Trwa ładowanie...

Hormony tarczycy - rola, badania, interpretacja wyników

 Anna Krzpiet
Anna Krzpiet 03.11.2020 14:48
Hormony tarczycy mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.
Hormony tarczycy mają wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. (123rf)

Tarczyca jest to narząd niezbędny do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Tarczyca jest położona w okolicach szyi. Najczęściej tarczyca składa się z dwóch płatów i cieśni, która je łączy. Głównym zadaniem tarczycy jest wydzielanie hormonów, które są rozprowadzane po całym organizmie razem z krwią i są wykorzystywane przez każdą komórkę w naszym ciele.

spis treści

1. Rodzaje i rola hormonów tarczycy

Hormony tarczycy to tyroksyna(T4), trójjodotyronina (T3), która jest także produkowana przez gruczoł tarczycy, ale wytwarzana jest z tkanek docelowych z T4. Jest jeszcze trzecihormon - kalcytonina, ale jest on wykorzystywany marginalnie przez organizm.

Hormony tarczycy mają bardzo duże znaczenie dla całego organizmu, ponieważ między innymi nasilają metabolizm. Hormony tarczycy związane są z nieczynnymi białkami, ponieważ stężenie tych białek może być różne najczęściej oznacza się w badaniach wolną tyroksynę i wolną trójjodotyroninę.

Zobacz film: "Szczepienie przeciwko HPV"

Hormony tarczycy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Odpowiadają m.in. za:

  • Prawidłową pracę serca;
  • Oddychanie;
  • Kontrolę procesów metabolicznych;
  • Wzrost kości;
  • Przemianę materii;
  • Prawidłową grubość błony macicy.

2. Co to jest TSH?

TSH, czyli tyreotropina, a właściwie hormon tyreotropowy jest wytwarzany przez przedni płat przysadki mózgowej. Głównym zadaniem TSH jest pobudzanie tarczycy do produkcji hormonów. Hormony tarczycy są bardzo ważne dla funkcjonowania całego organizmu, ponieważ regulują czynności większości tkanek i kontrolują metabolizm komórek.

Poziom TSH jest regulowany przez podwzgórze. W podwzgórzu syntetyzowany jest hormom tyreoliberyna (TRH), który stymuluje produkcję TSH. Podwzgórze, przysadka mózgowa i tarczyca są ze sobą powiązane na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Im więcej TSH wydzielanego przez przysadkę, tym więcej hormonów wydzielanych przez tarczycę.

Wysokie stężenie hormonów tarczycy w organizmie hamuje wydzielanie TSH, ponieważ oddziałują bezpośrednio na komórki przysadki i osłabiają tempo wydzielania TSH. Działają też na obniżenie poziomu TRH.

TSH wpływa na tworzenie się i wydzielanie hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trókjodotyroniny (T3), a także kalcytoniny. W opinii specjalistów to właśnie wynik badania TSH jest najczulszym wskaźnikiem mówiącym o wydzielaniu hormonów przez tarczycę i to od TSH powinniśmy rozpocząć diagnostykę chorób tarczycy.

W przypadku wyniku badania TSH poniżej normy należy podejrzewać nadczynność tarczycy. Dzieje się tak, gdyż hormony tarczycy są i tak produkowane w nadmiarze i nie potrzeba dodatkowej stymulacji przez TSH. Badanie, które wykaże wyższy, niż dopuszczalny poziom TSH, może mieć problem z niedoczynnością tarczycy.

"Niszczyciele tarczycy" ukryci w twoim domu
"Niszczyciele tarczycy" ukryci w twoim domu [7 zdjęć]

Środki antyadhezyjne wykorzystuje się do pokrywania powierzchni przedmiotów, aby nic do nich nie przylegało.

zobacz galerię

2.1. Wady badania TSH

TSH nie jest niestety metodą pozbawioną wad. Podstawowym ograniczeniem wyniku badania TSH jest fakt, że stężenie TSH w czasie zmienia się dość powoli.

Z tego powodu badanie TSH nie nadaje się do powtarzanego co kilka dni monitorowania czynności tarczycy czy do oceny skuteczności leczenia. Dodatkowym minusem wyników badania TSH jest duża ilość fałszywych wyników (najczęściej zaniżonych).

Przyczyny zaniżenia wyniku TSH mogą być następujące: zażywane leki, takie jak sterydy, preparaty przeciw chorobie Parkinsona, głodzenie oraz przewlekłe schorzenia – niewydolność serca, a nawet zaburzenia psychiatryczne. TSH w ciąży również będzie niższe.

