Odma opłucnowa - przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie

Odma opłucnowa (opłucna, płucna) spowodowana jest obecnością powietrza w jamie opłucnej, w wyniku czego dochodzi do częściowego lub całkowitego zapadnięcia się jednego lub obu płuc. Przyczyną odmy opłucnej mogą być uszkodzenie miąższu płucnego bądź perforacja ściany klatki piersiowej. Z kolei jej objawy to m.in. kaszel i ból w klatce piersiowej. Odma opłucnowa to stan nagły i wymaga natychmiastowej interwencji lekarza.

1. Przyczyny i rodzaje odmy opłucnowej

Biorąc pod uwagę przyczyny powstawania, odmę płucną dzieli się na:

• odmę samoistną (spontaniczną)
• odmę pourazową
• odmę jatorgenną

1.1. Odma samoistna

Zobacz film: "Ciche objawy problemów z płucami"

Odma samoistna pierwotna pojawia się u osób bez zdiagnozowanej choroby płuc. Pierwotna odma samoistna najczęściej dotyka szczupłych, wysokich chłopców lub mężczyzn w młodym wieku, którzy są palaczami.

Odma samoistna wtórna jest powikłaniem chorób płuc, najczęściej rozedmy płuc. Inne choroby, w przebiegu których może dojść do rozwoju odmy, to:

• mukowiscydoza
• astma
• ziarniniak Langerhansa
• sarkoidoza
• ropień płuc
• gruźlica
• zapalenie płuc

U dzieci jej wystąpienie jest zwykle związane z odrą, obecnością ciała obcego, które zostało wciągnięte podczas oddychania, bąblowicą lub wadami wrodzonymi.

Może być również spowodowana rzadkim zaburzeniem genetycznym - syndromem Birt-Hogg-Dubé'a - lub świadczyć o niedoborze alfa 1-antytrypsyny.

1.2. Odma pourazowa

Pojawia się po urazach klatki piersiowej np. przebicie po złamaniu żebra.

1.3. Odma jatrogenna

Występuje w wyniku powikłań po zabiegach, na przykład bronchoskopii lub torakoskopii.

Podział odmy ze względu na mechanizm powstawania:

• odma otwarta
• odma zamknięta
• odma wentylowa

1.4. Odma otwarta

Może do niej dojść w wyniku przebicia klatki piersiowej i pozostawienia rany mającej styczność z jamą opłucnową. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu ze względu na pozbawienie czynności jednego płuca – następuje wówczas ograniczenie pojemności oddechowej płuc. Występuje wtedy tzw. oddech paradoksalny.

1.5. Odma zamknięta

Odma zamknięta oznacza jednorazowe dostanie się powietrza do jamy opłucnej. Jeżeli jest go mało, może wchłonąć się samoistnie. Powietrza można pozbyć się za pomocą punkcji.

1.6. Odma zastawkowa

Odma zastawkowa (wentylowa, prężna) spowodowana jest pęknięciem małego fragmentu tkanki płucnej. Z każdym wdechem do przestrzeni zamkniętej dostaje się coraz większa ilość powietrza, zwiększając ciśnienie w jamie płucnej i upośledzając rozprężanie się narządu.

Ze względu na wielkość wyróżniamy:

• odmę małą
• odmę dużą

1.7. Odma mała

W przypadku odmy małej odległość między opłucną, a ścianą klatki piersiowej nie przekracza 2 cm.

1.8. Odma duża

Odległość między opłucną, a klatką piersiową jest większa niż 2 cm.

2. Objawy odmy opłucnowej

W przypadku, kiedy odma płucna nie jest zaawansowana, jest możliwe samoistne wchłonięcie, czego chorzy zwykle nie zauważają. Jeżeli natomiast osiąga większe rozmiary, to pacjent odczuwa nieprzyjemne dolegliwości, których nasilenie jest uzależnione od ilości nagromadzonego w opłucnej powietrza.

