Drgawki gorączkowe - rodzaje, postępowanie, przeciwdziałanie
Gdy dziecko dostaje napadu drgawek, serce rodziców zamiera z przerażenia. Zazwyczaj jest to dla nich ogromne zaskoczenie i nie umieją się odnaleźć w takiej sytuacji. Na szczęście w większości przypadków drgawki będące wynikiem wysokiej gorączki nie zagrażają zdrowiu czy życiu malucha. O wiele rzadziej mogą być przejawem poważniejszej choroby, takiej jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Niezwykle istotne jest rozróżnienie tych stanów.
1. Diagnoza drgawek gorączkowych
Drgawki gorączkowe można rozpoznać, tylko gdy dotyczą dzieci między 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Jeżeli napady drgawek wystąpiły u młodszego lub starszego malucha, należy szukać innej przyczyny. Kolejnym ważnym kryterium jest obecność wysokiej gorączki, wynoszącej minimum 38°C. Należy także zgłosić się do lekarza, który powinien wykluczyć inne możliwe powody pojawienia się drgawek, takie jak infekcje ośrodkowego układu nerwowego. W przeciwieństwie do omawianych napadów, tego typu zakażenia mogą zagrażać życiu małego człowieka. Gdy już jesteśmy pewni, że to zbyt duża temperatura była przyczyną zaburzeń, koniecznie trzeba ustalić, z którą postacią drgawek mamy do czynienia. Wyróżnia się dwa rodzaje: drgawki gorączkowe proste i złożone. Rozpoznanie, które z nich dotyczyły danego dziecka, jest niezbędne dla ustalenia, co dalej robić.
2. Postacie drgawek gorączkowych
Drgawki gorączkowe proste są najczęstszą postacią tego typu zaburzeń (75%). To drgawki obejmujące całe ciało dziecka (są uogólnione). Mogą wystąpić pod postacią utrzymującego się zwiększonego naprężenia mięśni – dziecko sztywnieje (napad toniczny) lub klasycznych drgawek polegających na częstych, gwałtownych skurczach mięśni przy ich dużym napięciu (napad toniczno-kloniczny). Trwają one przeważnie od kilku sekund do kilku minut, ale nie dłużej niż kwadrans. Zazwyczaj jest to jedyny taki epizod podczas danej choroby przebiegającej z gorączką. W każdym razie drgawki nie powinny się powtarzać częściej niż raz na 24 godziny.
Drgawki gorączkowe złożone występują znacznie rzadziej. Zazwyczaj nie obejmują całego ciała, a jedynie jakiś jego fragment, na przykład rękę lub nogę (są zlokalizowane). Trwają też dłużej, bo około 15–20 minut (minimum 15 minut). W tych przypadkach obserwuje się nawracanie zaburzeń w ciągu danej choroby, a nawet podczas jednej doby. Czasem po napadzie może wystąpić niedowład obszaru ciała, który był dotknięty drgawkami. Nie jest on jednak groźny, ponieważ w niedługim czasie przemija bez śladu (tzw. niedowład Todda).
Rozróżnianie napadów prostych od złożonych jest niezwykle istotne. Od tego zależy dalsze postępowanie z małym pacjentem. Drgawki proste zazwyczaj się nie powtarzają i nie mają większego wpływu na życie dziecka. Te złożone wymagają natomiast dokładnej diagnostyki w szpitalu oraz mogą się wiązać z pojawieniem się padaczki w późniejszym wieku. Trzeba też dokładnie poszukać innych możliwych przyczyn tego typu zaburzeń.
3. Postępowanie w przypadku drgawek gorączkowych prostych
Jeżeli u naszego dziecka pojawiły się drgawki gorączkowe proste, należy się uspokoić, ponieważ rokowanie jest dobre i napady najprawdopodobniej już się nigdy nie powtórzą. Trzeba mu jednak zapewnić jak najlepszą opiekę. Istotne jest ustalenie powodu wystąpienia gorączki. Daje to możliwość leczenia jej przyczyny, a nie tylko objawów i co za tym idzie – zapobiegania kolejnym napadom drgawek. Przyjęcie do szpitala zazwyczaj nie jest konieczne. Trzeba to zrobić tylko w określonych przypadkach:
- gdy lekarz stwierdzi dodatkowe objawy mogące sugerować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (wymioty, zaburzenia świadomości, małe czerwone lub fioletowe plamki na skórze, charakterystyczne zmiany widoczne w badaniu),
- jeżeli stan dziecka wzbudzi niepokój lekarza,
- gdy jego obserwacja w ciągu najbliższych dni po napadzie będzie utrudniona, na przykład w sytuacji rodziny mieszkającej daleko od szpitala.
