Despota - kim jest, cechy charakteru, życie z despotą, szef-despota

Despota to człowiek przekonany o własnej wartości i słuszności swoich pomysłów. Próbuje sprawować kontrolę i władzę nad osobami ze swojego otoczenia. Nie znosi sprzeciwu ani słów krytyki, potrafi poniżyć lub obrazić innych, często unosi się gniewem. Czym charakteryzuje się despota i jak go rozpoznać?

1. Co to jest despotyzm?

Despotyzm to ustrój polityczny państwa, w którym nieograniczona i bezwzględna władza należy do jednej osoby - zazwyczaj króla lub cesarza. Charakterystycznym dla monarchii despotycznej jest to, że zarówno władza wykonawcza, ustawodawcza jak i sądownicza sprawowane są przez jedną osobę, która zazwyczaj uzyskała do tego prawo w sposób legalny. Niemniej jednak, despotyzm w tym znaczeniu odnosi się do tego, iż przy tej formie sprawowania władzy w państwie często stosuje się środki nacisku oraz przemocy. Dokonuje się tego w celu utrzymania tejże władzy, a także w sytuacji wystąpienia zagrożenia przez pozostałych konkurentów. Niezmiernie ważnym aspektem despotyzmu jest przypisywanie władcy, głowie państwa atrybutów stricte boskich. Pojęcie despotyzmu nie ma naukowo wyjaśnionego znaczenia.

Wobec tego, do cech monarchii despotycznej zalicza się m.in. przekonanie, iż władza pochodzi od Bogów, jak również, że monarcha jest żywym bogiem lub ich synem, uznanie władcy za najwyższego kapłana, scentralizowany model rządzenia, dziedziczność władzy przenoszona najczęściej z ojca na syna, zhierarchizowane społeczeństwo, w którym istnieją zamknięte grupy społeczne oraz dostęp do edukacji w pełni monopolizowany przez władcę, kapłanów bądź urzędników.

2. Despotyzm w ujęciu psychologicznym

Zobacz film: "Coraz więcej Polaków cierpi na depresję"

Despotyzm w ujęciu psychologicznym zajmuje się analizą czynników despotycznych, charakterystycznych dla człowieka. I tak osobowość despotyczna, to osobowość władcza. Cechuje ją pozostawanie na swoim i przekonanie o słuszności i poprawności swoich decyzji.

To także przejawianie egoizmu, chłodu emocjonalnego i upartości względem swoich przekonań. Despota to osoba apodyktyczna, każąca zaś nigdy nie nagradzająca. Despotyzm w tym ujęciu oznacza również brak przyzwalania na autonomię innych osób.

3. Kim jest despota?

Despota to człowiek o bardzo wysokim poczuciu własnej wartości. Bez skrępowania narzuca swoje zdanie innym, sądzi, że jego pomysły są najlepsze i warte zrealizowania. Jest też przekonany, że jest potrzebny wszystkim dookoła i zarazem lepszy od innych.

Określenie despota oznacza w języku greckim "pana". Można stwierdzić, że despota to człowiek władzy, który podejmuje decyzje bez konsultacji z zainteresowanymi, a sprzeciw uznaje za atak personalny. Despota próbuje podporządkować sobie rodzinę, znajomych i pracowników, nie zwracając uwagi na ich uczucia.

Charakter takiego człowieka jest bardzo trudny, toksyczny i wiąże się z nieustannymi konfliktami. Relacja z despotą to zależność władcy i poddanych, jest to przekreślenie współpracy, traktowania wszystkich na równi czy zwyczajnej przyjaźni.

4. Cechy despoty

• egoistyczny,
• apodyktyczny,
• uparty,
• chłodny emocjonalnie,
• silny psychicznie,
• przekonany o swojej racji,
• wieczny przywódca,
• wymierza kary,
• krytykuje,
• nie potrafi znieść sprzeciwu,
• nie potrafi chwalić lub wyrazić aprobaty,
• nie zna pojęcia kompromisu,
• nigdy nie ulega,
• wprowadza rygor w domu,
• reaguje gniewem i złością,
• ma dużą potrzebę kontroli innych,
• jest skupiony na realizacji celu.

5. Dlaczego trudno jest żyć z despotą?

Życie z despotą u boku to prawdziwe wyzwanie, ponieważ osoba ta czuje się lepsza od innych i jest przekonana, że otoczenie powinno być mu podporządkowe. Despota podejmuje wszystkie decyzje, często samodzielnie i nie potrafi zrozumieć, gdy ktoś się z nim nie zgadza.

Nie odnajdzie się na stanowisku współpracownika, musi być liderem z dużą możliwości kontroli wszystkiego dookoła. Despota odstrasza ludzi, często doprowadza do kłótni z błahych powodów i nie potrafi przyznać się do błędu.

Traktuje ludzi przedmiotowo, nie zwraca uwagi na ich potrzeby i uczucia, nie przeprasza. Despota ceni uległość oraz komplementy, co dodatkowo podwyższa jego ego i poczucie własnej wartości.

6. Jak rozpoznać szefa despotę?

Despota dąży do posiadania wpływu i nieustannie poszerza metody kontroli. Nie docenia pracowników, nie szczędzi im słów krytyki i publicznie ośmiesza. Nie akceptuje partnerskiego modelu zarządzania, sam wyznacza nowe cele, metody ich realizacji i czas na ich wykonanie.

Niechętnie organizuje "burzę mózgów", jest przekonany o swojej racji, nie potrzebuje pomysłów od innych osób i nigdy nie pozwoli na przejęcie inicjatywy czy oddanie projektu. Sukces zespołu przedstawia jako własne osiągniecie, podkreślając je słowami "zdecydowałem, wymyśliłem, zrobiłem, wprowadziłem".

Despota z łatwością posługuje się rozkazem, wymierzaniem kar i jawnym wytykaniem cudzych pomyłek. Sprytnie odcina pracowników od informacji z zewnątrz, nie przekazuje zaproszeń na dodatkowe kursy czy szkolenia, ani pozytywnych informacji od zarządu.

Despota lubi otaczać się osobami uległymi, bycie posłusznym ceni zdecydowanie bardziej niż kompetencje czy doświadczenie zawodowe. Nie potrafi być blisko osób z wysokimi kwalifikacjami, ponieważ traktuje ich jako bezpośrednią konkurencję.

Człowiek o tym charakterze w roli szefa uwielbia sprawować kontrolę, wymuszać decyzje, rozkazywać i poniżać. Rzadko jest świadomy, że jego zachowanie można zaliczyć do mobbingu, co może skończyć się konsekwencjami prawnymi.

7. Jak postępować z szefem despotą?

Despota lubi być w centrum uwagi, nawet jeżeli dzieje się tak w czasie kłótni. W związku z tym w grę wchodzą jedynie prywatne rozmowy, prowadzone ze spokojem i poparte dużą ilością dowodów.

Pracownicy powinni wyjaśnić co czują i czego oczekują. Warto wspomnieć, że długotrwałe poniżanie i ośmieszanie ludzi to forma mobbingu, co nie może mieć miejsca w firmie i nigdy nie powinno być zaakceptowane. Despota musi zrozumieć, że jego zachowanie może doprowadzić do odejścia wszystkich osób lub interwencją z zewnątrz.

8. Despotyczni bohaterowie w literaturze

Najbardziej charakterystyczny obraz despotyzmu można spotkać w trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Szczególnym despotyzmem odznaczał się Senator, który za najwyższe dobro uznawał pieniądze, tytuły oraz samą władzę. Marzeniem tego bohatera było podporządkowanie sobie ludzi i bycie dla nich wzorem.

Senator jako człowiek ogarnięty pychą, zarozumialstwem i zakłamaniem w pewnym momencie stał się więźniem własnego sumienia. Jest to kluczową cechą despotycznego charakteru – zagubienie, które najczęściej pojawia się stanowczo za późno, ponieważ wszystkie „zatwardziałe” cechy dawno zostały przyswojone.

9. Jakie są synonimy słowa despotyzm?

Despotyzm można rozpatrywać na kilka sposobów. Poniżej zaprezentowano najważniejsze grupy znaczeniowe tego pojęcia.

• Despotyzm w odniesieniu do sprawowania władzy: absolutyzm, dyktatorstwo, reżim, rządy silnej ręki, totalitaryzm, tyrania.
• Despotyzm w kontekście absolutnej władzy jednej jednostki: autokracja, jednowładztwo, monarchizm, rządzy nieograniczone, samowładztwo.
• Despotyzm jako system agresywnej władzy państwowej: dyktatura, sobiepaństwo, totalizm, zamordyzm.
• Despotyzm w odniesieniu do bycia dla kogoś okrutnym: bezwzględność, nieczułość, niegodziwość, nietolerancja, nikczemność, prześladowanie, surowość.
• Despotyzm w kontekście ucisku społecznego: ciemiężenie, gnębienie, nacisk, napór, parcie, presja, represje, terror, uciemiężenie, wyzysk.
• Despotyzm jako bezwzględne działanie: ciemiężycielstwo, dyktatura.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.