Fenylbutazon – leki, działanie, wskazania i przeciwwskazania

Fenylbutazon (łac. phenylbutazonum) to organiczny związek chemiczny, pochodna butylopirazolidyny należąca do niesteroidowych leków przeciwzapalnych I generacji. Pod względem chemicznym jest pochodną pirazolonu.

Substancja działa na układ kostny i stawowo-mięśniowy, układ nerwowy i narządy zmysłów. Wprowadzono ją na rynek farmaceutyczny w drugiej połowie lat 70. XX wieku. Obecnie wykorzystują ją różne specjalności medyczne, takie jak angiologia, chirurgia naczyniowa, medycyna rodzinna, medycyna sportowa, ortopedia i traumatologia narządu ruchu, rehabilitacja medyczna i reumatologia.

Fenylbutazon – preparaty

Początkowo fenylbutazon występował w postaci tabletek do stosowania doustnego. W tej chwili dostępne formy preparatu to czopki, drażetki, maść oraz iniekcje. Nazwa handlowa fenylbutazon to Butapirazol.

Fenylobutazon bez recepty nie jest dostępny. Wydaje się go z przepisu lekarza. Co interesujące, lek jest wykorzystywany także w praktyce hipiatrycznej (fenylbutazon dla koni).

Phenylbutazonum jest lekiem o bardzo silnym działaniu przeciwzapalnym (należy do NLPZ), umiarkowanie przeciwbólowym i słabo przeciwgorączkowym oraz antyagregacyjnym.

Jak działa fenylobutazon? Substancja hamuje aktywność enzymu aktywującego jeden ze szlaków przemian metabolicznych kwasu arachidonowego (cyklooksygenaza) oraz syntezy mediatorów procesu zapalnego (prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany).

Do czego jest stosowany fenylbutazon? Stosuje się go w leczeniu:

• zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK),
• reaktywnego zapalenia stawów (zespół Reitera),
• zapalenia tkanek okołostawowych,
• reumatoidalnego zapalenia stawów,
• dyskopatii,
• zakrzepowego zapalenia żył,
• dny moczanowej,
• dny rzekomej w razie braku reakcji na inne środki.

Substancja znajduje zastosowanie w łagodzeniu dolegliwości bólowych w przebiegu zmian przeciążeniowych i zapalnych tkanek miękkich.

Fenylobutazon stosuje się zewnętrznie na skórę oraz w podaniu doodbytniczym, zwykle nie dłużej niż 7 dni. Dobowe dawki stosowane u osób dorosłych:

• maksymalnie do 3 razy na dobę po około 5 cm na miejsce zmienione chorobowo,
• 250-500 mg w podaniu doodbytniczym.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania fenylbutazonu? To:

• nadwrażliwość na fenylobutazon lub inne substancje czynne z grupy NLPZ,
• schorzenia, takie jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, stan zapalny błony śluzowej przewodu pokarmowego, powiększenie ślinianek, astma aspirynowa, zaburzenia krzepnięcia, niewydolność krążenia, nadciśnienie tętnicze, ciężką niewydolność serca, obrzęki, niewydolność wątroby i nerek, choroby tarczycy, zmiany we wskaźnikach morfologii krwi,
• leczenie chemioterapeutykami i innymi lekami zaburzającymi czynność szpiku kostnego,
• wiek; nie należy stosować leku u dzieci poniżej 14. roku życia; należy zachować ostrożność stosując fenylobutazon u osób w podeszłym wieku,
• uszkodzenie skóry (fenylobutazon maść),
• ciąża oraz okres starań o dziecko, ponieważ fenylobutazon może niekorzystnie wpływać na płodność u kobiet,
• laktacja, ponieważ fenylbutazon przenika do mleka kobiet karmiących piersią.

Ze względu na toksyczność i działania niepożądane stosowanie fenylbutazonu jest bardzo ograniczone i wymaga szczególnej ostrożności. Nie należy go traktować jako lek pierwszego rzutu.

Przed pierwszym użyciem (szczególnie u osób z nadwrażliwą skórą) należy wykonać próbę z zastosowaniem minimalnej ilości maści. Niezależnie od drogi aplikacji, stosowanie fenylobutazonu dłużej niż 5 dni często wymaga wykonania badań morfologii krwi.

Jakie są możliwe skutki uboczne? To nudności, wymioty, bóle nadbrzusza, biegunka, obrzęki, bóle głowy, zawroty głowy, zapalenie nerwu wzrokowego, zaburzenia widzenia, nadciśnienie tętnicze, agranulocytoza, trombocytopenia, zaburzenie czynności szpiku kostnego, zmniejszenie krzepliwości krwi, reakcje nadwrażliwości (reakcje anafilaktyczne i rzekomoanafilaktyczne), hiperglikemia, niewydolność krążenia, zapalenie wątroby, żółtaczka, wysypki skórne, zespół Stevensa-Johnsona, zespół Lyella.