Motoryka mała – czym jest? Zaburzenia i ćwiczenia
Motoryka mała to termin odnoszący się do sprawności dłoni i palców. Określa wszelkie czynności wykonywane przy ich pomocy. To rysowanie, lepienie z plasteliny, chwytanie przedmiotów, ale i zawiązywanie butów czy zapinanie guzików. Co warto wiedzieć o jej rozwoju, zaburzeniach i ćwiczeniach?
1. Co to motoryka mała?
Motoryka mała to pojęcie odnoszące się do ruchów rąk, dłoni i palców podczas czynności wymagających precyzji. To rysowanie, wycinanie, pisanie, wiązanie sznurowadeł czy zapinanie guzików. Z kolei motoryka duża dotyczy ruchów całego ciała. Jej rozwój jest powiązany z wzmacnianiem dużych grup mięśniowych, nabyciem koordynacji ruchowej, wzrokowo-ruchowej oraz słuchowo-ruchowej. Motoryka duża wpływa na rozwój motoryki małej.
2. Rozwój motoryki małej
Rozwój motoryki małej zależy od rozwoju psychoruchowego człowieka, a sprawność rąk ma decydujący wpływ na poziom jego funkcjonowania. Aby można było z nich korzystać, trzeba umieć zapoczątkować ruch, kontrolować jego siłę i czas trwania, a także zakończyć go w odpowiedniej chwili. Odpowiada za to kora mózgowa. Za pełną sprawność ręki odpowiedzialne są kości, mięśnie, jak i ścięgna.
Rozwój ruchowy człowieka rozpoczyna się już w życiu płodowym i przebiega etapowo. Noworodek nie panuje nad swoimi ruchami i ciałem, obserwuje się wiele odruchów wrodzonych. Maluch ma zaciśnięte dłonie, ale zaciska palce w drażnienia czy uciskania rączki (wykazuje odruch chwytny).
Pięści niemowlęcia zaczynają się rozluźniać dopiero w 2. miesiącu życia, a po miesiącu dziecko zwykle potrafi utrzymać grzechotkę. Można zaobserwować pierwsze próby zabawy nią, potrząsania, wkładania do buzi. Poprawia się współpraca ręki i oka.
Z czasem dziecko coraz częściej próbuje chwycić zabawkę całą dłonią, mocno zaciskając palce. Wzrasta zakres ruchów rąk, podejmuje pierwsze próby przekładania przedmiotu z rączki do rączki. Sześciomiesięczne niemowlę w radzi sobie z tym już całkiem dobrze.
W wieku siedmiu miesięcy maluch chwyta przedmioty palcami i wyprostowanym kciukiem, a dziewięciomiesięczny dotyka palcem wskazującym szczegółów zabawek. Doskonali się chwyt pęsetowy, zwiększa się koordynacja obu rąk. Pod koniec pierwszego roku życia ręce niemowlaka pozwalają mu na:
- ustawianie klocka na klocku,
- wciskanie klawiszy,
- pchanie i ciągnięcie przedmiotów,
- przekręcanie pokręteł,
- nawlekanie kółek na patyk,
- próby samodzielnego jedzenia łyżeczką,
- próby picia z kubka.
W drugim i trzecim roku życia dziecko:
- doskonali umiejętności samoobsługowe: coraz lepiej radzi sobie z łyżką i widelcem, próbuje zdejmować czapkę, buty czy skarpetki,
- rysuje pierwsze małe dzieła: pojawiają się kółka i głowonogi,
- umie przewracać strony kartonowej książeczki,
- stawia babki z piasku,
- buduje małe wieże z klocków.
W okresie przedszkolnym dziecko:
- umie się rozbierać, próbuje samodzielnie się ubierać,
- maluje farbami,
- lepi z plasteliny,
- rysuje uproszczoną postać ludzką,
- potrafi posługiwać się nożyczkami,
- umie trzymać ołówek.
W wieku szkolnym dziecko zdobywa umiejętność pisania i staje się coraz bardziej samodzielne. Proces rozwoju czynności manualnych kończy się pomiędzy 12. a 14. Rokiem życia kończy się.
3. Zaburzenia motoryki małej
Zaburzenia motoryki małej obejmują wiele niedoskonałości i deficytów, od trudności grafomotorycznych, przez trudności w opanowaniu czynności samoobsługowych, po brak kontroli nad kończynami górnymi. Odpowiadają za nie różne nieprawidłowości, zarówno słabe mięśnie, jak i ominięcie jednego z „kamieni milowych” w rozwoju ruchowym.
Wszystko to może obniżyć sprawność ręki. Gdy pojawią się niepokojące sygnały, należy skontaktować się z pediatrą, który w razie potrzeby zleci kontakt ze specjalistą.
4. Motoryka mała - ćwiczenia
Aby wspierać rozwój motoryki małej, należy zadbać o odpowiednią sprawność dużych grup mięśniowych. Podstawą są swobodne zabawy, aktywności podejmowane na świeżym powietrzu, takie ja bieganie, skakanie, wspinanie się. Na proces usprawniania ruchów dłoni doskonale wpływa korzystanie z różnych sprzętów na placu zabaw, ale również z piaskownicy. Przesypywanie piasku, robienie babek są w tym kontekście nie do przecenienia.
Z pomocą przychodzą również masy plastyczne. Dzieciaki lubią się bawić ciastoliną, masą solną czy plasteliną. To doskonałe ćwiczenia motoryki małej, dokładnie jak rysowanie, malowanie czy wycinanie oraz wszelkie inne zabawy i aktywności manualne.
Kiedy brakuje rekwizytu, można wykorzystywać różnezabawy paluszkowe, które polegają na pokazywaniu przez dorosłego gestów ilustrujących treść wierszyka. Dziecko e powtarza. Przy okazji dziecko rozwija słownictwo, pamięć słuchową i ruchową, ćwiczy koncentrację uwagi.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.