Coraz więcej Polaków ma zaburzenia snu. "Rozbijają głowy, bo zasypiają tak, jak stoją"

Problemy ze snem dotyczą coraz większej liczby Polaków - i statystyki te rosną z roku na rok. Według opublikowanego wiosną 2025 raportu "Sen Polaków. Straty dla gospodarki. Edycja 2025" (czwarta edycja), autorstwa UCE RESEARCH i platformy ePsycholodzy.pl, 52,7 proc. Polaków jest zadowolonych z jakości swojego snu - choć jeszcze w pierwszym kwartale 2024 roku zadowolenie deklarowało 53,8 proc.

Co istotne, problemy ze snem zgłasza aż 41,4 proc. ankietowanych (rok wcześniej liczby te były o 0,4 proc. niższe). Autorzy badania alarmują, że wyniki te stale ulegają pogorszeniu, a Polacy nie radzą sobie zarówno ze skutkami zaburzeń snu, jak i z ich przyczynami.

Zobacz też: Budzisz się o 4 nad ranem? Eksperci wskazują możliwe przyczyny

Jak wielokrotnie wskazywały w rozmowach z WP abcZdrowie pracownice aptek, leki bez recepty i suplementy wyciszające i wspomagające zasypianie cieszą się ogromną popularnością - a producenci stale proponują nowe produkty o podobnym działaniu.

- Pacjenci unikają konsultowania z lekarzem problemów ze snem, lekceważą te dolegliwości. Chcą mieć rozwiązanie "na już", więc biorą wszystkie nowe preparaty po kolei i sprawdzają, który najszybciej i najmocniej ich uśpi. Pomijają jednak w tym wszystkim przyczynę problemu - mówiła technik farmacji Beata Pękacka.

Dziś pracownica warszawskiej apteki podkreśla, że leki i suplementy, które mają poprawić jakość snu, to jeden z najszybciej rozrastających się segmentów produktowych. - Cały czas pojawia się coś nowego. Czasem sama nie zdążę zapoznać się z jakimś produktem, a pacjent, skuszony reklamą, już o niego prosi. To pokazuje, jak ogromny jest popyt na wszelkie leki i suplementy o działaniu nasennym i uspokajającym - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie Pękacka.

"Warto w tym temacie zwrócić uwagę na rozszerzenie oferty leków OTC do stosowania na sen w ostatnich latach; od 2022 roku bez recepty można zakupić leki z doksylaminą (wcześniej była dostępna wyłącznie na receptę), a od 2023 również leki z difenhydraminą (wcześniej na receptę oraz w mniejszej dawce OTC jako jeden ze składników popularnego leku)" - czytamy w informacji przesłanej przez GdziePoLek.pl.

Wzrost zainteresowania potwierdzają dane przygotowane przez PEX na zlecenie WP abcZdrowie. W 2020 roku wartość sprzedanych leków nasennych wynosiła 188 058 240 złotych - i od tego czasu jedynie rośnie, choć, jak podkreśla prezes PEX Jarosław Frąckowiak, "sprzedaż rośnie, ale to trend, który już był widoczny przed pandemią". W 2024 roku suma sprzedaży wyniosła już 313 300 680 złotych. Oczywiście, na wzrost częściowo złożyły się podwyżki cen i inflacja, ale ilościowe dane sprzedaży również jasno wykazują tendencję zwyżkową: w 2020 roku sprzedano 10 795 447 opakowań, a w 2024 - już 12 553 225.

To, że Polacy mają tendencję do samoleczenia i prostych rozwiązań, nie jest tajemnicą. Zaburzenia snu nie są tu wyjątkiem - przeciwnie, mamy skłonności do lekceważenia ich i traktowania konsultacji z lekarzem jako ostateczności.

- W zasadzie nie zdarza się, żeby pacjent zgłaszał się do lekarza bez wcześniejszych prób samodzielnego poradzenia sobie z problemem, zwłaszcza że pod tym kątem reklamuje się bardzo wiele preparatów. Niestety, nawet jeśli już pacjent się zgłasza, nadal oczekuje, że rozwiążemy jego problem tabletką - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie Anna Bazydło, lekarka w trakcie specjalizacji z psychiatrii.

Ekspertka podkreśla, że, choć wiedza na temat leczenia bezsenności jest coraz lepiej dostępna, nie każdy chce z niej korzystać. - Pacjenci czytają, dowiadują się, ale często nie są gotowi na wprowadzenie zmian w swoim stylu życia lub nie potrafią ich zidentyfikować. I tak zaczyna się błędne koło łykania tabletek, z których wiele nie powinno być stosowanych dłużej niż przez określony czas: z reguły co kilka dni przez kilka tygodni. Jeśli przeciągamy ich stosowanie lub przyjmujemy je stale, mogą stać się uzależniające - musimy zażywać coraz większe dawki, żeby odczuwać efekt - mówi lek. Anna Bazydło.

