Odporność swoista bierna
Układ odpornościowy człowieka składa się z szeregu elementów – od barier w postaci skóry i błon śluzowych, poprzez takie elementy jak grasica, śledziona czy węzły chłonne, po składowe mikroskopowe w postaci przeróżnych komórek (limfocyty, neutrofile, komórki żerne) czy przeciwciał oraz związków chemicznych (cytokiny, limfokiny itd.). Wszystkie wymienione elementy współgrając, tworzą mechanizm obronny, chroniący organizm człowieka przed wszelakiego rodzaju patogenami.
1. Podział układu odpornościowego
Jednym z głównych podziałów układu immunologicznego, jest podział na:
- odporność wrodzoną,
- odporność nabytą.
Odporność wrodzona, jak sama nazwa wskazuje, jest obecna w organizmie od początku, czyli zaraz po urodzeniu i nie ulega zasadniczym zmianom podczas życia. Stanowi ona pierwszą linię obrony przed patogenami i dlatego jej zadaniem, jest szybka reakcja na intruza, pozbycie się go i/lub zapoczątkowanie reakcji zapalnej. Funkcję tę spełnia zespół komórek, na czele z komórkami żernymi (zwanymi makrofagiami) oraz komórkami NK, komórkami tucznymi czy dendrytycznymi, a także cząsteczkami takiami jak cytokiny i białka ostrej fazy.
Odporność nabyta stanowi natomiast drugą linię obrony. Główna różnica pomiędzy odpowiedzią wrodzoną, a nabytą polega na, iż ta druga wykazuje, tak zwaną specyficzność (rozpoznaje ona wroga i wytwarza konkretne elementy przeciwko konkretnym obcym antygenom - „znacznikom biologicznym”). Ważną cechą odporności nabytej jest także „pamięć”, pozwalająca na szybką reakcję, w przypadku powtórnego wtargnięcia np. bakterii. Do głównych elementów odporności nabytej zalicza się limfocyty T i B oraz przeciwciała.
Odporność wrodzona oraz nabyta rozpatrywane są zwykle osobno ze względu na ułatwienie śledzenia poszczególnych procesów, jednakże w organizmie współpracują ze sobą i wzajemnie się uzupełniają.
2. Odporność noworodka
Szczególna sytuacja dotyczy noworodków, gdyż tuż po porodzie ich układ odpornościowy nie jest na tyle rozwinięty, by zdołać powierzonemu mu zadaniu. Nie dotyczy to odporności wrodzonej, gdyż, jak to zostało zaznaczone jest obecna ona od początku. Natomiast odporność nabyta, a dokładniej związana z nią, produkcja przeciwciał rozpoczyna się dopiero w momencie urodzenia, a w wieku 12 miesięcy uzyskuje dopiero 60% stężenia występującego u ludzi dorosłych (mowa tu o przeciwciałach z grupy IgG ). Sytuacja taka wskazywałaby na zmniejszoną odporność przeciwzakaźną noworodków, jednak istnieje zjawisko zwane odpornością bierna nabytą.
3. Odporność bierna nabyta
Odporność bierna nabyta polega na przekazywaniu, a w zasadzie przenikaniu podczas ciąży przez łożysko, przeciwciał wytworzonych przez układ immunologiczny matki. Zaczynają się one pojawiać we krwi płodu około 3 miesiąca ciąży i szczytowe stężenie osiągają tuż przed urodzeniem. Taki poziom jest wystarczającym zabezpieczeniem dla pojawiającego się na pełnym zagrożeń świecie noworodka. Poziom matczynych przeciwciał stopniowo spada, od momentu porodu, aż do zaniknięcia około 9-go miesiąca życia. Charakterystycznym momentem jest 2-3 miesiąc życia dziecka, w którym to dochodzi do „skrzyżowania” poziomów matczynych i własnych przeciwciał – od tego momentu poziom tych ostatnich zaczyna być dominujący. Przedstawiona sytuacja jest wyjaśnieniem zmniejszonej odporności wcześniaków - odpowiednio skrócony jest u nich okres napływu matczynych przeciwciał IgG.
Obecność matczynych przeciwciał, jest także wytłumaczeniem nieskuteczności części szczepień w wczesnym dzieciństwie – obecność matczynych przeciwciał blokuje powstawanie odpowiedniego stężenia przeciwciał własnych noworodka.
4. Odporność dziecka
Odporność nabyta bierna noworodka, jest także przekazywana od matki wraz z pokarmem, czyli mlekiem. W ten sposób przekazywane są przeciwciała z klasy IgA, których działanie związane jest głównie z obszarem błon śluzowych, w tym błon śluzowych układu pokarmowego. Dlatego też karmienie naturalne jest tak ważne dla rozwoju dziecka – pokarm naturalny wpływa jednoznacznie pozytywnie, na dojrzewanie mechanizmów odporności u karmionego dziecka.
Układ immunologiczny małego dziecka znacznie różni się od systemu immunologicznego dorosłego człowieka i dopiero po kilku latach uzyskuje on właściwości charakterystyczne dla zdrowego człowieka.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.