Mimo to warto sprawdzać wtedy poziom TSH, ponieważ jeżeli matka cierpi na niedoczynność tarczycy, to stan ten może wpływać bardzo niekorzystnie na rozwijające się w jej łonie dziecko.

Natomiast wpływ na wysokie TSH mogą mieć choroby nadnerczy, a także czas trwania procesu wracania do zdrowia po infekcjach oraz choroby przewlekłe (np. niewydolność krążenia).

3. O czym świadczą zaburzenia hormonów tarczycy?

TSH świadczy o potencjalnych chorobach tarczycy. Choroby tarczycy, z racji częstości ich występowania, to problem społeczny - szczególnie w grupie kobiet. Dlatego też główną rolę w ich diagnozowaniu odgrywa lekarz pierwszego kontaktu.

Jego zadaniem jest wykrycie nieprawidłowości w funkcji tarczycy i odesłanie pacjenta do specjalisty endokrynologa w celu dalszej diagnostyki. Pomóc mają w tym przede wszystkim dokładnie zebrany wywiad oraz wyniki badań laboratoryjnych – w szczególności oznaczenie poziomu hormonów tarczycy.

Oznaczenie poziomu TSH to tylko jedno z badań, które w diagnostyce schorzeń tarczycy może zlecać lekarz pierwszego kontaktu. Jednak już podstawowe badanie stężenia TSH pozwala mu podejrzewać daną chorobę.

Nadczynność tarczycy pojawia się w sytuacji, kiedy tarczyca produkuje hormony bez udziału tyreotropiny, a to powoduje, że poziom hormonów jest zbyt niski. Natomiast niedoczynność tarczycy jest spowodowana niedostateczną produkcją, a poziom TSH jest zbyt duży.

4. Badania hormonów tarczycy

Jeśli lekarz prowadzący podejrzewa, że hormony tarczycy nie funkcjonują prawidłowo powinien na początek zlecić oznaczenie stężenia TSH. Jest to najbardziej czułe badanie, ponieważ jest w stanie określić nawet bezobjawowe zaburzenia czynności tarczycy. Aby potwierdzić lub wykluczyć chorobę tarczycy lekarz zleca badanie polegające na oznaczeniu wolnego FT3 i FT4.

Niestety tego rodzaju badania nie mogą być wykonywane w krótkim odstępie czasu, ponieważ hormony tarczycy zmieniają swoje natężenie bardzo powoli, zwłaszcza, kiedy organizm jest w trakcie farmakologicznej kuracji. Bardzo często hormony tarczycy mogą mieć podprogowe oznaczenia wynikające z innych przyczyn niż tylko zaburzenia pracy tarczycy.

Materiałem do badań jest surowica krwi. Badanie TSH polega na pobraniu krwi ze zgięcia żyły łokciowej. Przed badaniem pacjent powinien być na czczo przez co najmniej 8 godzin.

Czas oczekiwania na wyniki wynosi zwykle jeden dzień. Badanie, wykonywane ze skierowaniem jest bezpłatne. W innym przypadku koszt badania wynosi od 18 do 30 zł w zależności od laboratorium.

4.1. TSH

Oznaczenie poziomu TSH we krwi wykonuje się przy podejrzeniu niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Lekarz może je zlecić, gdy u pacjenta występują następujące objawy: biegunka, zaburzenia rytmu serca, niepokój, pobudzenie i poddenerwowanie, nagła utrata wagi, zaparcia, obrzęki, nagłe przybranie na wadze, osłabienie, zmiany skórne, problemy z paznokciami i włosami.

Oznaczenie TSH wykonuje się również w badaniach przesiewowych noworodków, przy monitorowaniu terapii z użyciem hormonów tarczycy oraz w diagnostyce niepłodności u kobiet.

4.2. FT3 i FT4

Badania FT3 i FT4 są również bardzo czułymi wskaźnikami. Ich zaletą jest to, że wykrywają, gdy hormony tarczycy działają nieprawidłowo nawet, kiedy chodzi o odpowiedź na wprowadzone do kuracji leki.

Do potwierdzenia problemów z gruczołem tarczycy wystarczy często oznaczenie tylko jednego hormonu, o jego wyborze powinien zadecydować lekarz prowadzący.

Jeśli badania wykażą, że hormony tarczycy nie mają właściwego stężenia należy badania powtórzyć w odpowiednim odstępie czasu. Jednak w przypadku podejrzenia poważniejszych schorzeń tarczycy lekarz powinien włączyć także USG tarczycy i scyntygrafię.