Jeśli już zaistniała taka potrzeba, pobyt w szpitalu nie powinien być dłuższy niż 1–2 dni.
Niekiedy konieczne jest wykonanie badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Dotyczy to sytuacji, w których lekarz podejrzewa obecność ciężkiego zakażenia:
- gdy stan dziecka sugeruje infekcję ośrodkowego układu nerwowego (objawy opisane powyżej),
- jeżeli dziecko przyjmowało antybiotyki przed wystąpieniem drgawek.
- Badanie polega na wprowadzeniu igły do kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Nakłucie wykonuje się poniżej miejsca, w którym kończy się rdzeń kręgowy, aby zapobiec uszkodzeniu tej ważnej struktury. Ryzyko wystąpienia paraliżu praktycznie nie występuje. Po przebiciu się przez oponę twardą i pajęczą pobiera się kilka mililitrów płynu. Zabieg nie należy do najprzyjemniejszych, ale jest względnie bezpieczny i może uratować życie małego pacjenta. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego dostarcza lekarzowi wielu istotnych informacji.
4. Postępowanie w przypadku drgawek gorączkowych złożonych
Jeżeli napad u dziecka miał charakter drgawek złożonych, najczęściej musi ono pozostać w szpitalu. W takim przypadku istnieją większe wątpliwości co do powodu ich wystąpienia. Dlatego konieczne jest przeprowadzenie dokładnych badań. Między innymi można wykonać:
- analizę składu krwi oraz substancji, które się w niej znajdują,
- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego (musi być przeprowadzone obowiązkowo u dzieci poniżej 18. miesiąca życia, u starszych – tylko gdy istnieje podejrzenie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub jeśli dzieci przyjmowały wcześniej antybiotyki),
- badanie EEG, które trzeba przeprowadzić nie później niż 48 godzin po napadzie; służy ocenie czynności elektrycznej mózgu; przeprowadza się je za pomocą elektrod przyklejonych w określonych miejscach na skórze głowy (podobnie postępuje się w EKG, w przypadku którego elektrody przyklejone do klatki piersiowej badają czynność elektryczną serca); EEG pomaga rozróżnić drgawki złożone od prostych oraz od padaczki, której w tym przypadku się najbardziej obawiamy,
- czasami tomografię lub rezonans ośrodkowego układu nerwowego.
Zdarza się, że nie udaje się wykryć przyczyny drgawek. Wówczas dziecko zostaje przekazane pod opiekę pediatry lub neurologa, którzy będą je dalej obserwować.
5. Postępowanie profilaktyczne
Drgawki gorączkowe pojawiają się najczęściej tylko raz w ciągu całego życia. Zaledwie u 30% dzieci mogą się powtórzyć. Dotyczy to głównie maluchów, u których wystąpiły napady złożone. Do nawrotów predysponują również:
- młody wiek przy pierwszym napadzie (
- obecność zaburzeń u innych członków rodziny,
- pojawienie się drgawek niemalże natychmiast po wystąpieniu gorączki,
- częste zapadanie na choroby przebiegające z gorączką.
Poza tym dzieci, u których wystąpiły drgawki w przebiegu gorączki (zwłaszcza o typie złożonym), częściej zapadają na padaczkę w późniejszym wieku. Prawdopodobnie dzieje się tak, dlatego że drgawki (przede wszystkim te złożone) mogą być jej pierwszym objawem. Poza tym może to oznaczać tylko predyspozycje danego dziecka do zachorowania. Dlatego jeżeli istnieją jakiekolwiek wątpliwości, malec powinien być pod stałą opieką specjalisty.
6. Przeciwdziałanie drgawkom gorączkowym
Najlepszym sposobem na uchronienie dziecka przed napadem jest zapobieganie różnego rodzaju zakażeniom. Jeżeli choroba już się rozwinie, należy zwalczać wysoką temperaturę za pomocą skutecznych leków (np. jak paracetamol w czopkach) oraz schładzania ciała dziecka przez powolne (łyżeczkami) podawanie zimnych napojów.
Niezwykle rzadko i tylko u dzieci, u których istnieje duże ryzyko nawrotu drgawek, lekarz może zaopatrzyć rodziców w niewielkie ilości diazepamu. Jest to lek przerywający napad drgawek. Podaje się go doodbytniczo, gdy nie ustępują po 2–3 minutach. Jeżeli nadal trwają, dawkę diazepamu można powtórzyć po 10–15 minutach.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.