Morula i rozwój prenatalny człowieka
Morula to stadium rozwoju zarodka. Powstaje w wyniku bruzdkowania całkowitego, przed rozpoczęciem blastulacji. Jest zbudowana z 12-16 komórek zwanych blastomerami. Swoim wyglądem przypomina owoc morwy, czemu zawdzięcza swoją nazwę. Komórka jajowa stadium moruli osiąga po 3 lub 4 dniach od zapłodnienia. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest morula?
Morula to stadium rozwoju zarodka. Nazwano go tak ze względu na podobieństwo do owocostanu morwy (morus alba). Ten etap rozwoju jaja płodowego ma miejsce po 3–4 dniach od zapłodnienia.
Jak wygląda morula? Zapłodnioną komórkę jajową z zewnątrz otacza osłona przejrzysta. W środku znajduje się od 12 do 16 blastomerów, komórek powstających z zygoty przez kolejne podziały mitotyczne.
Średnica zarodka w tym okresie wynosi około 150 μm. Odżywia się on nagromadzonymi przez komórkę jajową substancjami odżywczymi, jak i substancjami wydzielanymi przez jajowód.
Omawiane stadium rozwoju jaja zarodka następuje po bruzdkowaniu całkowitym, a przed rozpoczęciem blastulacji. W 4–5 dniu blastomery zaczną różnić się między, a dalsze podziały powodują rozpoczęcie kawitacji. Ta polega na powstaniu w środku moruli pęcherzyka płynu. Jak do tego dochodzi?
W czasie gdy morula przesuwa się do jamy macicy, przez jej osłonkę przejrzystą przenika płyn gromadzący się pomiędzy jej komórkami. Stopniowo wypełnione płynem przestrzenie zlewają się i tworzą pojedynczą jamę, zwaną jamą blastuli (blastocele). W ten sposób morula staje się blastocystą.
Morula, popychana przez ruchy perystaltyczne błony mięśniowej jajowodu, wędruje z jajowodu do macicy, w kierunku jego ujścia macicznego oraz rzęski nabłonka wyściełającego od wewnątrz jajowód.
Dociera do jamy macicy i tam się zagnieżdża. Na tym etapie szczególnie ważną rolę odgrywają estrogeny i progesteron.
2. Etapy rozwoju prenatalnego człowieka
Okres od powstania zygoty do narodzin dzieli się na trzy okresy. To:
- okres zygoty (jaja płodowego), obejmujący czas od poczęcia do czasu zagnieżdżenia (implantacji) zygoty w ścianie macicy (3-4 dzień ciąży),
- okres zarodkowy (embrionalny), trwający do czasu wytworzenia łożyska (5-10 tydzień ciąży),
- okres płodowy (fetalny) - do porodu (11-40 tydzień ciąży).
Do zapłodnienia dochodzi w górnym odcinku jajowodu, gdy główka plemnika wniknie do wnętrza komórki jajowej. Rozwój zapłodnionego jaja w łonie matki obejmuje 2 fazy: zarodka i płodu.
Pierwsza z nich trwa od momentu zapłodnienia do 8 tygodnia życia zarodka. Rozwój płodowy obejmuje okres od 9 tygodnia do momentu narodzin dziecka. Morula w przebiegu rozwoju organizmu ludzkiego należy do okresu przedzarodkowego, obejmującego pierwszy tydzień po zapłodnieniu.
3. Początkowe stadia rozwoju prenatalnego
Zygota jest komórką, do powstania której prowadzi zapłodnienie, to jest połączenie gamety męskiej z gametą żeńską. Jądro plemnika wraz z jądrem komórki jajowej tworzą strukturę, a w materiale genetycznym której zapisane są wszystkie informacje dotyczące przyszłego dziecka.
Materiał genetyczny pochodzi w połowie od ojca i w połowie od matki. Dzieje się tak, ponieważ zygotę tworzą dwie komórki oraz połączone chromosomy z plemnika i jaja komórkowego (w sumie 23 pary chromosomów).
Po około 30 godzinach od zapłodnienia zachodzi pierwszy podział mitotyczny zygoty. Kolejne prowadzą do powstania moruli. W stadium moruli zaczyna dochodzić do organizacji i biegunowego przemieszczania się komórek, co prowadzi do powstania blastocysty.
Choć zygota wciąż się dzieli (proces ciągłego podziału zygoty nazywa się jest bruzdkowaniem), nie zmienia swojej wielkości. Powstające w kolejnych podziałach zygoty komórki są coraz mniejsze. Komórki zygoty nazywa się blastomerami.
Zygota, dzięki wypustkom w jajowodzie, powoli przemieszcza się w kierunku macicy. W jej błonie śluzowej dochodzi do zagnieżdżenie się zarodka. Implantacja zarodka to proces wnikania go w głąb błony śluzowej macicy.
Zarodek zagnieżdża się na górnej, przedniej lub tylnej ścianie macicy. Jest w stadium blastocysty (implantacja blastocysty). Oznacza to, że jego komórki są ułożone w określony sposób, tworząc zawiązki ektodermy i endodermy. Z nich, w miarę rozwoju ciąży, powstaną listki zarodkowe i tkanki płodu.
Co ważne, z komórek otaczających zagnieżdżony zarodek wytworzy się trofoblast, który odpowiedzialny jest za odżywianie zarodka. To z niego pod koniec pierwszego trymestru ciąży rozwija się łożysko.
Gdy zarodek zagnieżdża się w macicy, endometrium (błona śluzową, która naturalnie wyściela jamę macicy), za sprawą hormonów (progesteronu i estrogenów), ulega pogrubieniu i znacznemu przekrwieniu.
Zagnieżdżenia zarodka rozpoczyna między 6 a 7 dniem od zapłodnienia, mniej więcej tydzień po owulacji. Ile trwa implantacja zarodka? Proces trwa najczęściej kilka dni. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia i implantacji, błona śluzowa macicy złuszcza się w postaci miesiączki.
Jeśli dojdzie do nieprawidłowej implantacji, ciąża określana jest jako ciąża ektopowa lub ciąża pozamaciczna. Zazwyczaj zlokalizowana jest w jajowodzie, choć może pojawić się także w otrzewnej czy szyjce macicy.
Objawy implantacji zarodka w macicy mogą być nie tylko różne, ale i przebiegają z różnym nasileniem, cechują się także odmienną długością trwania. To kwestia indywidualna.
Zobacz też:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.