5. Wyniki badań i normy

TSH należy zinterpretować w oparciu o normy przedstawione na wyniku. Zwykle nie ma potrzeby wykonywania od razu pełnej diagnostyki hormonalnej. Najpierw lekarz zleca zwykle badanie stężenia TSH. Podwzgórze i przysadka mózgowa są bardzo czułe na zmiany stężeń hormonów tarczycy i nawet na niewielkie ich wahania odpowiadają obniżonym lub podwyższonym TSH.

Kiedy w badaniu okaże się, że wynik TSH nie mieści się w granicach normy, konieczne jest oznaczenie tzw. wolnych hormonów tarczycy, czyli wolnej trijodotyroniny (fT3), a przede wszystkim wolnej tyroksyny (fT4). Pozwala to na dokładną ocenę zaburzeń czynności tarczycy.

Zakresy wartości prawidłowych w badaniu TSH, czyli tzw. normy TSH mogą się różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonywane było badanie TSH. Norma TSH przyjęta przez dane laboratorium, zależy od metody pomiaru stężenia TSH. Dlatego poziom TSH zawsze powinien być interpretowany w oparciu o podane na wydruku wyników normy TSH. Orientacyjne wartości oznaczenia hormonów i zakres ich norm:

  • TSH - 0,4-4,0 mIU/l ;
  • fT3 - 2,25-6 pmol/l (1,5-4 ng/l);
  • fT4 - 10-25 pmol/l (8-20 ng/l).

Warto wiedzieć, że norma jest tylko i wyłącznie orientacyjna. Prawidłowy poziom TSH zależy od wielu czynników. Lekarze często nie są w stanie poporawnie zdiagnozować problemu, ponieważ przykładowo u młodych ludzi poziom TSH nie powinien przekraczać 2 mlU/l. Mimo że wynik ten mieści się w normie, należy przeprowadzić dodatkowe badania.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

6. Niedobór i nadmiar hormonów tarczycy

Niskie stężenie TSH najczęściej świadczy o nadczynności tarczycy. Może również pojawić się w przypadku niedoczynności przysadki, która nazywana jest wtórną niedoczynnością tarczycy.

Niskie TSH może też sugerować chorobę Gravesa-Basedowa lub rozwój wola guzkowego toksycznego. Niedobór TSH można również powiązać z ostrym zespołem psychiatrycznym, podeszłym wiekiem, zespołem pozatarczycowym oraz przyjmowaniem glikokortykosteroidów, dopaminy, fenylotainy i amiodaronu.

Kiedy w badaniu podwyższone TSH przekracza górną granicę normy TSH, a stężenie hormonów tarczycy utrzymuje się w granicach wartości prawidłowych, mówimy o tzw. subklinicznej niedoczynności tarczycy. Może być to pierwszy sygnał rozwijającej się choroby tarczycy (np. choroby Hashimoto).

Podczas niedoboru hormonów tarczycy możemy zaobserwować:

  • Suchość skóry;
  • Zaparcia;
  • Kłopoty z pamięcią;
  • Ciągłe uczucie zmęczenia;
  • Zmianę głosu;
  • Spowolnienie czynności serca;
  • Wzrost masy ciała;
  • Nieregularne miesiączkowanie;
  • Łamliwość włosów;
  • Brak tolerancji zimna.

Niedoczynność tarczycy może być spowodowana niedoborem jodu w organizmie lub problemami autoimmunologicznymi. Do niedoczynności może również przyczynić się leczenie jodem radioaktywnym. Choroba może mieć także charakter wrodzony.

W przypadku nadczynności tarczycy możemy zaobserwować:

  • Nagły spadek masy ciała;
  • Przyspieszoną akcję serca;
  • Duszności;
  • Rozwolnienie;
  • Problemy ze snem;
  • Drżenie mięśni;
  • Nieregularne miesiączkowanie;
  • Brak tolerancji ciepła;
  • Nadmierne pocenie się.

Nadczynność tarczycy może wystąpić podczas poporodowego zapalenia tarczycy, nadmiernego wydzielania TSH lub w przypadku problemów autoimmunologicznych. Nadczynność mogą wywołać także nadmiernie spożywane leki na niedoczynność tarczycy.

7. Jak zapobiegać chorobom tarczycy?

Niestety nie ma w pełni skutecznych metod pozwalających na zapobieganie chorobom tarczycy. Ważne jest, by spożywać produkty zawierające jod. W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów, należy skonsultować się z lekarzem. Zwiększony obwód szyi także może świadczyć o problemach z tarczycą.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze