Oftalmoplegia – przyczyny, objawy i leczenie

Oftalmoplegia, inaczej porażenie międzyjądrowe, to zespół objawów obejmujących narząd wzroku. Obserwuje się dwojenie oraz oczopląs, które są wywołane przez choroby ośrodkowego układu nerwowego. Pojawiają się, gdy uszkodzeniu ulega tak zwany pęczek podłużny przyśrodkowy. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest oftalmoplegia?

Oftalmoplegia (ang. internuclear ophthalmoplegia, IO), nazywana także porażeniem międzyjądrowym, to zespół objawów neurologicznych wywołanych przez uszkodzenie pęczka podłużnego przyśrodkowego.

Pęczek podłużny przyśrodkowy jest pasmem włókien nerwowych, ciągnących się od górnego odcinka śródmózgowia do części szyjnej rdzenia kręgowego. W jego skład wchodzą między innymi włókna rozpoczynające się w jądrach nerwów czaszkowych, jądrach przedsionkowych i jądrze śródmiąższowym.

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Struktura ta odpowiada za koordynację czynności mięśni głowy, szyi i gałek ocznych pod wpływem bodźców działających na zakończenia czuciowe kanałów półkolistych i przedsionka.

Porażenie międzyjądrowe nie wynika z uszkodzenia czy wady w obrębie narządu wzroku. To konsekwencja nieprawidłowego działania ośrodkowego układu nerwowego. Oftalmoplegia jest zespołem, który pojawia się wtórnie do uszkodzenia OUN. Warto dodać, że zaburzenia ruchów gałek ocznych są częstym objawem chorób neurologicznych.

2. Objawy oftalmoplegii

Objawem porażenia międzyjądrowego jest upośledzeniem przywodzenia oka podczas skojarzonego ruchu gałek ocznych (po stronie uszkodzenia) i pojawienie się oczopląsu w oku odwodzonym (po stronie przeciwnej do uszkodzenia). Pojawia się:

• dwojenie, czyli podwójne widzenie podczas patrzenia w bok, w jedną stronę,
• oczopląs dysocjacyjny o charakterze poziomym (to szybkie, mimowolne ruchy odbywające się w płaszczyźnie poziomej) w drugim oku, po stronie przeciwnej do uszkodzenia.

Może również wystąpić skośne odchylenie gałek ocznych z hipertropią, czyli wyższym ustawieniem oka po stronie uszkodzenia oraz pionowy oczopląs dysocjacyjny. Niepokojące i uciążliwe dolegliwości rozwijają się stopniowo. Początkowo nie są dokuczliwe, z czasem ich natężenie jest coraz większe. Dużo zależy od stopnia uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

3. Przyczyny oftalmoplegii

Bezpośrednią przyczyną oftalmoplegii jest jednostronne uszkodzenie pasma nerwowego zwanego pęczkiem podłużny przyśrodkowym, który łączy jądro nerwu odwodzącego z jądrem ruchowym nerwu okoruchowego, od których zależą ruchy gałki ocznej. W rezultacie brak komunikacji prowadzi do braku koordynacji oraz ograniczenia działania mięśni zewnętrznych oka. Skutkiem są zaburzenia przywodzenia gałki ocznej.

Oftalmoplegia jest zwykle wywołana przez takie choroby i nieprawidłowości jak:

• stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, SM), szczególnie w młodym wieku lub gdy porażenie jest obustronne. SM to przewlekła choroba układu nerwowego o charakterze zapalno-demielinizacyjnym,
• zapalenie pnia mózgu, które pojawia się, gdy stan zapalny obejmuje miąższ mózgu,
• encefalopatia alkoholowa (encefalopatia Wernickego). To ostry zespół objawów neurologicznych występujący u alkoholików,
• zaburzenia krążenia mózgowego, zmiany naczyniowe,
• nowotwór ośrodkowego układu nerwowego, guzy pnia,
• jamistość opuszki (łac. syringobulbia). To wada wrodzona rdzenia przedłużonego, mająca postać szczelinowatej jamki w obrębie dolnej części pnia mózgu.
• zatrucie substancjami toksycznymi,
• zatrucie lekami.

4. Diagnostyka i leczenie

Osoba, u której pojawiają się niepokojące objawy, zwykle zgłasza się do okulisty. Podczas badania lekarz obserwuje ograniczenie ruchomości gałki ocznej, a charakterystyczne objawy wskazują na wstępną diagnozę: oftalmoplegia. Pacjent, po wstępnym rozpoznaniu, zostaje skierowany do poradni neurologicznej, gdzie prowadzona jest zarówno diagnostyka, jak i leczenie.

Diagnostyka oftalmoplegii obejmuje badania obrazowe, takie jak RTG czaszki, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. Wykonuje się również badania dodatkowe, na przykład elektroencefalografia (EEG).

Nie istnieje celowane, specyficzne leczenie, które prowadziłoby do ustąpienia objawów oftalmoplegii. Zdarza się, że zmiany nie mają charakteru nieodwracalnego i ustępują po uzyskaniu poprawy stanu neurologicznego. Kluczowe jest leczenie choroby podstawowej.

Jeżeli jednak uszkodzenie pęczka podłużnego przyśrodkowego jest nieodwracalne, choroba się nie cofnie. Wówczas celem terapii jest zablokowanie pogłębiania się zmian chorobowych, a co za tym idzie, nasilania się objawów ocznych.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.