Prostata - objawy, diagnostyka, leczenie
Choroby prostaty mogą znacząco utrudnić codzienne funkcjonowanie, a nawet doprowadzić do zagrożenia zdrowia i życia. Objawów przerostu gruczołu krokowego nie można ignorować, ponieważ dolegliwości z czasem stają się coraz bardziej dokuczliwe. Co więcej, jedynie lekarz jest w stanie zdiagnozować konkretną chorobę stercza i co ważne, wykluczyć lub potwierdzić nowotwór prostaty. Wizyta u specjalisty może uratować życie. Niekiedy wystarczy jedynie regularne zażywanie tabletek by wrócić do zdrowia i pożegnać się z problemami, związanymi z oddawaniem moczu. Co powoduje przerost prostaty i jakie są jego objawy? Jak wygląda diagnostyka i leczenie chorób prostaty? Czy seks zmniejsza ryzyko schorzeń gruczołu krokowego?
1. Co to jest prostata?
Prostata jest gruczołem występującym tylko u mężczyzn. U kobiet znajduje się tylko skrawek tkanki, który stanowi pozostałość po zawiązku prostaty. Nie może się on rozwinąć, ponieważ u pań występuje zbyt mało testosteronu.
To właśnie testosteron, męski hormon płciowy, powoduje wzrost tego gruczołu. Prostata pełni bardzo ważną funkcję w męskim życiu płciowym. Jej rolą jest produkcja większości składników nasienia.
Plemniki powstają w jądrach, następnie przepływają przez nasieniowody do cewki moczowej. Plemniki nie przeżyłyby długo bez odpowiedniego odżywienia i nawilżenia.
To właśnie za to odpowiada gruczoł krokowy. Produkuje płyn bogaty w prostaglandyny i fruktozę, który sprawia, że plemniki są zdolne do zapłodnienia.
2. Przerost prostaty
Najczęstszą chorobą prostaty jest jej łagodny przerost, określany skrótem BPH. Szacuje się, że pojawia się u połowy mężczyzn powyżej 60. roku życia i u 80% panów w wieku 80 lat.
Wielkość prostaty jest zależna od ilości hormonów. Gruczoł krokowy powiększa swoją objętość, gdy występuje spadek ilości androgenów, a szczególnie testosteronu. Lekarze uważają go za skutek starzenia się organizmu.
Przez środek prostaty przebiega cewka moczowa, rozrost komórek gruczołowych wywiera na nią nacisk i jest przyczyną problemów z oddawaniem moczu. O wiele rzadziej przyczyną rozrostu prostaty jest nowotwór złośliwy PCa.
Rak może być związany z nadwagą, spożywaniem czerwonego mięsa i produktów mlecznych. Ryzyko zachorowania na raka prostaty zwiększa również częste picie alkoholu i uzależnienie od papierosów. Kolejnym czynnikiem są predyspozycje genetyczne.
Jeżeli w rodzinie pojawił się nowotwór prostaty, mężczyźni powinni regularnie wykonywać badania diagnostyczne. Każda trudność w oddawaniu moczu powinna być jak najszybciej omówiona z urologiem.
Duży przerost prostaty może doprowadzić do całkowitego zatrzymania moczu, a w konsekwencji do zakażenia układu moczowego i niewydolności nerek.
2.1. Objawy przerostu prostaty
Objawy problemów z prostatą są stosunkowo łatwe do rozpoznania i mężczyzna po pewnym czasie sam jest świadomy swoich dolegliwości. Symptomy przerostu prostaty to:
- częste parcie na pęcherz,
- uczucie nie opróżnionego w pełni pęcherza,
- oddawanie niewielkich ilości moczu,
- opóźnione oddawanie moczu,
- spowolnienie strumienia moczu,
- zwiększona ilość wizyt w toalecie,
- nykturia - nocne oddawanie moczu (występujące częściej niż raz),
- problemy z powstrzymaniem wypływu moczu,
- samoistne wyciekanie moczu z cewki moczowej.
Po wystąpieniu niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Częste oddawanie moczu w nocy może być symptomem również innych chorób, takich jak nadciśnienie, niewydolność serca czy problemów z nerkami.
Gdy leczenie prostaty nie nastąpi w odpowiednim czasie dolegliwości będą się pogłębiać. Objawy zaawansowanej postaci przerostu prostaty to:
- oddawanie moczu w sposób przerywany,
- oddawanie moczu kroplami,
- zaleganie moczu,
- zatrzymanie moczu,
- mdłości,
- zawroty głowy.
