Nerwica a relacje z ludźmi

Ludzie różnie reagują w sytuacji zagrożenia – dość dobrze obrazują to filmy katastroficzne. Jedni uciekają, inni szykują się do ataku, jeszcze inni nie wiedzą co zrobić i zatrzymują się w bezruchu. Podobnie jest z lękiem i nerwicą. Człowiek, który doznaje lęku zaczyna działać w obronie siebie – pojawia się chaos, który dezorganizuje jego życie i jego normalne funkcjonowanie. Kiedy pojawia się zagrożenie, priorytetem jest zadbanie o bezpieczeństwo – wszystko inne schodzi na drugi plan.

Nerwica jest stanem takiego właśnie małego zagrożenia – umysł człowieka reaguje lękiem na sytuacje, którym nie potrafi sprostać. Lęk pojawia się pod postacią nieprzyjemnych emocji, wrażeń zmysłowych, objawów somatycznych. Osoba doznająca tego rodzaju „alarmu” od organizmu próbuje się bronić – aby zadbać o poczucie bezpieczeństwa zaczyna przeciwdziałać lękowi. Człowiek robi wszystko, aby lęk nie wrócił. To wymaga jednak skupienia na sobie i koncentracji na własnym ciele, samopoczuciu, na ewentualnych objawach lęku. Jak w takiej sytuacji wyglądają kontakty międzyludźkie? Jaki jest związek między nerwicą a relacjami z ludźmi?

Według hierarchii potrzeb Maslowa, potrzeba bezpieczeństwa jest jedną z tych, które są podstawą do rozwoju i funkcjonowania człowieka w świecie. Człowiek, który doznaje lęku stara się więc za wszelką cenę go zmniejszyć. A ponieważ z reguły jego starania niewiele pomagają, a nerwica rozwija się, osoby cierpiące na nią stają się coraz bardziej skoncentrowane na sobie.

Wynika to głównie z faktu, że cierpią na wiele dolegliwości. Nie są też w stanie przewidzieć, kiedy ich stan może ulec pogorszeniu. Stała obecność niepokoju w przypadku tzw. lęku wolnopłynącego podobnie jak lęk napadowy skazują chorego na nieustanną koncentrację na symptomach płynących z ciała. Trudno się więc dziwić, że osoby te bywają rozdrażnione, zaniepokojone, niechętne do kontaktów towarzyskich.

Lęk zmienia sposób postrzegania rzeczywistości. Sytuacje, które nie są realnie zagrażające wywołują u osoby z nerwicą poczucie niepokoju i napięcie. Lęk może pojawiać się więc w różnych okolicznościach, wpływając poza nieprzyjemnymi emocjami na dziwne wrażenia z ciała. Przykładem jest depersonalizacja, a więc poczucie obcości wobec własnego ciała, wrażenie jakby coś w ciele uległo zmianie.

Objawem lęku jest również derealizacja – poczucie zmiany w otoczeniu, nieprzyjemne wrażenie obcości wobec świata, jakby był nierealny i wrogi. Pacjenci z zaburzeniami lękowymi opisują tego rodzaju odczucia jako wyjątkowo nieprzyjemne, które stanowią jakby niewidzialny mur pomiędzy nimi, a otoczeniem. Osoba ma wówczas wrażenie, że jest obok wszystkiego co się wokół niej dzieje.

Świat widziany przez pryzmat lęku wygląda zupełnie inaczej niż obserwowany z punktu osoby takiego stanu nie doświadczającej. Jest wrogi, pełen niebezpieczeństw, osoba z nerwicą nigdzie nie czuje się tak pewnie, jak w swoim własnym otoczeniu – domu, mieszkaniu, wśród najbliższych. Te uczucia w oczywisty sposób wpływają na relacje z innymi ludźmi. Unikanie kontaktów towarzyskich, skrywanie swoich problemów, co powoduje uczucie, że jest się „innym”, nierozumianym - te uczucia napędzają jedno drugie i często doprowadzają do izolowania się od innych osób.

Zaburzeniom nerwicowym prawie zawsze towarzyszą objawy depresji. Smutek, przygnębienie, dysforia, apatia, zmęczenie i uczucie bezsilności wpływają na unikanie kontaktów z innymi ludźmi. Osoba w depresji postrzega świat w ponurych barwach, często narzeka, ma pesymistyczną wizję przyszłości. Nawet najbliżsi przyjaciele i członkowie rodziny często nie rozumieją takiego podejścia do życia, zwłaszcza jeśli w ich odczuciu chory nie ma powodu do zmartwień. Depresji towarzyszą myśli samobójcze, które dla osób z otoczenia chorego mogą być całkowicie niezrozumiałe.

Trudność w komunikacji interpersonalnej jest wówczas obustronna: chory czuje się niezrozumiany przez najbliższych, a ci z kolei odsuwają się od niego. Opiekowanie się pacjentem w depresji może być w pewnym momencie męczące i taka osoba sama może potrzebować wsparcia i trochę „oddechu” od zmartwień.

Zaburzenia lękowe są bardzo uciążliwym i trudnym stanem, który wpływa na wszystkie płaszczyzny funkcjonowania człowieka. Pacjent z nerwicą praktycznie każdego dnia czuje się źle. Zanim zostanie postawiona diagnoza, a z reguły nie jest to szybkie i łatwe, szuka wsparcia u różnych specjalistów.

Z czasem pojawia się poczucie zrezygnowania i bezsilności wobec reagowania w sposób lękowy na sytuacje, które nie stanowią faktycznego zagrożenia dla człowieka. Pacjenci z objawami somatycznymi tracą wiarę w leczenie, skoro wszystkie jego dotychczasowe formy okazały się bezskuteczne. U wielu osób z nerwicą rodzi się przekonanie, że problemu nigdy nie da się rozwiązać, że to forma jakiegoś naznaczenia. Czują się inne, zagubione i bezradne. Rozmowy z osobami, które nie doświadczyły podobnych problemów wydają się im nieciekawe i powierzchowne.

Zwykłe pogawędki ze znajomymi stają się nudne i rodzą frustrację – dla pacjenta z fobią społeczną problemem może być samo funkcjonowanie w społeczeństwie, dlatego wszystkie inne zmartwienia wydają mu się w świetle tego problemu błahe. Podobnie jest w przypadku osób, które odczuwają fizyczne symptomy niezdiagnozowanej jeszcze nerwicy – na przykład pacjenci, którzy doznają silnych bólów jakiegoś narządu, mogących sugerować rozwój nowotworu (dla przykładu: nerwica objawiająca się uciskiem w gardle, wrażeniem jakby coś w nim było i nie pozwalało swobodnie przełykać, oddychać).

Chociaż obecnie stosowane farmaceutyki posiadają coraz lepsze właściwości, ich zażywanie zawsze wiąże się z możliwością pojawienia się różnych drobnych dolegliwości, wpływających na samopoczucie pacjenta. Do najczęstszych należą nadmierna senność, apatia i ospałość, które wpływają między innymi na mniejszą aktywność osoby z nerwicą.

Źródła

1. Bilikiewicz A., (red.), Kompendium psychiatrii, psychoterapii, medycyny psychosomatycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3091-9.
2. Carson R., Butcher J., Mineka S., Psychologia zaburzeń, t. 1-2, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2003, ISBN 83-89120-17-8.
3. Freud S., Histeria i lęk, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001, ISBN 83-89158-57-4.
4. Szymona K., Zaburzenia nerwicowe a poczucie koherencji. Czynniki chroniące przed zachorowaniem, WSH-E, Łódź 2008, ISBN 978-83-7405-295-5.