Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Omamy i halucynacje

Avatar placeholder
30.03.2021 22:24
Omamy i halucynacje
Omamy i halucynacje (Zdjęcie autorstwa martinak15 / CC BY 2.0)

Omamy są określane inaczej jako halucynacje. Należą do objawów psychotycznych pozytywnych (wytwórczych), tzn. stanowią wyraźne odchylenie od normalnych procesów poznawczych, w przeciwieństwie do objawów negatywnych, które wyrażają brak lub obniżenie normalnych reakcji u chorego. Halucynacje to zaburzenia percepcji (spostrzegania). Doznania osoby nie opierają się na żadnym konkretnym bodźcu występującym w rzeczywistości. Mimo braku obiektu spostrzeżeń, spostrzeżenia takie występują. Ponadto, osoba chora ma głębokie poczucie realności własnych spostrzeżeń. Omamy występują najczęściej w przebiegu różnych chorób psychicznych, np. w schizofrenii, w psychozach organicznych, zaburzeniach świadomości, w ciężkich postaciach manii i depresji albo w wyniku odurzenia substancją psychoaktywną.

spis treści

1. Co to są omamy?

Często na egzaminach ze specjalizacji psychiatrycznej pada pytanie: „Czym różnią się omamy od halucynacji?”. I niejednokrotnie nawet najbardziej wyuczony student popełnia błąd, doszukując się wysublimowanych różnic. Omamy i halucynacje są synonimami, używa się tych słów zamiennie, więc nie mogą się od siebie różnić. Pierwsze opisy omamów pochodzą od francuskiego psychiatry, żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku, o imieniu Jean-Étienne Dominique Esquirol. O omamach mówi się wówczas, gdy doznania danej osoby nie opierają się na żadnym konkretnym bodźcu rzeczywistości, są odbierane jako prawdziwe oraz pochodzące z narządów zmysłów chorego.

Reakcje psychotyczne po spożyciu grzybów halucynogennych
Reakcje psychotyczne po spożyciu grzybów halucynogennych

Wyzwolenie pożądanego przez niektórych doznania psychodelicznego oraz spowodowanie pojawienia się omamów

zobacz galerię
Zobacz film: "Leki mogą stać się podobnym zagrożeniem jak dopalacze"

Można wyróżnić omamy proste – pojedyncze błyski, plamy, migania, trzaski, szumy, dzwonienia i złożone – kiedy chory widzi przedmioty, ludzi, zwierzęta, całe sceny, słyszy głosy ludzkie, melodie, śpiew. Halucynacje mogą mieć rozmaity stopień wyrazistości i nasilenia. Mogą być zlokalizowane w konkretnej otaczającej rzeczywistości (np. wrażenie, że zmarły ojciec chodzi po pokoju), kiedy indziej lokalizacja omamów może nie dotyczyć konkretnego środowiska. Omamy odnoszą się do wszystkich analizatorów i tak wyróżnia się omamy:

  • słuchowe, np. dialogi komentujące zachowanie chorego, głosy, proste dźwięki, melodie, gwizdy, stuki, szumienie w uszach, echo myśli;
  • wzrokowe, np. wrażenia świetlne, miganie, błyski, obrazy ludzi, zwierząt, przedmiotów, widzenie scen z filmów rozgrywających się na oczach chorego;
  • smakowe, np. zmiana wrażeń smakowych, odczuwanie w pokarmach chemikaliów, sztucznych lub obcych smaków;
  • węchowe, np. odczuwanie zapachów nieprzyjemnych (zgnilizny, fetoru, zapachu fekaliów) albo przyjemnych, które często towarzyszą patologicznym stanom ekstazy i euforii;
  • czuciowe, np. doznania z powierzchni i wnętrza ciała, wrażenia mrowienia, drętwienia, wilgoci, zmiany czucia temperatury (zimna, ciepła), doznanie przemieszczania się w środku narządów wewnętrznych, zaburzenia poczucia ruchu i lokalizacji w przestrzeni, fałszywe uczucia w obrębie stawów i mięśni.