Te symptomy wymagają pilnej wizyty u lekarza, ponieważ mogło dojść do całkowitego zaciśnięcia cewki moczowej co prowadzi do zatrucia organizmu. Wówczas konieczna jest operacja, polegająca na usunięciu przerośniętej tkanki w celu odblokowania ujścia moczu. Równie często wykorzystuje się metodę rozszerzenia cewki za pomocą specjalnego balonika.
3. Diagnostyka chorób prostaty
Aby jak najwcześniej wykryć raka prostaty, należy wykonywać badania przesiewowe. Regularne badania powinni wykonywać mężczyźni po 40-tym roku życia, ponieważ problemy zaczynają się w stosunkowo młodym wieku.
Przerost gruczołu krokowego może być rozpoznany na kilka sposób. Przede wszystkim bardzo istotny jest wywiad lekarski, ponieważ przerośnięta prostata daje wiele jednoznacznych objawów. Lekarz bardzo często wykonuje też badanie DRE, poprzez wprowadzenie palca do odbytu.
Dzięki temu specjalista jest w stanie ocenić prostatę przez ścianę odbytnicy. Bardzo ważna jest informacja, dotycząca konsystencji i wielkości gruczołu, a także o jego ruchomości w porównaniu do okalających struktur. Pacjent może być też skierowany na morfologię krwi.
Badanie krwi umożliwia określenie antygenu PSA, czyli białka wytwarzanego przez komórki prostaty. Prawidłowe stężenie PSA powinno znaleźć się w przedziale 0 - 4 ng/ml. Podwyższony poziom PSA może mieć związek z chorobą nowotworową.
Do oceny objętości gruczołu krokowego stosuje się USG jamy brzusznej. W celu uzyskania dokładniejszych wymiarów przeprowadza się USG transrektalne. TRUS, czyli przezodbytnicza ultrasonografia jest robiona, gdy poprzednie badania wykażą jakiekolwiek nieprawidłowości.
TRUS umożliwia przeprowadzenie biopsji, czyli pobranie igłą fragmentu tkanki prostaty w bezpieczny sposób. Biopsja nie jest badaniem rutynowym, ale można ją wykonywać wiele razy.
W badania pacjent jest znieczulony i leży na boku, a lekarz wprowadza sondę USG do odbytu, która pozwala mu dokładnie obejrzeć na ekranie, w jakim stanie jest prostata.
4. Leczenie prostaty
Metoda leczenia prostaty jest zależna od nasilenia objawów i stanu zdrowia pacjenta. Najczęściej wykorzystuje się leczenie farmakologiczne, zabiegi z minimalną inwazyjnością oraz operacje. Leki mogą zatrzymać rozrost prostaty lub zmniejszyć ten gruczoł.
U większości pacjentów tabletki są skuteczne, a skutki uboczne występują rzadko. Niektórzy pacjenci stosują ziołowe suplementy na bazie saw palmetto, beta-sitosterolu i pygeum. Lekarze nie wierzą jednak w skuteczność tych środków, ponieważ nie wykonano badań, które potwierdzałyby ich działanie.
Zabiegi i operacje wiążą się z ryzykiem powikłań. Niekiedy mogą pojawić się problemy z erekcją które zazwyczaj ustępują w ciągu kilku miesięcy. Są one jednak konieczne u pacjentów, którzy zwlekali z wizytą u lekarza i mieli nadzieję, że przerost prostaty nie będzie się pogłębiał.
Niestety nieleczona prostata prowadzi do zamknięcia cewki i zatrzymania moczu w organizmie. Wówczas płyn cofa się w moczowodach i wywiera ciśnienie na miedniczki nerkowe, co w konsekwencji trwale uszkadza ten narząd. Może też dojść do zatrucia organizmu, a nawet śmierci.
W początkowym stadium przerostu prostaty farmakoterapia jest bardzo skuteczna i zapobiega rozwojowi choroby. Rzadko zdarza się, że chory przyzwyczaja się do leków do takiego stopnia, że przestają działać. Wówczas niezbędne jest wycięcie gruczołu krokowego, czyli prostatektomia.
Najczęściej wykorzystuje się leki z dwóch grup: alfa-blokerów i inhibitorów enzymu 5-alfareduktazy (5-ARI). Do pierwszej z nich należą substancje takie jak:
- tamsulosyna,
- doxazosyna,
- terazosyna,
- alfuzosyna,
- silodosina.
