Gruźlica układu moczowego – objawy, przyczyny i leczenie
Gruźlica układu moczowego to jedna z najczęstszych postaci gruźlicy pozapłucnej. Jest podstępna i niebezpieczna, a jej rozpoznanie i leczenie stanowią duże wyzwanie. Jakie towarzyszą jej objawy? Co wywołuje rozwój schorzenia?
1. Co to jest gruźlica układu moczowego?
Gruźlica układu moczowego (gruźlica układu moczowo—płciowego, gruźlica urogenitalna, GUTB) jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych form gruźlicy pozapłucnej (EPTB). Istotą choroby są zmiany zapalne w obrębie układu moczowego lub płciowego. Rzadko rozpoznaje się ją u dzieci. Szczyt zachorowań przypada na 45-55 rok życia.
Biorąc pod uwagę umiejscowienie i charakter patologii, wyróżnia się kilka form gruźlicy układu moczowo-płciowego. Choroba może rozwijać się w nerkach, moczowodzie, pęcherzu moczowym, cewce, sterczu i narządach płciowych. Ponadto z uwagi na zaawansowanie procesów destrukcji tkanek gruźlicę nerek i pęcherza moczowego klasyfikuje się według czterech stopni.
2. Gruźlica układu moczowego - przyczyny
Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez prątki kwasooporne z grupy Mycobacterium tuberculosis complex – M. tuberculosis (Mycobacterium tuberculosis), M. bovis (Mycobacterium bovis) i M. africanum (Mycobacterium africanum), nazwane od nazwiska odkrywcy prątkami Kocha.
Do zakażenia gruźlicą układu moczowego i płciowego dochodzi drogą zstępującą poprzez naczynia krwionośne lub limfatyczne, możliwe jest również zakażenie wstępujące z moczu lub ejakulatu (wówczas rozprzestrzenia się drogami moczowymi do innych części układu moczowo-płciowego).
Najczęściej gruźlica układu moczowego jest efektem rozsiewu krwiopochodnego prątków, do którego dochodzi podczas zakażenia pierwotnego. Zwykle ognisko pierwotne zlokalizowane jest w płucach. Choroba atakuje nerki w wyniku hematogennego przeniesienia z aktywnych lub uśpionych ognisk w płucach.
Specjaliści podkreślają znaczenie czynników ryzyka gruźlicy moczowo-płciowej. To:
- kontakt z prątkiem gruźlicy (chory człowiek lub zainfekowane zwierzę, ale i materiał biologiczny),
- gruźlicę o innym umiejscowieniu (aktywną lub po leczeniu).
3. Gruźlica układu moczowego - objawy
Gruźlica układu moczowego rozwija się zwykle potajemnie, bez specyficznych objawów początkowych oraz uchwytnych wrót wtargnięcia oraz pochodzenia patogenu.
Dolegliwości związane z GUTB pojawiają się zwykle stosunkowo późno. Wówczas wskazują na zaawansowany proces chorobowy i zajęcie układu moczowo-płciowego.
Objawy gruźlicy układu moczowo-płciowego to:
- bóle okolicy lędźwiowej, ból krocza, obrzęk i ból najądrza, guzkowe powiększenie stercza z umiarkowanym bólem,
- obecność ropy lub krwi w nasieniu,
- zmniejszenie objętości pęcherza moczowego,
- kolka nerkowa,
- jałowy ropomocz,
- częstomocz, parcia naglące,
- obecność przetok mosznowych, kroczowych lub lędźwiowych,
- nawrotowe zakażenia układu moczowego.
Choroba jest niebezpieczna, ponieważ niezdiagnozowana i nieleczona może prowadzić do ograniczenia, a nawet do zahamowania czynności chorej nerki. Jej niewydolność może oznaczać nawet śmierć pacjenta.
4. Gruźlica układu moczowego diagnostyka i leczenie
Diagnostyka gruźlicy układu moczowego obejmuje badania:
- przedmiotowe,
- podmiotowe,
- laboratoryjne moczu i krwi,
- nasienia w przypadku mężczyzn,
- obrazowe u pacjentów z podejrzeniem gruźlicy układu moczowo-płciowego (obejmują ultrasonografię, badania z wykorzystaniem promieni Roentgena i badania endoskopowe).
Choć pewne rozpoznanie choroby opiera się na znalezieniu w moczu chorego prątków gruźlicy, zdarza się, że umożliwia je dopiero badanie mikroskopowe wycinków zmienionych chorobowo tkanek.
Dodatkowo należy wykluczyć:
- gruźlicę płuc,
- gruźlicę układu moczowo-płciowego o innym umiejscowieniu,
- zakażenie wirusem HIV.
W leczeniu gruźlicy układu moczowego konieczne jest skojarzenie kilku leków, a terapia opiera się na pięciu różnych schematach. Wybór odpowiedniego zależy od sytuacji klinicznej. Kluczowy jest odpowiednio długi czas leczenia i stosowanie się do zaleceń lekarskich.
Zasadniczo terapia GUTB polega na przyjmowaniu co najmniej czterech leków przeciwprątkowych przez co najmniej pół roku. Nieodpowiednie leczenie prowadzi do nawrotu choroby i rozwoju oporności Mycobacterium tuberculosis complex na leki przeciwgruźlicze.
W terapii choroby dużą rolę odgrywa leczenie chirurgiczne, które jest konieczne nawet w 80% przypadków. Zabiegi wykonuje się po 2-miesięcznej intensywnej terapii przeciwprątkowej. Po operacji leczenie przeciwprątkowe jest kontynuowane.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.