- Mamy obecnie plagę seniorów po 65. roku życia, którym przez nieświadomość ryzyka uzależnienia przepisywano po kilka opakowań leku nasennego o potencjale uzależniającym, bo bez niego nie są już w stanie funkcjonować. A te leki, zwłaszcza w wysokich dawkach, potrafią natychmiast "wyłączyć". Pacjenci łamią sobie kości, i rozbijają głowy, bo tracą koordynację i upadają. Albo budzą się w środku nocy, żeby skorzystać z łazienki, ale mięśnie nadal są zwiotczałe, więc wychodząc z łóżka potykają się, łatwiej im się poślizgnąć - dodaje lekarka.

Ekspertka przyznaje, że często zdarzają się pacjenci, którzy przyznają, że szukali rozwiązania problemu w alkoholu czy konopiach.

- Alkohol czy konopie są częstym pomysłem osób z zaburzeniami snu, ale ich działanie nasenne jest całkowicie złudne. Obydwa działają zwiotczająco, dają wrażenie odprężenia, "odcięcia" od stresu. Sprawiają, że człowiek czuje się "rozlany", co może się niektórym kojarzyć z relaksem, może pozornie ułatwiać zasypianie, ale w żaden sposób nie poprawia jakości snu, wręcz przeciwnie - ostrzega lekarka.

W przypadku niezdiagnozowanego tła zaburzeń snu w postaci depresji lub stanów lękowych, regularne sięganie po alkohol czy marihuanę (także tzw. medyczną) nasila objawy. Wzmaga lęk, poczucie zmęczenia, poczucie braku energii i motywacji, a także - paradoksalnie - problemy z zasypianiem bądź wysypianiem się.

Gdzie więc zacząć proces skutecznego, zdrowego leczenia zaburzeń snu? Doktor Bazydło podkreśla, że dobrym źródłem wiedzy, ale i konkretnych narzędzi do podjęcia walki z problemem, jest publikacja "Pokonaj bezsenność w 6 krokach z terapią poznawczo-behawioralną".

- Ta książka wygląda bardzo niepozornie, ale jest pełna jakościowej, zweryfikowanej badaniami wiedzy. Zachęcam moich pacjentów do pracy z tym tytułem. Żartują sobie że to "podręcznik do spania", ale kupują kopie dla swoich bliskich - zaznacza.

Przyczyn zaburzeń snu oczywiście może być wiele. Niektóre leżą w schorzeniach somatycznych: pacjent nie może spać przez problemy z oddychaniem czy pęcherzem, cały czas się wybudza. Jeśli jednak problemy z zasypianiem, a następnie utrzymaniem wysokiej jakości snu utrzymują się przewlekle, przyczyna często leży w głowie.

- Najlepszą skuteczność wykazuje terapia poznawczo-behawioralna bezsenności (CBT-I), bo przyczyna z reguły leży głębiej. Oczywiście, to, że przenosimy pracę do domu, że jesteśmy do późnych godzin narażeni na intensywne światło, że nasz mózg cały czas działa na wysokich obrotach, to wszystko nie pomaga. Ale terapia ułatwia nam określenie, dlaczego mamy problem z "wyłączeniem się", co utrudnia wyciszenie i prawidłowy sen. Często tłem są zaburzenia lękowe czy depresja. Problemy ze snem bywają objawem tych zaburzeń i dopiero od nich dochodzimy do głównej diagnozy - w przypadku takich problemów pierwszej porady można szukać u lekarza POZ lub psychiatry - mówi lek. Anna Bazydło.

Zaburzenia snu, choć często lekceważone, zrzucane na karb przepracowania lub przebodźcowania, nie są niewinną dolegliwością. Jeśli pozostają nieleczone, mają cały szereg skutków zdrowotnych. Można do nich zaliczyć:

• pogorszenie funkcji poznawczych - problemy z pamięcią, koncentracją, spowolnione reakcje,

• zaburzenia emocjonalne - większa drażliwość, skłonność do lęków i depresji,

• wyższe ryzyko chorób neurodegeneracyjnych - brak snu przyspiesza procesy związane z gromadzeniem białek (np. beta-amyloidu), co może zwiększać m.in. ryzyko choroby Alzheimera

• nadciśnienie tętnicze - brak regeneracji w nocy zaburza regulację ciśnienia,

• stres oksydacyjny i stan zapalny - przewlekła bezsenność sprzyja mikrozapaleniom w naczyniach,

• osłabienie odporności - zmniejszona produkcja cytokin i aktywność limfocytów,

• zaburzenia hormonalne - wpływ na kortyzol (hormon stresu), testosteron, melatoninę i hormony tarczycy.

Sen jest bardzo aktywnym okresem dla naszego mózgu, ponieważ to właśnie wtedy zachodzi wiele procesów o kluczowym znaczeniu dla naszej pamięci, emocji, procesu uczenia się. - To nie tylko "ładowanie" fizycznej energii na kolejny dzień, a okres, w którym aktywność ciała maleje, ale mózg zaczyna gruntowne "porządki" - ponownie analizuje doświadczenia, dopasowuje fakty, decyduje, co warto zachować w pamięci - tłumaczy lek. Anna Bazydło.

Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła:

• "Sen Polaków. Straty dla gospodarki. Edycja 2025" (czwarta edycja),

• PEX.