Powyższe związki chemiczne obecne w lekach działają rozkurczająco na mięśnie gładkie gruczołu krokowego i szyjki pęcherza moczowego. Dzięki temu poprawia się przepływ moczu i siła jego strumienia. Preparaty tego typu mają jednak wadę, rozszerzają naczynia krwionośne, co skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi i osłabieniem wzwodu.
Regularne stosowanie alfablokerów sprawia, że około 2 procent panów ma problemy ze stosunkiem seksualnym. Na szczęście po odstawieniu leków problem znika. Oczywiście celowe pomijanie dawek produktu jest niezdrowe i może sprzyjać rozwojowi choroby.
Druga grupa leków hamuje aktywność enzymu 5-alfareduktazy, który uczestniczy w przekształceniu testosteronu do aktywnej formy 5-alfadihydrotestosteronu (DHT), który powiększa prostatę. Związki chemiczne wykorzystywane do produkcji środków tego typu to finasteryd i dutasteryd.
Leki powodują zaburzenia płodności, po około 24 godzinach od przyjęcia dawki liczba plemników maleje o 23%. Z tego względu wielu panów unika tego sposobu leczenia.
Pozytywne skutki tej grupy preparatów to zniwelowanie wypadania włosów i pobudzanie ich wzrostu. Dermatolodzy niekiedy przepisują małe ilości finasterydu pacjentom z problemem łysienia.
Możliwe jest również łączenie leków z obu grup, co nieznacznie zwiększa ryzyko niewydolności serca. Najczęściej tworzy się mieszankę tamsulosyny i dutasterydu lub alfuzosyny i finasterydu.
5. Operacja prostaty
W sytuacji, gdy stosowane leki przestają działać konieczne jest wykonanie prostatektomii, czyli zabiegu usunięcia części lub całej prostaty. Tak samo postępuje się, gdy lekarz wykryje lub ma uzasadnione podejrzenie nowotworu złośliwego.
Sprawność seksualna po operacji prostaty jest zależna od wielkości zmian chorobowych, techniki zabiegu i umiejętności chirurga. Jeżeli w trakcie zabiegu nie zostaną uszkodzone nerwy umiejscowione za prostatą, mężczyzna nie straci potencji.
Natomiast uszkodzenie pęczków naczyniowo-nerwowych, które odpowiadają za wzwód penisa i jego utrzymanie ma przykre konsekwencje. Wówczas chory nie ma możliwości odbycia stosunku seksualnego. Innym powikłaniem operacji prostaty jest naruszenie mięśnia zwieracza.
Odpowiada on za zamykanie szyjki pęcherza, w tej sytuacji podczas orgazmu nasienie jest przenoszone do pęcherza moczowego i następuje tak zwany orgazm wsteczny.
Szacuje się, że około połowa pacjentów po wykonaniu operacji w obrębie układu moczowo-płciowego ma mniejsze lub większe problemy z seksem. Powikłania w głównej mierze wynikają ze stopnia zaawansowania choroby.
U mężczyzn, którzy nie badają się regularnie, często rozpoznawany jest rak prostaty i w takiej sytuacji konieczne jest wycięcie zmiany z dużą częścią zdrowej tkanki.
Zmniejsza to ryzyko powstania wznowy nowotworu, ale z drugiej strony istnieje większe prawdopodobieństwo, że wystąpią powikłania po zabiegu.
6. Seks zmniejsza ryzyko chorób prostaty?
Niektórzy terapeuci i seksuolodzy uważają, że u mężczyzn uprawiających seks pięć razy w tygodniu ryzyko chorób prostaty jest mniejsze o 30%. Regularne wytryski sprawiają, że z prostaty usuwany jest nadmiar cynku, który w dużych stężeniach może sprzyjać namnażaniu komórek nowotworowych.
Te stwierdzenia nie są jednak potwierdzone przez urologów, ponieważ przerost prostaty pojawia się mężczyzn aktywnych seksualnie i u tych, którzy nie współżyją. Poza tym, związków cynków jest najwięcej w prostacie, ale ta ilość jest zbyt mała w stosunku do normy.
Brak cynku może sprzyjać rozwojowi raka, a nie jego nadmiar. Okazuje się, że jedynie osoby regularnie zażywające leki przeciwcholesterolowe z grupy statyn rzadziej mają raka prostata. Wynika to z faktu, że cholesterol to cząsteczka, z której produkowany jest testosteron.
Zdrowa dieta zmniejsza ryzyko chorób prostaty. Zmniejszone spożycie tłuszczów sprawia, że organizm nie wytwarza zbyt dużej ilości hormonów, które mogłyby wywołać raka.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.