Najbardziej charakterystyczne objawy odmy opłucnowej to:

• ból w klatce piersiowej, który może promieniować do ramienia, szyi i brzucha
• duszności
• suchy kaszel

Objawami towarzyszącymi zwykle są:

• bladość
• sinica (zasinienie górnych partii ciała, przede wszystkim twarzy i szyi)
• widoczne poszerzenie żył szyjnych
• płytki, łapczywy oddech
• przyspieszenie akcji serca

Zdarza się, że niedotlenienie staje się przyczyną omdleń, dlatego w momencie, kiedy zaobserwujemy u siebie tego typu objawy, natychmiast należy wezwać pogotowie.

3. Diagnoza odmy opłucnowej

Korzystając ze stetoskopu, lekarz może stwierdzić, że część klatki piersiowej wydaje dziwny, dudniący dźwięk. Niekiedy jednak odma opłucnowa jest na tyle mała, że badanie nie wykazuje żadnych nieprawidłowości.

W związku z tym zwykle zleca się wykonanie prześwietlenia. RTG klatki piersiowej pokazuje kieszenie powietrza i zapadnięte płuco. Badanie może również wykazać, czy tchawica nie jest zepchnięta na bok.

Dokładniejsze wyniki pozwala uzyskać tomografia komputerowa, którą najczęściej stosuje się w przypadku pacjentów urazowych. Nieco rzadziej jest wykonywane USG, które z racji tego, że daje możliwość szybkiego otrzymania wyników, stosuje się zazwyczaj w nagłych przypadkach. Jako metody pomocnicze są wykorzystywane gazometria i pulsoksymetria, które pozwalają ocenić pH krwi i stopień jej nasycenia gazami, oraz EKG serca.

4. Leczenie odmy opłucnowej

W sytuacji, kiedy występuje ona po raz pierwszy i nie jest rozległa, wystarczy najczęściej odpoczynek i zażywanie leków o działaniu przeciwbólowym, choć zaleca się także tlenoterapię i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń oddechowych. Zwykle ustępuje samoistnie.

Sprawa staje się bardziej skomplikowana w przypadku odmy otwartej, z którą mamy do czynienia, kiedy powietrze dostaje się do opłucnej przez otwór w klatce piersiowej lub skrzelu. Konieczne jest wówczas natychmiastowe założenie opatrunku uszczelniającego, który w domowych warunkach można stworzyć z jałowych gazików, folii i taśmy.

Lekarze natomiast stosują specjalistyczny opatrunek Ashermana, składający się z tamującego krwawienie kompresu, samoprzylepnej folii oraz zaworu uniemożliwiającego przedostawanie się powietrza do jamy opłucnej.

Leczenie może odbywać się przez wykonywanie nakłuć umożliwiających odessanie powietrza. Zabieg jest stosunkowo mało inwazyjny i nie naraża chorego na silny ból, jednak może być wykonywany tylko w przypadku pacjentów, u których odma nigdy wcześniej nie wystąpiła.

W przeciwnym razie konieczne jest skorzystanie z innych sposobów terapii. Jedną z nich jest drenaż jamy opłucnowej, polegający na wprowadzeniu drenu, umożliwiający utrzymanie wewnątrz odpowiedniego ciśnienia, co pozwala stopniowo usuwać nagromadzone tam powietrze.

Metodą najbardziej inwazyjną jest torakotomia. Zabieg polega na chirurgicznym usunięciu zmian – nieszczelnego miąższu oraz opłucnej ściennej razem z powstałymi zrostami. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko nawrotów choroby.

Osoby, które zmagały się z odmą płucną, powinny unikać sytuacji, w których znacznej zmianie mogłoby ulegać ich ciśnienie. Chodzi tu przede wszystkim o loty samolotem na dużych wysokościach, skoki na bungee czy nurkowanie. Zaleca się im natomiast regularne uprawianie joggingu.

5. Czy odma opłucnowa jest niebezpieczna

Odma płucna może zagrażać życiu pacjenta. Ważne jest szybkie podjęcie leczenia, w innym wypadku grozi to ostrą niewydolnością oddechową, w wyniku której dochodzi do zgonu.

Choroba może prowadzić do powikłań. Najczęstszym problemem są zrosty i gromadzenie się płynu. Inne powikłania to m.in.: ropniaki opłucnej, krwawienie do opłucnej lub zespół Hornera.

Rocznie stwierdza się w Polsce około 5-10 przypadków odmy na 100.000 osób. Najwięcej zachorowań przypada po 20. roku życia.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.