Neuropsycholog zaleca. Wzmocni mózg, a umysł będzie ostry jak brzytwa
Czy można starzeć się, a mimo to zachować bystry umysł i dobrą pamięć? Coraz więcej badań pokazuje, że to nie tylko możliwe, ale i w dużej mierze zależy od naszych codziennych wyborów. Kluczem jest odpowiednie dbanie o mózg. O tym, na co zwrócić szczególną uwagę opowiada Benjamin Boller, neuropsycholog z Uniwersytetu Québec à Trois-Rivières w Kanadzie w artykule dla "The Conversation".
Starzenie się nie musi oznaczać pogorszenia pamięci i koncentracji
W tym artykule:
Mózg ma swoją rezerwę
Naukowcy coraz częściej podkreślają znaczenie tzw. rezerwy poznawczej, czyli zdolności mózgu do radzenia sobie ze starzeniem i zmianami neurodegeneracyjnymi bez utraty sprawności umysłowej.
Jak tłumaczy ekspert, to właśnie od niej zależy, jak skutecznie nasz mózg potrafi się adaptować.
- W raporcie "Dementia prevention, intervention, and care", zaktualizowanym przez czasopismo "The Lancet" w 2024 roku, podkreślono, że aż 45 proc. przypadków demencji można zapobiec lub opóźnić, jeśli zniweluje się 14 modyfikowalnych czynników ryzyka - przypomina Boller.
Wśród wspomniany czynników znalazły się m.in.:
brak aktywności fizycznej,
izolacja społeczna,
niski poziom wykształcenia.
Edukacja to dopiero początek
Przez lata sądzono, że wykształcenie to główny wyznacznik sprawności poznawczej, ponieważ wiąże się z wieloletnim wysiłkiem intelektualnym i tworzeniem sieci neuronowych w mózgu. Dziś jednak wiemy, że to nie wszystko - zaznacza naukowiec.
Rezerwa poznawcza nie jest czymś stałym. Można ją rozwijać przez całe życie. Pomaga w tym nauka nowych rzeczy, kontakty społeczne i aktywności stymulujące myślenie.
Do najskuteczniejszych należą m.in. gra na instrumencie, nauka języka obcego, wolontariat czy nawet strategiczne gry planszowe, takie jak szachy.
- Poza naszą rezerwą pasywną, uzyskaną w dzieciństwie i podczas edukacji, możemy rozwijać tzw. rezerwę aktywną mózgu. Niezwykle ważne jest, aby codziennie zadawać sobie trud rozwiązywania zadań trudniejszych, niż te, na które nas stać, dostarczać sobie nowych ciekawych bodźców. To wpływa na plastyczność naszego mózgu i sprawia, że większe obszary tkanki neurologicznej są wykorzystywane - zwracała uwagę neurolog dr Dorota Koziarska z Kliniki Neurologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w wykładzie dla Szkoły Motywacji prowadzonej przez Fundację SM-walcz o siebie!
Co dzieje się w mózgu?
Badacze opisują kilka modeli tłumaczących, dlaczego jedni ludzie starzeją się wolniej poznawczo niż inni.
Model rezerwy mózgowej zakłada, że osoby z większą liczbą neuronów są bardziej odporne na proces starzenia.
Model utrzymania mózgu podkreśla rolę stylu życia — aktywność fizyczna, dobra dieta i sen mogą spowalniać naturalne procesy degeneracyjne.
Model rezerwy poznawczej wskazuje na elastyczność funkcjonalną mózgu, który potrafi wykorzystywać alternatywne sieci neuronalne, by kompensować ubytki funkcji poznawczych.
Jak wyjaśnia prof. Boller, wszystkie te koncepcje są ze sobą powiązane, ale to właśnie rezerwa poznawcza najlepiej pokazuje, że świadome działania człowieka mogą realnie chronić jego mózg.
Trening pamięci zmienia mózg
Zespół z Uniwersytetu Québec à Trois-Rivières dowiódł, że nawet w starszym wieku można poprawić pamięć dzięki odpowiednim technikom. W badaniach wykorzystano m.in. metodę loci (inaczej "pałac pamięci" - łączenie informacji z miejscami) oraz wizualizację (przekształcanie treści w obrazy).
Okazało się, że stosowanie tych strategii zwiększa elastyczność funkcjonalną mózgu - różne jego obszary aktywują się w zależności od etapu nauki i przypominania informacji. Co ciekawe, osoby lepiej wykształcone korzystały z bardziej efektywnych strategii, co sugeruje, że ich mózg uczy się szybciej i działa sprawniej.
Nauka przez zabawę
Nie tylko formalna edukacja wzmacnia mózg. Ekspert podaje przykład Kanadyjskiego Konsorcjum ds. Starzenia i Neurodegeneracji, który prowadzi badanie łączące trening pamięci z przyjemnymi zajęciami, takimi jak nauka muzyki, języka czy gry wideo.
To podejście bliższe codzienności, bardziej angażujące i – co najważniejsze – przynoszące efekty porównywalne z tradycyjnymi treningami poznawczymi. Uczestnicy dzięki temu nie tylko poprawiają pamięć i koncentrację, ale też deklarują lepsze samopoczucie i większą motywację do działania.
Nigdy nie jest za późno
W laboratorium NeuroÂge, gdzie pracuje ekspert, naukowcy sprawdzają, jak nauka języka obcego wpływa na mózg seniorów. Uczestnicy uczą się angielskiego, mają zajęcia z lektorem i indywidualne konsultacje.
Wyniki pomiarów EEG pokazują, że aktywne uczenie się, nawet rozpoczęte po 60. roku życia, wzmacnia połączenia neuronalne i poprawia funkcje poznawcze.
- Zaangażowanie intelektualne, nawet rozpoczęte w późniejszym wieku, może przynieść mierzalne korzyści dla mózgu - podsumowuje prof. Boller.
Magdalena Pietras, dziennikarka Wirtualnej Polski
Źródła
- "The Conversation"
- Polska Agencja Prasowa
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
