Nefropatia toczniowa – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Nefropatia toczniowa jest choroba kłębuszków, podłoże której stanowi toczeń rumieniowaty układowy. Rozpoznaje się ją, gdy obecne są cechy zapalenia nerek oraz cechy tocznia. Jakie są przyczyny schorzeń? Na czym polega ich leczenie? Które objawy powinny zaniepokoić?

1. Co to jest nefropatia toczniowa?

Nefropatia toczniowa (NT) to choroba kłębuszków nerkowych (glomerulopatia wtórna zapalna), w której za uszkodzenie miąższu nerek odpowiada toczeń rumieniowaty układowy.

Toczeń rumieniowaty układowy, znany także jako toczeń układowy, toczeń trzewny czy liszaj rumieniowaty (TRU, SLE od ang. systemic lupus erythematosus) to choroba autoimmunologiczna należąca do grupy toczni rumieniowatych, która dotyczy wielu narządów. Jest skutkiem skierowania układu odpornościowego przeciwko własnemu organizmowi (autoimmunizacja). Na toczeń najczęściej chorują młode kobiety.

Zobacz film: "Podstawowe badania, jakie powinna wykonać każda kobieta"

Przyczyną toczniowego zapalenia nerek są autoprzeciwciała (przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom), które wiążą się z innymi substancjami. W konsekwencji tworzą się kompleksy immunologiczne gromadzące się w kłębuszkach nerkowych. To prowadzi do zapalenia nerek.

2. Objawy nefropatii toczniowej

Zmiany w nerkach obserwuje się u więcej niż połowy pacjentów zmagających się z SLE. Nefropatia toczniowa jest jedną z częstszych manifestacji klinicznych tocznia rumieniowatego układowego.

Nefropatia toczniowa objawia się:

• białkomoczem, krwiomoczem. Wskazują na to zarówno nieprawidłowe wyniki badania moczu, w którym występuje białko, erytrocyty oraz wałeczki ziarniste, jak i dając się zaobserwować pienienie się moczu (wywołane dużą ilością białka w moczu), zmiana barwy moczu na ciemnobrunatną lub czerwonawą (skutek obecności krwi w moczu),
• obrzękami stóp i podudzi (często wieczorem) lub opuchnięcie twarzy (najczęściej rano), gdy utrata białka z moczem trwa dłuższy czas. Obrzęki mogą szybko narastać w ciągu kilku dni,
• nadciśnieniem tętniczym,
• niewydolnością nerek, gdy uszkodzenie kłębuszków nerkowych jest duże.

Objawem niewydolności nerek są nie tylko nieprawidłowe wyniki badań krwi (zwiększone stężenie kreatyniny i mocznika), ale i zmniejszenie objętości moczu lub bezmocz.

U pacjenta z toczniowym zapaleniem nerek pojawiają się także symptomy zajęcia przez toczeń innych narządów. Charakterystyczne jest więc zaczerwienienie skóry nosa i policzków przypominające kształtem motyla, bóle stawów czy ból w klatce piersiowej i kaszel.

Toczniowe zapalenie nerek może mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego, z szybko postępującą niewydolnością nerek. Z tego powodu wyróżniono 5 typów choroby.

Klasy toczniowego zapalenia nerek (od 1 do 5) obejmują:

• klasy od 1 do 2 to łagodne zapalenie,
• klasy od 3 do 5 to coraz cięższe zapalenie i poważniejsze uszkodzenie nerek.

3. Diagnostyka i leczenie

Toczniowe zapalenie nerek rozpoznaje się, gdy obecne są cechy zapalenia nerek oraz cechy tocznia. By to ustalić, wykonuje się takie badania jak:

• badanie ogólne moczu (zwykle obecne jest białko, erytrocyty oraz wałeczki ziarniste),
• badania krwi (ilustrują różne nieprawidłowości związane z dysfunkcją nerek. Gdy wskazują na zwiększone stężenie kreatyniny i mocznika, oznacza to poważne uszkodzenie nerek),
• biopsja nerki, która umożliwia rozpoznanie choroby, ale i ustalenie stopnia uszkodzenia kłębuszków nerkowych oraz tak zwaną klasę toczniowego zapalenia nerek. Biopsja nerki nadal pozostaje złotym standardem, a rozpoznanie typu nefropatii toczniowej ma wpływ na sposób leczenia.

Leczenie toczniowego zapalenia nerek prowadzi nefrolog lub reumatolog. Terapia polega na stosowaniu leków hamujących czynność układu immunologicznego (leki immunosupresyjne) i zmniejszających produkcję autoprzeciwciał.

Wdraża się glikokortyskosteroidy (tzw. steroidy), będące silnymi lekami przeciwzapalnymi i immunosupresyjnymi. Oprócz nich zwykle stosuje się drugi lek immunosupresyjny. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym stosuje się leki obniżające ciśnienie tętnicze.

Gdy zapalenie nerek doprowadzi do ciężkiej niewydolności nerek, konieczne jest leczenie nerkozastępcze, czyli dializy. Jeżeli uszkodzenie nerek jest już nieodwracalne, najlepszym rozwiązaniem jest przeszczepienie nerki (transplantacja).

Ponieważ tocznia nie można wyeliminować, a jedynie doprowadzić do ustąpienie objawów choroby, nie można również wyleczyć toczniowego zapalenia nerek. Choroba może powrócić. Okres jej remisji może pomóc wydłużyć dobrze skomponowana i właściwie zbilansowana dieta o charakterze przeciwzapalnym (np. dieta śródziemnomorska).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.