Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Osobowość dyssocjalna

Avatar placeholder
05.10.2017 21:26
Osobowość dyssocjalna
Osobowość dyssocjalna

Praca z dzieckiem z ADHD i jego środowiskiem jako jednostka chorobowa została ujęta w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F60.2. Zaburzenia osobowości o charakterze dyssocjalnym doczekały się w środowisku medycznym wielu terminów-substytutów, jak osobowość amoralna, osobowość antysocjalna (antyspołeczna) lub asocjalna (aspołeczna), osobowość psychopatyczna albo socjopatyczna. Potocznie używa się też nieprawidłowych nazw, jak psychopatia czy socjopatia. Antyspołeczne zaburzenia osobowości charakteryzują nie tylko kłamców, oszustów, gangsterów i przestępców. Wbrew pozorom, manipulacja i wykorzystywanie innych dla własnych korzyści nie są obce wysoko sytuowanym osobom, zasiadającym na kierowniczych stanowiskach czy pełniącym funkcje prezesa.

spis treści

1. Przyczyny osobowości dyssocjalnej

Nie ma zgody co do genezy osobowości dyssocjalnej. Specjaliści zwracają uwagę na wpływ defektów procesu socjalizacji, w tym przede wszystkim na wrogi klimat emocjonalny oraz modelowanie agresywnych zachowań ze strony rodziny i otoczenia. Do rozwoju osobowości aspołecznej mogą przyczyniać się również dysfunkcje fizjologiczne, np. niedobory pobudzenia oraz czynniki genetyczne. Badania dowodzą, że wielu osadzonych w więzieniach mężczyzn ma w swoim kariotypie dodatkowy chromosom Y (zestaw XYY sprzyja nadpobudliwości i agresji). Do czynników biologicznych zalicza się też zmiany w EEG, niedojrzałość mózgu i dysfunkcje układu limbicznego, zawiadującego sferą emocjonalno-motywacyjną człowieka.

Brak internalizacji norm moralnych wynika też ze źródeł społeczno-kulturowych. Zachowaniom aspołecznym sprzyja bowiem nieobecność jednego z rodziców w życiu dziecka z powodu separacji lub rozwodu, ciągłe kłótnie w domu, brak zainteresowania dzieckiem ze strony ojca, chwiejność rodzicielska i brak konsekwencji w wychowaniu. Pożywką dla kształtowania się moralnej ślepoty jest wszechobecna agresja, prezentowana w mediach przemoc, oziębłość społeczna, znieczulica, społeczny narcyzm, przedkładanie osobistych korzyści nad dobro ogółu, manipulowanie uczuciami innych. Psychologowie zwracają uwagę, że na rozwój osobowości antyspołecznej mogą mieć wpływ wczesne doświadczenia „przestępcze” dziecka, np. kradzieże, bójki, rozboje.

Zobacz film: "Depresja - przyczyny"

Inni uwypuklają znaczenie matki. Zarówno nadopiekuńczość, jak i jawne odrzucenie dziecka może skutkować zachowaniami niedostosowanymi społecznie.

Osobowość dyssocjalna
Osobowość dyssocjalna

ADHD jest rodzajem zaburzenia zachowania, które cechuje nadaktywność psychoruchowa z zaburzeniami uwagi.

zobacz galerię

Patologiom społecznym sprzyjają też czynniki teratogenne w okresie rozwoju embrionalnego dziecka, np. alkohol, narkotyki, papierosy. Nadpobudliwość wiąże się też z ADHD. Agresja może wynikać z poczucia krzywdy dziecka w wyniku ubóstwa materialnego rodziny lub bycia ofiarą kar cielesnych albo stanowić następstwo naśladowania cech psychopatycznych prezentowanych przez jednego z opiekunów. Istnieje też grupa teoretyków, którzy twierdzą, że za zachowania aspołeczneodpowiada ciągłe zapotrzebowanie na adrenalinę (niedobór pobudzenia) oraz dysfunkcje w zakresie superego – sfery osobowości, która jest osobistym cenzorem moralnym i odpowiada za zdolność uczenia się na błędach, za które spotkała nas zasłużona kara.

2. Objawy osobowości dyssocjalnej

W potocznym myśleniu osobowość dyssocjalną rezerwuje się dla przestępców i gangsterów. Nic bardziej mylnego. Za niejednym biurkiem, w świetnie wyprasowanym i markowym garniturze siedzi niejeden psychopata. Osobowość antyspołeczna to zaburzenie osobowości, które dotyczy około 3% społeczeństwa. Czym charakteryzuje się osobowość antyspołeczna?

  • Lekceważeniem uczuć innych.
  • Silną postawą nieodpowiedzialności.
  • Ignorowaniem norm i reguł społecznych.
  • Niezdolnością do przeżywania poczucia winy, wstydu, skruchy i korzystania z doświadczeń.
  • Niemożnością utrzymania trwałych związków.
  • Niską tolerancją na frustracje i brakiem akceptacji porażek czy odmowy ze strony innych.
  • Obwinianiem innych za własne postępowanie.
  • Skrajnym racjonalizowaniem własnych zachowań.
  • Podwyższonym progiem pobudzenia.
  • Niezdolnością do przeżywania lęku i empatycznego współczucia.
  • Zachowaniami agresywnymi i impulsywnymi.
  • Wykorzystywaniem relacji społecznych dla realizacji osobistych celów – wszystko, co służy psychopacie, jest dobre; związki są wykalkulowane na osiąganie zysków.
  • Ubogim życiem psychicznym, kompensowanym przez postawę narcystyczną i przewrażliwieniem na wszelkie sygnały niedocenienia przez otoczenie.
  • Nałogowym kłamaniem i manipulowaniem innymi ludźmi.
  • Łamaniem prawa (kradzieże, akty przemocy, okrucieństwo, agresja słowna i fizyczna, bójki, rozboje, nadużywanie alkoholu itp.).
  • Bezosobowym stosunkiem do aktywności seksualnej, instrumentalnym traktowaniem partnera – ważne jest tylko zaspokojenie własnych potrzeb seksualnych.
  • Chęcią kontrolowania życia innych ludzi.
  • Niezdolnością planowania i przewidywania konsekwencji swoich zachowań.
  • Nieumiejętnością odraczania przyjemności.
  • Utrwalonymi zachowaniami aspołecznymi, podejmowanymi bez wyraźnej motywacji.
  • Skłonnością do irytacji i drażliwości.
  • Brakiem troski o bezpieczeństwo swoje i innych.
  • Autodestruktywnym wzorcem życia.

Im bardziej inteligentny psychopata, tym bardziej niebezpieczny, potrafiący stosować zawoalowane formy „szkodzenia” innym. Osobowość dyssocjalna musi być różnicowana z zachowaniami antyspołecznymi przejawianymi w przebiegu schizofrenii bądź epizodu maniakalnego. Ponadto, antyspołecznych zaburzeń osobowości nie wolno mylić z charakteropatią, która powstaje na bazie organicznych uszkodzeń mózgu. W środowisku prawniczym trwa debata na temat tego, czy kryminaliści ze zdiagnozowanymi zaburzeniami osobowości o typie dyssocjalnym zasługują na łagodniejszy wyrok. Osoby o cechach antyspołecznych potrafią jednak ocenić czyn w kategoriach dobry-zły i kontrolować swoje emocje, dlatego wydaje się, że możliwość uniknięcia kary może jedynie utrwalać zachowania aspołeczne. Każda osoba z cechami osobowości dyssocjalnej wymaga terapii psychologicznej. Niestety, większość psychopatów nigdy nie podejmuje leczenia.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Osobowość histrioniczna
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze