Karboksyhemoglobina – badanie i wynik, objawy zatrucia czadem

Karboksyhemoglobina, inaczej hemoglobina tlenkowęglowa (HbCO) to połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla, który jest gazem powstającym podczas niepełnego spalania gazu ziemnego.

Hemoglobina to czerwony barwnik krwi, białko zawarte w erytrocytach, którego rolą jest transportowanie tlenu: przyłączanie go w płucach i uwalnianie w tkankach.

Tlenek węgla, potocznie czad (CO), to nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków węgla, który ma silne własności toksyczne. Jest bezwonny, bezbarwny i niedrażniący, a także lżejszy od powietrza. Jest związkiem, który drogą oddechową ulega szybkiej absorpcji przez płuca.

Ponieważ czad wykazuje nawet 250-krotnie większe powinowactwo do hemoglobiny zawartej w erytrocytach krwi niż tlen, wypiera go z połączenia z hemoglobiną (połączenie tlenu z hemoglobiną służy do transportu tlenu z płuc do tkanek).

Tworzy połączenie zwane karboksyhemoglobiną, które jest trwalsze niż oksyhemoglobina (połączenie tlenu z hemoglobiną). Nowo powstały związek traci zdolność przenoszenia tlenu i nie pozwala na prawidłowe utlenowanie tkanek. To powoduje niedotlenienie organizmu, może prowadzić do śmierci.

Karboksyhemoglobinę w badaniach laboratoryjnych oznacza się, by ocenić stopień zatrucia tlenkiem węgla. Nie wymaga to żadnego specjalnego przygotowania. Materiałem do analizy jest krew pobierana zwykle z żył zlokalizowanych w dole łokciowym.

Co ważne, badanie ma znaczenie diagnostyczne, jeżeli jest wykonane najpóźniej do 3 godzin od momentu pobrania krwi. Ma to związek z bardzo szybkimi zmianami stężenia karboksyhemoglobiny we krwi, w wyniku czego oznaczenie tego parametru po upływie dopuszczalnego czasu nie koreluje z aktualnym stanem pacjenta.

Jaka jest norma karboksyhemoglobiny? Ponieważ na wynik badania wpływ ma palenie papierosów za prawidłowe uznaje się stężenie karboksyhemoglobiny we krwi:

• poniżej 2,3% u osób niepalących,
• od 2,1 do 4,2% u osób palących papierosy.

Pomiar stężenia karboksyhemoglobiny pozwala na ocenę ciężkości zatrucia tlenkiem węgla. Może być ono:

• lekkie: od 10 do 20%,
• średnie: od 20 do 30%,
• ostre: od 30 do 40%,
• ciężkie: od 40 do 60%,
• śmiertelne: powyżej 60%.

Potwierdzeniem rozpoznania zatrucia tlenkiem węgla jest stwierdzenie podwyższonego stężenia karboksyhemoglobiny w surowicy powyżej 3% uosób niepalących oraz powyżej 10% u osób palących. W badaniach toksykologicznych przyjmuje się, że stężenie we krwi karboksyhemoglobiny wynoszące więcej niż 50% jest stężeniem śmiertelnym.

Funkcją hemoglobiny jest transportowanie tlenu z płuc do komórek organizmu. Związanie przez hemoglobinę cząsteczki CO sprawia, że ta nie transportuje tlenu do tkanek i narządów, zmniejszając ich utlenowanie. To dlatego występują różne niepokojące objawy.

Objawy zatrucia czadem zależą od stężenia karboksyhemoglobiny we krwi. Może pojawić się:

• ból głowy, zawroty głowy,
• nudności, wymioty,
• uszkodzenia mięśni,
• splątanie, zaburzenia równowagi i orientacji, zaburzenia świadomości,
• osłabienie, znużenie,
• tachykardia, zaburzenia rytmu serca,
• śpiączka,
• depresja oddechowa. W przypadku braku pomocy może nastąpić śmierć przez uduszenie.

Przy niskim stężeniu karboksyhemoglobiny nie obserwuje się objawów zatrucia czadem. Mniejsze stężenia tlenku węgla powodują jedynie słaby ból głowy, przy większych stężeniach pierwszymi objawami zatrucia są wymioty i silny ból głowy. Trzeba jednak pamiętać, że CO jest zawsze bardzo niebezpieczny.

W przypadku narażenia na kontakt z czadem, najważniejsze jest natychmiastowe opuszczenie pomieszczenia (wyniesienie osoby zatrutej) i jak najszybsze zapewnienie dostępu świeżego powietrza. Leczenie stosowane w przypadku zatrucia tlenkiem węgla polega przede wszystkim na tlenoterapii konwencjonalnej i w komorach hiperbarycznych.

Niestety zdarza się, że dochodzi do powikłań. Mogą to być zmiany w układzie nerwowym, takie jak zaburzenia pamięci, zaburzenia koncentracji, bezsenność, nerwobóle, bóle i zawroty głowy, a także zapalenie płuc. Warto pamiętać, że do zatruć czadem dochodzi najczęściej w okresie jesienno-zimowym. Można temu zapobiegać.