Powikłania żylaków przełyku
Żylaki przełyku to charakterystyczne poszerzenia naczyń żylnych dolnej części przełyku. Są to struktury bardzo podstępne – ich pierwszym objawem bardzo często jest krwawienie, którego śmiertelność wynosi około 50 %. Krwawienia z odbytu oraz wymiotowanie krwią, towarzyszące często żylakom przełyku, może prowadzić do niedokrwistości, objawiającej się bladością skóry, łamliwością włosów i ogólnym stanem przemęczenia. Żylaki zatem to nie tylko problem sam w sobie, ale również przyczyna wielu innych poważnych chorób.
1. Czym są żylaki przełyku?
Żylaki przełyku są zazwyczaj wtórnym objawem nadciśnienia w żyle wrotnej, spotykanym w utrudnieniu przepływu krwi żylnej z dolnych części ciała przez wątrobę, na przykład w marskości wątroby. Początkowo przez długi czas mogą się one w żaden widoczny sposób zewnętrznie nie objawiać, a wykrywane są jedynie przypadkowo w czasie badań radiologicznych przełyku. W miarę ich rozwoju i coraz większego rozciągania (ścieńczenia) ścian naczyń żylnych może dochodzić do ich pękania oraz mniejszych lub większych krwotoków. Dzieje się tak zazwyczaj w przypadku nagłych zmian ciśnienia w przełyku lub w układzie żylnym tej okolicy (np. przy kaszlu, kichaniu, wymiotach), a niekiedy spontanicznie lub po ich uszkodzeniu w czasie połykania.
2. Przyczyny powstawania żylaków przełyku
Wśród przyczyn nadciśnienia wrotnego, które bezpośrednio jest przyczyną żylaków przełyku znajdują się:
- marskość wątroby (81%) – alkoholizm, przewlekle zapalenia wątroby wirusami żółtaczki typu B (HBV) oraz typu C (HCV),
- nowotwory (10%),
- niewydolność serca (3%),
- gruźlica (2%),
- dializoterapia (1%),
- choroby trzustki (1%),
- inne (2%) – niedoczynność tarczycy, zakrzepica żyły wrotnej, filarioza, zespół Meigsa, toczeń rumieniowaty układowy.
3. Diagnostyka i stopnie zaawansowania żylaków
Diagnostyka żylaków przełyku:
- ezofagoskopia - badanie z wyboru
- zdjęcie kontrastowe przełyku
Stopnie zaawansowania choroby:
- I stopień - wąskie żylaki o prostym przebiegu
- II stopień - poszerzone żylaki o krętym przebiegu zajmujące mniej niż 1/3 obwodu przełyku
- III stopień - szerokie żylaki o krętym przebiegu zajmujące więcej niż 1/3 obwodu przełyku.
4. Powikłanie
Najgroźniejszym powikłaniem żylaków przełyku jest krwotok. Może on przebiegać bardzo dramatycznie i doprowadzić do dużej utraty krwi. Objawia się krwistymi, chlustającymi wymiotami, świeżą niestrawioną krwią. Wymioty są spowodowane bezpośrednim emetogennym działaniem krwi. Około 30% krwotoków jest śmiertelnych. Śmierć następuje zarówno z powodu utraty krwi, jak i na skutek śpiączki wątrobowej. Śpiączka spowodowana jest przeciążeniem dużą ilością białka, niewydolnej zazwyczaj (z powodu choroby podstawowej) wątroby.
Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego może mieć także postać:
- wymiotów fusowatych,
- wymiotów krwistych,
- stolca smolistego,
- stolca zmieszanego z krwią.
Smoliste stolce pojawiają się wtedy, gdy w przewodzie pokarmowym znalazło się powyżej 100 ml krwi. Stolec wymieszany z krwią zdarza się w masywnych krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego, którym zwykle towarzyszy znacznie przyspieszony pasaż jelitowy.
5. Czynniki ryzyka pierwszego krwotoku z żylaków przełyku
- nadużywanie alkoholu,
- duże ciśnienie w żyle wrotnej (nie ma jednak liniowej zależności między ciśnieniem a ryzykiem krwawienia)
- duży rozmiar żylaków,
- rozległe żylaki z charakterystycznymi ciemnosinymi punktami w obrazie endoskopowym, obecność nadżerek i wybroczyn na cienkiej błonie śluzowej,
- zaawansowana niewydolność wątroby.
6. Skutki krwawienia z żylaków przełyku
Skutki krwawienia zależą od czasu jego trwania, nawrotów, ilości utraconej krwi i szybkości wynaczyniania. W prognozowaniu istotną rolę odgrywają także wyjściowe parametry morfologii chorego i choroby towarzyszące (zwłaszcza choroby nerek, układu krążenia czy układu oddechowego). W zależności od ilości utraconej krwi krwawienie z żylaków przełyku może być bezobjawowe lub mogą wystąpić objawy hipowolemii: bladość, osłabienie, zawroty głowy, zlewne poty, spadek ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie tętna, aż do wystąpienia pełnoobjawowego wstrząsu.
7. Rokowanie
Śmiertelność w pierwszym krwotoku z żylaków przełyku szacuje się na około 50 %. Dalsze rokowanie zależy od wydolności wątroby. W ciągu roku po pierwszym krwotoku umiera 5 % chorych w klasie A i 50 % w klasie C wg klasyfikacji Childa i Pugha (skala stosowana w do określenia rokowania w schorzeniach prowadzących do niewydolności wątroby, głównie w marskości wątroby, oraz konieczności przeszczepienia wątroby) – głównie w wyniku ponownych krwawień.
Zapobieganie i skuteczne leczenie chorób wątroby, zapobieganie jej marskości i utrudnieniom krążenia krwi w jej obrębie jest jednoczesnym zapobieganiem żylakom przełyku. Spożywanie pokarmów miękkich, papkowatych, wilgotnych, drobnoziarnistych, przeciwdziała natomiast krwotokom z tych żylaków.
8. Leczenie żylaków przełyku
Leczenie możemy podzielić na trzy etapy:
- leczenie zachowawcze niekrwawiących żylaków przełyku,
- leczenie paliatywne żylaków, z których występowały krwotoki,
- leczenie interwencyjne w przypadku krwotoku.
W leczeniu zachowawczym farmakologicznym stosuje się nieselektywne blokery receptorów β-adrenergicznych. Leczenie paliatywne stosuje się w celu zapobiegania nawrotom krwawienia. Polega ono na wytworzeniu zespoleń wrotno-układowych. Leczenie interwencyjne krwotoku - polega na endoskopowym wstrzykiwaniu miejscu krwawienia środka sklerotyzującego lub na zakładaniu zacisków na krwawiące żylaki. Starszą metodą, obecnie rzadko już stosowaną, jest zakładanie tamponady zgłębnikiem Sengstakena i Blakemore'a lub zgłębnikiem Lintona.
Rozpoznanie krwawienia z żylaków odbytu jest bardzo trudne i w wielu przypadkach następuje za późno, dlatego tak ważna jest profilaktyka tej choroby i wczesne reagowanie na pojawiające się uprzednio objawy.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.