Cukrzyca a stan ludzkiej odporności

Podstawowymi typami cukrzycy jest: cukrzyca typu 1 i typu 2. W cukrzycy typu 1 (insulinozależnej) dochodzi do przewlekłego autoimmunologicznego procesu, który prowadzi do stopniowego zniszczenia, produkujących insulinę, komórek β wysp trzustkowych i w następstwie tego do utraty zdolności jej wydzielania. Dlatego też chory staje się zależny od dostarczania insuliny. Natomiast cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) polega na obecności pierwotnej oporności na insulinę, względnym niedoborze insuliny oraz hiperglikemii. Dochodzi do niej, gdy u osób predysponowanych genetycznie dojdą czynniki środowiskowe, takie jak otyłość brzuszna oraz mała aktywność fizyczna.

Zaburzenie mechanizmów obronnych organizmu jest jedną z podstawowych przyczyn zwiększonej podatności na zakażenia diabetyków. Zaburzenia funkcji leukocytów związane są z nieprawidłowym metabolizmem glukozy.

Fagocytoza jest to zjawisko polegające na wychwytywaniu i wchłanianiu drobnych cząsteczek organicznych, m.in. bakterii, pierwotniaków, grzybów i wirusów przez wyspecjalizowane w tym kierunku komórki układu odpornościowego. Dla jej prawidłowego przebiegu potrzebna jest energia, która jest pozyskiwana z glikolizy. Jednak niedobór insuliny upośledza glikolizę, a przez to przebieg fagocytozy.

Zaburzenia przemiany glukozy wewnątrz leukocytów prowadzą do obniżenia zdolności zabijania drobnoustrojów przez fagocyty. W procesach tlenowych, które mają duże znaczenie w zakażeniach grzybiczych, fagocytoza drobnoustrojów w ciągu kilku sekund pobudza procesy oddechowe powodując powstanie toksycznych utleniaczy. Reaktywne związki tlenowe są ponadto toksyczne dla bakterii, pasożytów i komórek nowotworowych. Jednak przy wysokim poziomie glikemii u chorych na cukrzycę dochodzi do zaburzenia tworzenia takich związków, dlatego np. jest upośledzone wewnątrzkomórkowe zabijanie grzybów.

Kolejnym czynnikiem jest upośledzenie chemotaksji (reakcja ruchowa drobnych organizmów na określone bodźce chemiczne). Rozwojowi grzybic sprzyjają również zmiany naczyniowe (sprzyjające zaburzeniom w przepływie krwi oraz stanom zapalnym) oraz neuropatia występujące, jako przewlekłe powikłania cukrzycy.

W przypadku niewyrównanej cukrzycy z dużymi poziomami cukru dochodzi do spadku wydzielania śliny oraz zmian jej składu, co predysponuje do częstszych grzybic w obrębie jamy ustnej. Ponadto obecność dużej ilości cukru we krwi, pocie i moczu daje drobnoustrojom dobre warunki do rozwoju stanowiąc dla nich pożywkę.

Do najczęstszych powikłań infekcyjnych w cukrzycy należą zakażenia skóry, zespół stopy cukrzycowej oraz zakażenia układu moczowo-płciowego.

Zakażenia skóry są dość częstym problemem chorych na cukrzycę. Najczęściej są o etiologii bakteryjnej i drożdżakowej. Wśród zakażeń bakteryjnych najczęściej występuje czyraczność (liczne czyraki). Czyrak jest to ropne zapalenie około mieszkowe, o etiologii gronkowcowej, z wytworzeniem czopa martwiczego, które ma na początku postać guzka, potem krosty. Mechanizm powstawania takich zmian ma związek ze zwiększonym stężeniem cukru w tkance podskórnej i w skórze, co sprzyja rozwojowi zakażeń bakteryjnych. Poza tym mogą wystąpić inne zakażenia bakteryjne, na przykład łupież rumieniowaty, który wywołany jest przez bakterię Propionibacterium minnutissimum.

Równie często u osób z cukrzycą występują zakażenia grzybicze – zwłaszcza drożdżakowe. Poza klasyczną drożdżycą - w jamie ustnej lub na błonach śluzowych narządów płciowych, na skórze pojawiają się zmiany typowe dla łupieżu pstrego, będący objawem obniżenia odporności.

Zespół stopy cukrzycowej należy do przewlekłych powikłań cukrzycy obejmujących tkanki miękkie oraz w szczególnych przypadkach również kości. Powikłanie to występuje z powodu uszkodzenia układu nerwowego, układu naczyniowego (zaburzenia ukrwienia) oraz podatności na infekcje bakteryjne. Infekcje kończyny dolnej są przyczyną znaczącej chorobowości i wysokiej śmiertelności u chorych na cukrzycę. A sama stopa cukrzycowa jest częstą przyczyną amputacji kończyny. Wśród czynników sprzyjających powstaniu stopy cukrzycowej, znajduje się również fakt, iż u osób z cukrzycą łatwiej dochodzi do zakażeń i może się ono rozprzestrzeniać bardzo gwałtownie i być przyczyną chorób zakaźnych. Oprócz opisanej dysfunkcji leukocytów sprzyja niedokrwienie kończyn dolnych, zaniedbania lub nieprawidłowości dotyczące pielęgnacji stóp. Wzrost częstości zakażeń układu moczowego w porównaniu z populacją osób bez cukrzycy obserwuje się głównie u kobiet i może mieć to związek z kilkakrotnie częstszym w tej grupie zapaleniem pochwy. Prócz powyższych mechanizmów ułatwiających głównie grzybom i bakteriom wywoływanie procesów chorobowych u cukrzyków, warto wspomnieć o dodatkowych mechanizmach w przypadku zakażeń układu moczowo-płciowego. Uszkodzenie nerwów sprzyja zaleganiu moczu w drogach moczowych oraz pęcherzu, a przez to bakterie nie są wystarczająco wypłukiwane i łatwo się mogą namnażać. Dodatkowo w moczu jest glukoza, która stanowi doskonałą pożywkę.

Należy pamiętać, iż nawracające zakażenia w obrębie układu moczowo-płciowego mogą być jedynym objawem klinicznym nierozpoznanej cukrzycy. Dlatego w takim przypadku zawsze należy zgłosić się do lekarza.