Menopauzalny zespół moczowo-płciowy. Objawy i leczenie

Menopauzalny zespół moczowo-płciowy to termin, pod którym kryją się zaburzenia funkcji w zakresie narządów płciowych, układu moczowego oraz libido kobiet w okresie menopauzy, który przypada na wiek pomiędzy 45 a 56 rokiem życia.

Ma to związek z tym, że narządy moczowo-płciowe są bardzo wrażliwe na wpływ estrogenów, które w okresie klimakterium zmieniają się w zakresie stężenia oraz proporcji. Stężenie estradiolu, najbardziej aktywnego estrogenu w okresie rozrodczym, obniża się na korzyść estronu powstającego w wyniku obwodowej konwersji androstendionu wytwarzanego przez nadnercza.

Menopauza jest trwałym fizjologicznym zatrzymaniem cyklu miesiączkowego. Nazywa się ją także klimakterium lub przekwitaniem. To okres wielu przemian o podłożu hormonalnym. Jego istotą jest zaprzestanie pracy jajników. W związku ze spadkiem ich czynności i zmniejszeniem wydzielania hormonów, w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian, głównie zanikowych w obrębie narządów moczowo-płciowych.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) na podstawie rytmu miesiączkowania wyróżniła fazy, dokonując tym samym podziału okresu menopauzalnego w życiu kobiety na:

• premenopauzę, czyli okres przed menopauzą, charakteryzujący się regularnym cyklem miesiączkowym,
• perimenopauzę, czyli okres bezpośrednio poprzedzający menopauzę, kiedy to zachodzą zmiany w regularnym rytmie miesiączkowania wraz z pierwszymi 12 miesiącami po menopauzie,
• postmenopauzę, czyli okres następujący po 12 miesiącach braku krwawienia.

Jednym z pierwszych objawów, które zwiastują menopauzę, czyli ostatnią miesiączkę, są zaburzenia cyklu miesiączkowego, a także uderzenia gorąca, kołatanie serca oraz nadmierna potliwość, problemy ze snem, ból głowy, ale także nieuzasadniony niepokój, zaburzenia depresyjne, przewlekłe zmęczenie i rozdrażnienie. Z czasem pojawia się także menopauzalny zespół moczowo-płciowy.

Pojęcie „menopauzalny zespół moczowo-płciowy” funkcjonuje od niedawna. Zastąpiło takie terminy jak „zanikowe zapalenie pochwy” oraz „zmiany zanikowe w układzie moczowo-płciowym”. Jakie są jego symptomy?

Kobiety, które zmagają się z menopauzalnym zespołem moczowo-płciowym, obserwują wiele nieprzyjemnych objawów i odczuwają dolegliwości w obrębie pochwy i sromu. To najczęściej suchość, pieczenie, podrażnienie, tkliwość, świąd, krwawienie, rozpieranie w obrębie pochwy, jak również częste oddawanie moczu oraz parcie na pęcherz.

W przebiegu GSM odnotowuje się także:

• zmniejszenie elastyczności i nawilżenia pochwy podczas stosunku,
• skrócenie i zwężenie pochwy,
• zanik błony śluzowej pochwy i zmniejszenie się ukrwienia tych obszarów,
• zmniejszanie się grubości błony mięśniowej i w następstwie zmniejszenie aktywności skurczowej pochwy w czasie orgazmu,
• dyspareunia (to rodzaj dysfunkcji seksualnej, istotą której jest ból odczuwany w trakcie współżycia. Zwykle jest związany ze spadkiem estrogenów),
• zmniejszenie zakwaszenia środowiska pochwy,
• obniżenie satysfakcji seksualnej i spadek libido.

Inne symptomy to zanik warg sromowych mniejszych, zanikanie pofałdowań pochwy, a także cofnięcie wejścia do pochwy i wyeksponowanie cewki moczowej, zwiększona częstotliwość oddawania moczu i nietrzymanie moczu

Zwykle objawy mają charakter progresywny i nie mają tendencji do samoistnego ustępowania.

Standardową metodą leczenia GSM, zwłaszcza u kobiet bez ogólnoustrojowych objawów menopauzy, jest farmakoterapia. Ponieważ menopauzalny zespół moczowo-płciowy łączy objawy w obrębie dolnych dróg moczowo-płciowych, które spowodowane są niedoborem estrogenów, wykorzystuje się właśnie estrogeny. Hormony są podawane dopochwowo.

Do leków alternatywnych należą selektywne modulatory receptorów estrogenowych oraz dehydroepiandrosteron (DHEA). Możliwe jest leczenie systemowe, które może obejmować zarówno hormonoterapię zastępczą (HTZ).

Leczenie niehormonalne obejmuje stosowanie środków nawilżających pochwę i lubrykantów, a także terapię laserem frakcyjnym dwutlenkowęglowym (CO2), nazywaną rewitalizacją pochwy. Celem terapii jest złagodzenie objawów choroby i poprawa komfortu życia.