Halucynacje somatyczne (w obrębie skóry i ciała) występują bardzo często w przypadku zażycia substancji halucynogennych, np. LSD, meskaliny. Narkomani mają tzw. halucynozy pasożytnicze, inaczej nazywane formikacjami, które objawiają się wrażeniem, że na lub pod skórą pełzają albo chodzą insekty. Często tego typu halucynacje zmysłowe prowadzą do samookaleczeń.

2. Rodzaje omamów

Czym różnią się halucynoidy od halucynozy? Halucynoidy to postrzeżenia, wobec których chory nie ma poczucia realności. Występują najczęściej w ramach zaburzeń psychosensorycznych w padaczce skroniowej. Halucynoza natomiast to zaburzenie zdominowane przez omamy. Termin „halucynozy” rezerwuje się dla stanów, w których przyczyna halucynacji ogranicza się lub wiąże się z substancją odurzającą, np. alkoholem albo narkotykami. Ze względu na treść omamów wyróżnia się:

  • omamy odruchowe – bodziec działający na jeden analizator (np. słuch) wywołuje halucynacje w ramach innego analizatora (np. wzroku);
  • omamy negatywne – niepostrzeganie przez chorego pewnych przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu, przy prawidłowym spostrzeganiu innych przedmiotów;
  • omamy słowno-ruchowe Séglasa – odczuwanie przez chorego ruchów artykulacyjnych warg, języka, krtani, co prowadzi czasem do głośnego wypowiadania omamów;
  • pseudohalucynacje (omamy rzekome) – objawy halucynacji, które różnią się od omamów brakiem poczucia realności, obiektywności i lokalizowane są przez chorego nie w otaczającym środowisku, ale wewnątrz głowy lub ciała, np. słyszenie w brzuchu, widzenie w umyśle. Pseudohalucynacje występują np. w zespołach paranoidalnych czy psychozach pourazowych;
  • omamy psychiczne – ich treścią są myśli, bezdźwiękowe głosy. Chorzy mają poczucie, że myśli są im nasyłane z zewnątrz;
  • omamy psychosensoryczne – wrażenia zmiany wielkości swego ciała, np. głowa rozdyma się, noga kurczy się, ręka wydłuża się. Do tej kategorii omamów należy symptom sobowtóra – odczuwanie podwojenia swojego ciała.

3. Przyczyny omamów

Omamy (halucynacje) towarzyszą zaburzeniom psychotycznym, np. schizofreniom, organicznym zaburzeniom psychicznym, chorobie afektywnej dwubiegunowej lub powstają w wyniku przyjmowania substancji psychoaktywnych i w zaburzeniach psychoorganicznych (majaczenie, otępienie). Omamy mogą pojawić się wskutek maksymalnie silnych przeżyć emocjonalnych (psychozy reaktywne). Omamy mogą się też wiązać z pewnymi cechami osobowości i myśleniem życzeniowym (np. pragnienie bycia odwiedzonym przez zmarłego krewnego), ale zazwyczaj są to omamy niepsychotyczne, ewentualnie z pogranicza normy i patologii.

Obecność i charakter omamów nie wnosi zbyt wiele do obrazu klinicznego choroby ani nie decyduje o dalszych rokowaniach leczenia. Kiedy halucynacje nasilają się, mogą przyczyniać się do zwiększenia stopnia zakłóceń psychicznych i ryzyka niebezpiecznych zachowań chorego, dlatego wówczas niezbędna jest hospitalizacja i właściwe leczenie farmakologiczne, które złagodzi objawy psychotyczne. Czasami omamy mają charakter przewlekły, szczególnie u schizofreników. Występują u nich najczęściej omamy słuchowe, rzadziej wzrokowe, smakowe, węchowe czy dotykowe.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze