Infekcje a łysienie

Łysienie (łac. alopecia, wypadanie włosów) występuje, kiedy dzienna utrata włosów wynosi powyżej 100 i utrzymuje się przez okres kilku tygodniu. Włosy mogą wypadać z całej powierzchni głowy lub jedynie z ograniczonych jej miejsc. Czasami dotyczy to też innych okolic ciała (np. dołów pachowych, okolicy narządów płciowych, brwi, rzęsy, brody u mężczyzn). Możemy wyróżnić następujące typy łysienia:

• telogenowe - jest rozlane, powodujące jedynie zmniejszenie gęstości włosów;

• anagenowe - również rozlany typ łysienia, jednak dotyczący także włosów odrastających - może doprowadzić do całkowitego wyłysienia;

• spowodowane bliznowaceniem - to wyłysienie całkowite, nieodwracalne, intensywnie dzielące się komórki są zastępowane przez tkankę łączną;

• androgenowe - spowodowane zaburzeniami hormonalnymi; wypadanie włosów dotyczy skóry na skroniach i nad czołem, występuje u obu płci, łysienie to jest spowodowane powolnym, stopniowym zmniejszaniem się mieszka włosowego, dlatego nie pojawia się masowy ubytek włosów;

• plackowate-ogniskowe - wypadanie włosów, brak cech bliznowacenia;

• o podłożu psychicznym - nawykowe wyrywanie, szarpanie włosów;

• z powodu złej pielęgnacji - używanie nieodpowiednich środków, wysokiej temperatury, zbyt mocne upinanie lub związywanie;

• grzybica skóry owłosionej głowy - ogniskowe zmiany powodujące ułamanie włosa blisko powierzchni skóry, czasem towarzyszy im stan zapalny, otrębiaste łuszczenie.

Czasami już w trakcie trwania infekcji lub do czterech miesięcy po zakażeniu, wysokiej gorączce może wystąpić wzmożona utrata włosów, która jest odwracalna i zazwyczaj ustępuje samoistnie. Wypadanie włosów w przypadku infekcji ma charakter rozlany, o największym nasileniu w okolicy czołowo-ciemieniowej. Przyspieszone odrastanie wspomagają suplementy witaminowe i mineralne oraz preparaty wzmacniające, należy również nie dopuszczać do długo utrzymującej się podwyższonej temperatury ciała (do 40°C).

Największy wpływ na nadmierne wypadanie włosów podczas infekcji ma wysoka i długo utrzymująca się gorączka. Innymi przyczynami są czynniki toksyczne wydzielane przez drobnoustroje lub substancje wytwarzane przez organizm człowieka w odpowiedzi na zakażenie. Czasem niedobory pokarmowe występujące podczas choroby (szybsza przemiana materii) związana z podwyższoną temperaturą organizmu, nieprzyjmowanie regularnych posiłków, interakcje pożywienia z lekami) mogą pogłębić zainicjowane zakażeniem wypadanie włosów. Choroby najczęściej powodujące odwracalną utratę włosów, to: gruźlica, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc, dur brzuszny, odra, ciężka grypa, kiła. Poza drobnoustrojami na strukturę włosa wpływają niektóre antybiotyki je zwalczające, dlatego w razie łysienia związanego z leczeniem zakażenia należy odstawić (jeżeli nie zagrozi to zdrowiu) antybiotyk i zastąpić go innym.

Zdarza się, że drobnoustroje wpłyną bezpośrednio na cebulki włosów powodując ich bliznowacenia (zastąpienie dzielących się komórek przez tkankę łączną). Taki stan jest nieodwracalny, a włosy które wypadną już nie odrastają. Taki rodzaj łysienia mogą spowodować następujące choroby: trąd, półpasiec, leiszmanioza skórna, kiła.

Kiła (łac. lues, gr. syphilis, brudny ), zwana też „wielkim naśladowcą” jest jedną z chorób przenoszonych drogą płciową, wywoływaną przez krętka bladego (Treponema pallidum), która często powoduje łysienie, jednak nie jako jedyny jej objaw. Chorobę tą dzielimy na następujące etapy:
Kiła wczesna- trwa 2 lata

• Okres inkubacji trwa 2-90 dni (średnio 21).

• Kiła objawowa wczesna.

1. Kiła I okresu (lues prymaria) czas trwania - od 3-9 tygodnia,
   1.1. kiła surowiczoujemna (lues seronegativa) - 3-6 tygodnia,
   1.2. kiła surowiczododatnia (lues seropositiva) - 6-9 tygodnia,
2. Kiła II okresu (lues secundaria) trwa od 9 tygodnia-2 lat po zakażeniu,
   2.1. kiła wczesna (lues secundaria recens) 9-16 tydzień choroby,
   2.2. kiła wczesna nawrotowa (lues secundaria recidivans) od 16 tygodnia-2 lat,
3. Kiła wczesna utajona,
   Kiła późna (lues tarda),
4. Kiła utajona późna (lues lates tarda) > 2 lat,
5. Kiła objawowa późna, kiła III okresu (lues tertiaria) > 5 lat.

Objawy kiły pierwszorzędowej często zostają niezauważone i dopiero jej kolejny okres przynosi rozpoznanie, wypadanie włosów występuje u 3-7% chorych. Łysienie, według badań, najczęściej dotyczy heteroseksualnych mężczyzn - ok. 7%, kobiety stanowią 5%, zaś homoseksualiści 4%. Łysienie może wystąpić w objawowej kile drugorzędowej (ok. 8-12 tygodniach po pierwszych objawach tego okresu), można je także spotkać w kile utajonej.

W kile łysienie może mieć charakter: ogniskowy, najwięcej włosów wypada w okolicy skroniowej i potylicznej (wygląd futra wygryzionego przez mole, uznane przez niektórych za typowe), rozlany lub mieszany. Czasami może nastąpić utrata rzęs, brwi, włosów z dołów pachowych, okolicy narządów płciowych zewnętrznych, brody u mężczyzn, opisywano również przypadki wypadania włosów z nietypowych miejsc, np. kończyn.

Łysienie to ma charakter odwracalny, głównie o typie telogenowym. W badaniach histopatologicznych występują nacieki z limfocytów i plazmocytów w okolicy opuszki włosa i naczyń. W badaniach można wykazać krętki znajdujące się w mieszku lub jego bezpośredniej okolicy (nie wykrywa się krętków w skórze niezmienionej). Często łysienie występuje jednocześnie z zajęciem układu nerwowego przez krętki. Leczeniem z wyboru jest penicylina, alternatywą (tylko przy uczuleniu na penicylinę) są tetracykliny lub makrolity. Gdy drobnoustroje uszkodzą mieszki, nawet skuteczne leczenie nie spowoduje odrostu włosów.