Jak zerwać z nałogiem? Rozmowa z psychologiem o uzależnieniach
W dobie pandemii coraz więcej mówi się o nałogach, które stały się sposobem na pokonanie lęku i samotności oraz poradzenie sobie w nowej rzeczywistości. Czym jest uzależnienie, jak sobie z nim radzić, jak pomóc bliskiej osobie uwikłanej w nałóg? - o to zapytaliśmy mgr Magdalenę Nagrodzką, psychologa klinicznego, psychoterapeutkę, coacha.
WP abcZdrowie: Czym jest uzależnienie i co leży u jego źródła?
Mgr Magdalena Nagrodzka: Uzależnienie to przede wszystkim silna potrzeba wykonywania jakiejś czynności lub zażywania konkretnych środków. Potocznie definicja może odnosić się do alkoholu, narkotyków, leków, hazardu, jedzenia, zakupów czy seksu. Innymi słowy jest to nabyty stan zaburzenia zdrowia psychicznego lub psychicznego i fizycznego, który charakteryzuje się okresowym lub stałym przymusem wykonywania określonej czynności lub zażywania psychoaktywnej substancji chemicznej.
Czy to prawda, że w ostatnich latach w Polsce wzrosła liczba osób zmagających się z różnymi typami uzależnień? Od czego ludzie uzależniają się najbardziej/najczęściej?
Tak, to prawda, chociaż bardzo wiele zależy od tego, które zjawiska obejmujemy pojęciem „uzależnienie”. W ostatnich latach w lawinowym tempie rośnie liczba osób z niektórymi uzależnieniami behawioralnymi, np. od Internetu czy hazardu. Rośnie także liczba osób uzależnionych od stymulantów, do których możemy zaliczyć także niektóre dopalacze. Są to zjawiska stosunkowo nowe.
Co może być powodem, że jedni ludzie są podatni na używki, a drudzy przyjmują postawę asertywną?
Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie, komu grozi uzależnienie. To złożone zjawisko. Są osoby z wrodzoną predyspozycją, obciążone genetycznie. Dużo bardziej podatni na uzależnienie od alkoholu są mężczyźni, u których w rodzinie uzależnienie występuje w linii męskiej: u ojca, dziadka, braci, kuzynów. Te osoby zwykle uzależniają się od alkoholu w młodszym wieku, piją znacznie intensywniej. Inną grupą predysponowaną do uzależnień są osoby, u których współwystępują różnego rodzaju zaburzenia psychiczne. Sięganie po alkohol, leki uspokajające czy innego typu środki jest dla nich formą szukania ulgi, łagodzenia objawów zaburzeń, „samoleczenia”. W tym przypadku możemy mówić o uzależnieniu wtórnym w stosunku do wcześniej istniejącego problemu.
Gdzie jest granica pomiędzy okazjonalnym spożywaniem alkoholu i papierosów, a nałogiem? Jak tą granicę dostrzec?
Ustalona jest lista objawów, które świadczą o uzależnieniu, czyli kryteria diagnostyczne. WHO określiła normę ilości spożycia alkoholu po przekroczeniu której można powiedzieć, że picie ma charakter ryzykowny. Dla mężczyzny są to cztery porcje standardowe alkoholu (1 porcja = 10 g czystego etanolu), a dla kobiety dwie porcje dziennie wypijane przez pięć dni w tygodniu. Jednocześnie trzeba obalić mit zgodnie z którym niewielkie dawki alkoholu są całkowicie bezpieczne. Tak nie jest: alkohol wypijany nawet w małych ilościach, ale przez długi okres u części osób – choć nie u wszystkich – może doprowadzić do uszkodzenia wątroby, a nawet marskości.
Czy osobę uzależnioną trzeba prowadzić na terapię? Czy w terapii od uzależnień są stosowane leki? Czy wsparcie bliskich i grupy wsparcia pomagają w walce z nałogiem?
Zwykle ktoś bliski skłania taką osobę, najczęściej jest to rodzina, znajomi, w Polsce rzadziej pracodawca. W leczeniu uzależnień stosuje się farmakoterapię. W Polsce są dostępne dwa takie leki: naltrekson i nalmefen. Środki te mają różne zastosowania. Nalmefen może być przyjmowany doraźnie, kiedy pacjent spodziewa się, że danego dnia może wypić więcej. Natomiast naltrekson jest przeznaczony do codziennego przyjmowania: pomaga ograniczyć picie i zapobiega nawrotom. Z kolei akamprozat, lek o jeszcze innym mechanizmie działania, jest przeznaczony dla osób, które nastawiają się na całkowitą abstynencję.
Wiemy jednak, że najlepsze efekty daje połączenie psychoterapii i farmakoterapii, bo samo stosowanie leków bez oddziaływań psychoterapeutycznych nie jest efektywne.
Jakie są skutki uzależnienia oraz jakie wnioski można wynieść po udanej walce z nałogiem?
Wszystko zależy od tego z jakim uzależnieniem się spotykamy. Skutki uzależnienia mogą być bardzo różne, np. bardzo popularna ostatnio marihuana uzależnia rzadziej niż alkohol, ale uzależnienie od niej niesie ze sobą ryzyko dla zdrowia, ponieważ jest ona 5 razy bardziej toksyczna niż papierosy, m.in. bardzo groźna dla dróg oddechowych: znacząco zwiększa ryzyko rozwoju przewlekłych chorób płuc czy raka płuc.
Po udanej walce z nałogiem Pacjenci twierdzą, że ich życie stało się niezwykłe. Przede wszystkim żyje się świadomie, bo dopiero kiedy zaakceptuje się całego siebie - ze wszystkim co jest i co było, można ruszyć na przód ze swoim życiem. I dopiero wtedy można czuć się szczęśliwym, w taki sposób, kiedy człowiek czuje pełnię i sens i wie, że ma wszystko co mu jest potrzebne.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.