchu i wzroku

O tym, jak choroba przebiegnie i czy będzie miała poważne skutki, decyduje móstwo czynników. Bardzo trudno stwierdzić, czy objawy utrzymają się długo, a upośledzenie funkcji narządów będą odwracalne.

Leczenie choroby dekompresyjnej opiera się na usunięciu z organizmu złogów azotu. Eliminacja tego pierwiastka zwykle trwa kilka dni, dlatego też nie należy schodzić pod wodę zbyt często, a na pewno nie kilka razy pod rząd.

Jeśli chcemy zapobieg wystąpieniu objawów, przede wszystkim warto przejść odpowiednie szkolenie, przygotowujące na nagłe zmiany ciśnienia.