Klaun - ma bawić, a przeraża. Współczesny wizerunek klauna

Praca klauna bywa trudna. Z założenia ma on bawić dzieci i dorosłych, tymczasem nierzadko wywołuje strach czy nawet wstręt. Oprócz tego, że jest to postać dość irytująca, często jest powodem paniki i histerycznego płaczu u dzieci. Nie ma pewności co do tego, dlaczego tak się dzieje, jednak istnieją powody, aby sądzić, że klaun w obecnej kulturze kojarzy się źle. Co nas w nim tak przeraże?

1. Dlaczego klauni sa przerażający

Kto nie zna horrorów o przebierańcach, którzy ścigają swoje ofiary albo historii o seryjnych mordercach, którzy chowają się pod maską klauna? Dzieciom z reguły klaun powinien kojarzyć się z kimś sympatycznym, radosnym.

Ubrany w kolorowy kostium bawi i rozśmiesza najmłodszych, czasem wręcza kolorowy balon lub kwiatka. Czasem jednak nasi podopieczni panicznie boją się klaunów - ich dużych, okrągłych nosów, karykaturalnych butów, napompowanych strojów i nachalnego zachowania. Dorośli także nieco inaczej spoglądają na tę postać. Czują wobec niej niepewność, wręcz strach.

Trudno się temu dziwić, bo wizerunek klauna – tego przerażającego, budzącego lęk – znany jest nam z literatury i filmu. W pamięci mamy też historię seryjnego mordercy, Johna Wayne’a Gacy’ego, który w wolnych chwilach przebierał się za klauna i występował na imprezach charytatywnych. To, jak później zeznał, dawało mu możliwość swobodnego wyszukiwania ofiar.

1.1. Seyjny morderca w przebraniu klauna

Zobacz film: "Zaburzenia lękowe"

Mężczyzna został skazany na karę śmierci. Udowodniono mu dokonanie 33 morderstw. Jego ofiarami byli zwykle młodzi chłopcy. Przebywając w więzieniu, Gacy malował portrety klaunów.

Sprawa była szeroko komentowana w mediach. Dla wielu Amerykanów klaun od tego momentu stał się postacią demoniczną, budząca powszechne przerażenie.

Jego wizerunek zaczęto wykorzystywać w popkulturze, często pojawiał się w horrorach. Od tamtego czasu klaun zaczął kojarzyć się z potencjalnym zagrożeniem, a twórcy produktów popkultury chętnie wykorzystują to do dzisiaj. Wystarczy spojrzeć na film "To", będący adaptacją powieści Stephena Kinga, który doczekał się remake'u i kontynuacji.

2. Koulrofobia, czyli potwór zamiast klauna

Nauka paniczny lęk przez klaunami określa mianem koulrofobii. Francuski antropolog Claude Levi-Strauss zwrócił uwagę, że u klanów przeraża nas przede wszystkim jego mocny, przerysowany makijaż. Uniemożliwia on odczytanie emocji, przeszkadza w komunikacji.

– Budzi niepokój, ponieważ zakrywa twarz, przez co utrudnia odczytywanie komunikatów niewerbalnych. Utrudnia również odbiór komunikatów werbalnych, o ile w ogóle takowe się pojawiają, bo zazwyczaj klauny nie mówią w ogóle, co może tym bardziej przerażać, ponieważ mowa jest naturalnym dopełnieniem komunikacji – wyjaśnia Ewelina Berlińska, psycholog z Fundacji ITAKA - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych.

Znakiem rozpoznawczym klaunów jest przesadnie duży i sztuczny zarazem uśmiech. Trudno odczytać nam, co się za nim kryje.

3. Klaun? Tylko w cyrku!

W Stanach Zjednoczonych coraz popularniejsze staje się strasznie ludzi na ulicach w demonicznym stroju klauna (tzw. pranki). Najczęściej scenariusz jest taki sam: noc, ciemna ulica, przypadkowy przechodzień, którego zaskakuje wyskakujący zza rogu klaun. Całe zdarzenie nierzadko jest nagrywane i udostępniane w sieci. Nie jest to szczególnie rozsądne zachowanie, ponieważ jeśli ktoś boi się klaunów lub jest nieodporny na silny stres, takie doświadczenie może narazić go na poważny rozstrój zdrowia, a nawet przyprawić o zawał serca.

Klauna jesteśmy w stanie zaakceptować, jeśli występuje na scenie cyrkowej. W takim kontekście budzi mniejszy lęk. Ważne jest też dla nas to, że dzieli nas od niego arena, dlatego jest mniejsze ryzyko, że klaun nas zaczepi.

– Z postacią klauna kojarzy się również dziwność i absurdalność, ironiczne i trudne do zrozumienia żarty oraz widzenie świata w krzywym zwierciadle. Klaun, który z założenia miał być postacią wesołą i rozśmieszającą innych, bardzo szybko stał się karykaturalną formą, niezrozumiałą dla odbiorcy, która poprzez swoją inność w wyglądzie oraz w zachowaniu budzi niepokój, strach czy wręcz paniczny lęk. Dzieje się tak jednak głównie w sytuacji, gdy jego wizerunek pojawia się poza cyrkiem – wyjaśnia Ewelina Berlińska.

• W kulturze od lat można zaobserwować tendencję przedstawiania klaunów jako osób groźnych, niebezpiecznych i przerażających, które czasem mają wręcz mordercze zamiary. Taki obraz klauna przedstawiany w literaturze oraz filmie dodatkowo potęguje lęk.

Czy klaun to sympatyczny błazen czy krwiożerczy potwór? Wszystko uzależnione jest od kontekstu i własnej wyobraźni. Z pewnością złym pomysłem jest wzbudzanie w dzieciach lęku przed tą postacią. Dla najmłodszych jest ona usposobieniem zabawy. Nie warto im tej radości odbierać.

A dorośli? Cóż… nam pozostaje próba oswojenia strachu.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.