Jak ugasić ogień w jelitach? Ekspertka zdradza tajniki diety w chorobie IBD
Nieswoiste zapalne choroby jelit (IBD) dotykają w Polsce ok. 100 tys. osób, najczęściej ujawniając się u młodych, aktywnych zawodowo osób. Diagnoza i leczenie jest kluczowe, jednak równie ważnym elementem jest dietoterapia. Ma hamować nie tylko dolegliwości, ale i zmniejszać stan zapalny w przewodzie pokarmowym.
1. Ogień w jelitach. Jak go ugasić?
Nieswoiste zapalenia jelit (ang. inflammatory bowel disease, IBD) to grupa chorób obejmująca przede wszystkim dwie jednostki: chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG). Dane wskazują, że w 2022 r. IBD dotyczyło aż 6,8 mln osób na świecie.
Szereg dolegliwości, w tym biegunki, a przede wszystkim ból i postępujące niedożywienie to codzienność wielu pacjentów. Nawracające zaparcia, wzdęcia, ale niekiedy i pozajelitowe manifestacje choroby jak zapalenie trzustki bądź kamica żółciowa to kolejne spośród wielu problemów, z jakimi muszą borykać się chorzy.
- Jak nazwa wskazuje, WZJG dotyczy jelita grubego, choroba Crohna może dotykać dowolnego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej aż po odbyt. Obie choroby mają charakter przewlekły, ale w leczeniu ważną rolę odgrywa dieta - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie dietetyk kliniczny dr n. o zdr. Agnieszka Chruścikowska.
Dolegliwości mogą trawić całe ciało, jednak leczenie problemu w obrębie jelit jest kluczowe. Dieta, jak wyjaśnia dr Chruścikowska, powinna charakteryzować się trzema cechami: nie nasilać dolegliwości, łagodzić problemy jelitowe i działać przeciwzapalnie.
- Powinna być lekkostrawna, by dodatkowo nie obciążała przewodu pokarmowego, niewskazane jest zatem spożywanie żywności tłustej i smażonej - ostrzega ekspertka.
Dodaje, że problemy mogą nasilać konkretne produkty, najczęściej są to: ostre przyprawy, cebula i czosnek, warzywa kapustne czy tłusty nabiał oraz warzywa strączkowe.
- Uczulam pacjentów, że kluczowe jest również unikanie żywności wysokoprzetworzonej, niestety wszechobecnej w zachodnim modelu żywienia. Nie tylko obciąża przewód pokarmowy i działa prozapalnie, ale też nie dostarcza żadnych wartości odżywczych. A pamiętajmy, że pacjenci z chorobami zapalnymi jelit mogą być szczególnie narażeni na niedobory żywieniowe - tłumaczy dietetyk.
Jak podkreśla ekspertka, niedoborom sprzyja biegunka, która jest częstą przypadłością jelitową w IBD. W przypadku choroby Crohna szczególne ryzyko niedożywienia zachodzi w sytuacji, gdy choroba dotyka jelita cienkiego i uszkadza kosmki jelitowe.
2. Dieta szyta na miarę
Do diet, jakie niektórzy pacjenci mogą mieć czasowo wdrożone, należy dieta low FODMAP, eliminująca tzw. fermentujące oligo- di- i monosacharydy oraz poliole.
- Powodują wzdęcia i gazy, dyskomfort oraz bóle brzucha w chorobach zapalnych jelit. W diecie low FODMAP pacjent zatem okresowo przestaje spożywać produkty bogate w laktozę jak nabiał, fruktozę, czyli owoce, w tym szczególnie jabłka i gruszki. Eliminuje słodziki tzw. poliole, wreszcie obecne w zbożach czy warzywach kapustnych fruktany i galaktany - wylicza ekspertka.
Dr Chruścikowska przyznaje, że to jedna z diet specjalistycznych. Jest restrykcyjna i powinna być prowadzona w porozumieniu z dietetykiem, podobnie jak dieta specyficznych węglowodanów (ang. Specific carbohydrates diet, SCD), odmiana diety low FODMAP.
- Zakłada wyłączenie z jadłospisu szerszej grupy węglowodanów, wszelkich zbóż i produktów skrobiowych jak ziemniaki. Opiera się na teorii, że dwukcukry i wielocukry przyczyniają się do przerostu bakterii i grzybów w jelitach, co prowadzi do stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym - mówi.
Jak podkreśla ekspertka, nie można jednak sprowadzać dietoterapii pacjentów z IBD do jednego modelu. - Dieta powinna być szyta na miarę i tu jest duża rola zarówno dietetyka, ale i samego pacjenta. Jednemu jabłka będą służyć, u innego nasilać wzdęcia czy biegunki - podkreśla. Dodaje, że jadłospis powinien także zmieniać się w zależności od etapu choroby i towarzyszących mu dolegliwości.
- Gdy pojawia się biegunka, musimy od razu interweniować i stawiać na dietę, w której znajdą się produkty o działaniu zapierającym, w tym białe pieczywo, ryż, drobnoziarniste kasze, i zmniejszyć ilość błonnika do 20 g na dobę. Gdy pojawia się faza zaparciowa, to właśnie błonnik może być kluczem do zmniejszenia dolegliwości. Wówczas zwiększamy jego ilość nawet do 40 g na dobę - tłumaczy dietetyk.
3. Dieta kluczem do dobrego samopoczucia
Badania sugerują, że pacjenci z IBD mogą zyskać, stosując się do zaleceń diety śródziemnomorskiej. Dietetyk kliniczny wyjaśnia, że ten model żywienia obfituje w kwasy omega-3 oraz antyoksydanty, które wykazują działanie przeciwzapalne. Mogą więc gasić ogień także w jelitach. Opublikowane w 2023 r. badanie na łamach "Antioxidants" dowodzi, że u chorych z IBD korzyści może przynieść także probiotykoterapia. Naukowcy wskazują, że szczególnie szczepy Lactobacillus i Bifidobacteria wykazują działanie przeciwutleniające. Jak zwracają uwagę, mogą one "zmniejszać stres oksydacyjny w komórkach i tkankach w całym organizmie człowieka, szczególnie w przewodzie pokarmowym". Dobroczynne szczepy bakterii mogą zatem łagodzić objawy chorób zapalnych jelit.
- Jeśli pacjent się dobrze czuje, to powinien spożywać tłuste ryby morskie, wzbogacać dietę o olej lniany i rzepakowy. W diecie przeciwzapalnej faktycznie warto też znaleźć miejsce dla dobrze dobranych probiotyków. Istnieją badania, które dowodzą, że probiotyki w połączeniu z odpowiednią dawką witaminy D mogą hamować proces zapalny - przyznaje dr Chruścikowska.
Funkcje probiotyków zależą od konkretnego szczepu, stąd zaleca się stosowanie probiotyków, które przeszły badania w kontekście łagodzenia symptomów WZJG. Te probiotyki będą wspomagać terapię mającą na celu osiągnięcie i utrzymanie remisji choroby.
Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
