Otyłość prosta – objawy, przyczyny i czynniki ryzyka, leczenie

Otyłość prosta (ang. simple obesity), nazywaną także alimentacyjną (łac. alimentum to żywność), to choroba przewlekła. Jej istotą jest nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w stosunku do całkowitej masy ciała. Mówi się o niej, gdy obserwuje się nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej:

• powyżej 15% masy ciała dorosłego mężczyzny,
• 25% masy ciała dorosłej kobiety oraz wskaźnikiem masy ciała (BMI) > 30 kg/m2.

Otyłość to powszechny problem. Nie bez przyczyny uznaje się ją za jedną z najgroźniejszych i najbardziej rozpowszechnionych chorób XXI wieku. Otyłość prosta to najczęstszy typ otyłości spotykany w 98% przypadków otyłości u dzieci.

Przyczyną otyłości prostej jest nadmierne dostarczanie kalorii w stosunku do wydatków energetycznych organizmu.

Gdy zapotrzebowanie energetyczne jest mniejsze niż ilość spożywanych kalorii, ich nadmiar jest przez organizm odkładany w postaci tłuszczu. Oznacza to, że źle skomponowana dieta oraz przejadanie się to prosta droga do otyłości.

Ze względu na etiopatogenezę w praktyce klinicznej obok otyłości prostej, która polega na nieumiarkowanym spożywaniu żywności wysoko przetworzonej przy jednoczesnym ograniczeniu aktywności fizycznej, wyróżnia się także otyłość wtórną, której przyczyną są zaburzenia hormonalne.

Przyczyny otyłości dzieli się na wrodzone (określona predyspozycja genetyczna do rozwinięcia się otyłości) oraz nabyte, czyli:

• siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej,
• złe nawyki żywieniowe: spożywanie wysokokalorycznych pokarmów, picie dużych ilości słodzonych napojów, jedzenie fast-foodów, spożywanie żywności wysoko przetworzonej i wysoko kalorycznej,
• stres i zaburzenia emocjonalne,
• niedostateczna ilość snu,
• ciąża,
• choroby i zaburzenia hormonalne: choroba Cushinga, zespół policystycznych jajników, niedoczynność tarczycy,
• leki: na przykład leki przeciwpadaczkowe, glikokortykosteroidy, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwcukrzycowe, leki obniżające ciśnienie krwi.

Istnieją również czynniki zwiększające ryzyko rozwinięcia się otyłości. To:

• predyspozycje genetyczne,
• uwarunkowania społeczno-kulturowe,
• wiek,
• rzucanie palenia,
• czynniki ekonomiczne (np. niskie zarobki, ale i nadmiar pracy).

Leczenie otyłości uwzględnia metody niefarmakologiczne, metody farmakologiczne oraz metody chirurgiczne. Leczenie powinno być dobrane do poziomu otyłości, ogólnego stanu zdrowia oraz chęci i oczekiwań pacjenta.

Otyłość przed wszystkim leczy się niefarmakologicznie. Celem działań jest zmniejszenie masy ciała oraz utrzymanie jej przez dłuższy czas. Co robić?

Bardzo ważne jest, by:

• jeść mniej, a częściej. Optymalna liczba posiłków to 5 dziennie,
• przestrzegać zasad racjonalnej diety. Ta powinna być dobrze zbilansowana i różnorodna. Nie może w niej zabraknąć warzyw, owoców, produktów mlecznych (niskotłuszczowych) i pełnoziarnistych, białego mięsa i ryb. Konieczne jest, by wykluczyć z niej słodycze, białą mąkę, żywność typu fast-food oraz wszelkie tak zwane puste kalorie.

Należy zmniejszyć kaloryczność spożywanych posiłków, ale nie wolno stosować drastycznych diet. Redukcja masy ciała powinna być stopniowa i rozłożona w czasie. Umożliwia to zachowanie na stałe nowo osiągniętej wagi. Dieta nie powinna być czymś przejściowym, a raczej stałą modyfikacją stylu życia na zdrowszy.

• być aktywnym fizycznie: najlepiej codziennie przez co najmniej 40 minut. Warto postawić na energiczne spacery, pływanie, jazdę na rowerze czy ćwiczenia.

W niektórych przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne otyłości prostej. Dzieje się tak u osób z BMI >27 kg/m2 oraz jedną lub więcej chorobą towarzyszącą związaną z otyłością oraz gdy metody niefarmakologicznie nie doprowadziły do oczekiwanej redukcji masy ciała. Leki są dodatkiem do diety i ćwiczeń fizycznych. Nie są ich zastępstwem.

U osób z BMI > 40 kg/m2 lub u osób z BMI przynajmniej 35 kg/m2 i jedną lub więcej chorobą związaną z otyłością, u których leczenie zachowawcze okazało się nieskuteczne, stosuje się leczenie chirurgiczne.

Otyłość jest groźna, ponieważ nie tylko wpływa na jakość codziennego funkcjonowania, ale i prowadzi do groźnych chorób, takich jak:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroba niedokrwienna serca,
• cukrzyca typu 2,
• bezdech senny,
• nowotwory jelita grubego, prostaty, pęcherzyka żółciowego,
• choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa i kończyn dolnych,
• kamica żółciowa,
• stłuszczenie wątroby,
• depresja,
• zaburzenia hormonalne.
• niepełnosprawność.