Czy wazektomia jest odwracalna?

W przypadku ponownej chęci posiadania naturalnie spłodzonego potomstwa niezbędne staje się odtworzenie ciągłości nasieniowodów. Wiąże się to z sytuacją ponownego zabiegu, którego wynik nie zawsze daje oczekiwany efekt. Dla osób, które nie chcą poddawać się ponownemu zabiegowi – rewazektomii, opcją jest posiadanie potomstwa dzięki metodzie zapłodnienia pozaustrojowego z zastosowaniem metod mikromanipulacji (ISCI) poprzedzonej uzyskaniem plemników z najądrza lub jądra. Jednakże przy obecnej skuteczności i cenie zapłodnienia ISCI, rewazektomia jest znacznie tańszą i skuteczniejszą formą leczenia i w związku z tym jest zalecana przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne.

Wasowasotomia

Rewazektomia lub inaczej wasowasotomia to metoda chirurgicznego leczenia niepłodności męskiej polegająca na ponownym udrożnienia nasieniowodów (odtworzenie ciągłości) po uprzednio wykonanej wazektomii. Zabieg rewazektomii można wykonywać ambulatoryjnie, zwykle stosuje się znieczulenie regionalne np. podpajęczynówkowe z zachowaniem świadomości.

Istnieją dwie metody przywracanie drożności nasieniowodów:

• metodą zalecaną w wytycznych Europejskiego Towarzystwa Urologicznego jest zespolenie mikrochirurgiczne z śródoperacyjnym wykorzystaniem mikroskopu,
• zespolenie z zastosowaniem okularów powiększających. Wg obecnych badań metoda ta ma niższą skutecznością.

Czas operacji waha się w zależności od umiejętności operatora, trudności anatomicznych i typu operacji od 1 do 4 godzin. Procedura polega na wykonaniu małych nacięć w górnej części moszny w okolicy blizny po wazektomii. Chirurg musi odnaleźć oba końce przeciętego nasieniowodu, a następnie sprawdzić ich drożność. Najpierw do nasieniowodu od strony jamy brzusznej wpuszcza się sól fizjologiczną i obserwuje jej wypływ na szczycie penisa. Następnie bada się koniec jądrowy nasieniowodu na obecność nasienia. W przypadku drożności obu końców zszywa się je dwuwarstwowo cienkimi nićmi. W ten sposób przeprowadzony zabieg nazywa się wasowasotomia (zszycie dwóch końców nasieniowodu).

Braku obecności nasienia w nasieniowodzie od strony jądra sugeruje, że prawdopodobnie doszło do powstania zrostów w nasieniowodzie i zablokowanie wypływu nasienia z jądra. Wtedy trzeba dokonać kolejnego cięcia na mosznie i zespolić nasieniowód bezpośrednio z najądrzem (vasoepididymostomia).

Skuteczność wasowasostomii jest oceniana na podstawie odsetka drożności nasieniowodów (obecność plemników w nasieniu) i odsetka obserwowanych ciąż, który jest niższy niż odsetek drożności. Obecnie szacuje się, że nasienie z ruchliwymi plemnikami po roku od zabiegu rewazektomii metodą wasowasostomii osiąga aż 95 % mężczyzn, w tym 80 % już 3 miesiące po zabiegu. W przypadku vasoepididymostomii niewielu operowanych mężczyzn uzyska w ejakulacie ruchliwe plemniki, także czas powrotu prawidłowego nasienia jest bardzo długi. Prawdopodobnie wiąże się to z naturalnym procesem obturacji, który występował po wazektomii.

W związku z tym, że vasoepididymostomia wiąże się gorszym rokowaniem, co do uzyskania dobrego nasienia i posiadania naturalnie poczętego potomstwa w stosunku do wasowasostomii, w USA zaproponowano regułę mówiącą, że każdy rok po wazektomii wykonanej przed 5 laty będzie zwiększał o 3% ryzyko zastosowania vasoepididymostomii. Oznacza to, że ktoś, kto miał 10 lat temu wazektomię, teraz ma 5x3%= 15% większe ryzyko konieczności połączenia nasieniowodu z najądrzem. Trzeba pamiętać, że wyniki przywracania drożności nasieniowodów, oprócz metody operacji, zależą od wielu czynników. Najważniejszym jest czas, jaki upłynął od wazektomii do rekonstrukcji, oraz od:

• rozwoju włóknienia najądrza,
• obecności przeciwciał przeciwjądrowych, które upośledzają ruch plemników. Test na ich obecność zwykle oznacza się po 6 miesiącach po rewazektomii i braku potomstwa.

Wg. dotychczas przeprowadzonych badań, im dłuższy czas upłynął od wazektomii, tym mniejsza jest skuteczność wasowasostomii. Wg. jednego z badań, gdy rewazektomia była przeprowadzana 3 lata po wazektomii drożność uzyskano w 97% przypadków i 76% ciąż. Natomiast w przypadkach rekonstrukcji po 10-15 latach szansa na drożność 71% i ciąż tylko w 20-30% przypadków.

Oczywiście szansa posiadanie potomstwa zależy od wielu czynników a przede wszystkim od płodności partnerki, na co wpływa jej:

• wiek,
• płodność,
• posiadanie wcześniej potomstwa,
• choroby, przyjmowane leki i inne.

Natomiast wiek pacjenta w momencie przeprowadzenia rewazektomii nie ma wpływu na przyszłą drożność nasieniowodów. Każdy, kto rozważa poddanie się zabiegowi rewazektomii powinien szczegółowo przeanalizować wszystkie wątpliwości. Aby tego dokonać ważne jest przyswojenie sobie obecnej wiedzy dotyczącej skuteczności (wskaźnik Pearla) i możliwości tego zabiegu. Pomoże to uniknąć niepotrzebnego stresu i niepewnego oczekiwania. Jeśli pojawiają sie jakiekolwiek wątpliwości u mężczyzny, może on sięgnąć po inną męską antykoncepcję.

Źródła

1. Bar K. (red.), Podręcznik urologii, Czelej, Lublin 2006, ISBN 83-89309-74-2
2. Babayan R.K., Oates R.D., Siroky M.B. Podręcznik urologii, diagnostyka i leczenie, Czelej, Lublin 2006, ISBN 83-89309-74-2
3. Fryczkowski M. Podstawy urologii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pierwszego kontaktu, Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2000, ISBN 83-87114-55-3
4. Borkowski A. Urologia - podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3758-6