Parafazja – na czym polega i czym się charakteryzuje?

Parafazja to jedno z zaburzeń mowy, które polega na używaniu słów o podobnym brzmieniu zamiast właściwych. Na czym dokładnie polega i czym się charakteryzuje? Jakie są rodzaje zaburzeń mowy? Co warto o nich wiedzieć?

1. Co to jest parafazja?

Parafazja z definicji to zaburzenie mowy, które polega na zachowaniu zdolności płynnego mówienia przy równoczesnym przekręcaniu wyrazów lub używaniu tych, które nie są właściwe. Oznacza to, że istotą problemu jest używanie słów niepoprawnych, o podobnym brzmieniu.

Co to znaczy, że osoba dotknięta parafazją wymawia niewłaściwe słowo? W praktyce parafazja może polegać na pominięciu głosek we właściwym słowie, użyciu we właściwej nazwie głosek nie należących do danego słowa poprzez dodanie nowych lub zastąpienie istniejących albo wypowiedzeniu takiego słowa, jakiego nie ma w języku ojczystym.

2. Rodzaje zaburzeń mowy

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Parafazja to jedno z zaburzeń mowy. Nieprawidłowości te tworzą liczną grupę - obejmują różne trudności. Dotyczą tak wysławiania się, jak i używania niewłaściwych słów. Są związane z wadami mowy, jak również z artykulacją, fonacją czy tonem głosu.

Wyróżnia się takie zaburzenia mowy jak:

• alalia i dyslalia. To trudności w przyswajaniu i opanowaniu języka. Alalia jest związana z zaburzeniami mowy w wyniku uszkodzenia struktur korowych mózgu, do których doszło przed nauką mowy. Alalia może przekształcić się z czasem w dyslalię. Dyslalia wynika z wad ukształtowania lub uszkodzenia organów (język, podniebienie czy wargi - tu także warto wspomnieć o palatolalii - to zaburzenie, które występuje u pacjentów z rozszczepem podniebienia, ale również rozszczepem wargi i wyrostka zębodołowego),
• anartria i dysartria. To zaburzenia spowodowane uszkodzeniem dróg i ośrodków unerwiających narząd artykulacyjny, fonacyjny i oddechowy. Anartria charakteryzuje się brakiem umiejętności tworzenia dźwięków z powodu uszkodzenia mięśni języka, warg czy krtani i nerwów. Dyzartria to łagodniejsza odmiana anartrii. Wynika z dysfunkcji aparatu wykonawczego, to jest języka, podniebienia, gardła, krtani,
• afazja, czyli utrata zdolności rozumienia języka, mówienia oraz pisania i czytania. Dolegliwość ma bezpośredni związek z funkcjami językowymi. Nie wynika z uszkodzenia mózgu,
• afonia, czyli utrata dźwięczności głosu, która może wynikać z zaburzeń funkcjonowania krtani, ale mieć podłoże nerwicowe. Wywołać ją mogą choroby zapalne czy rak krtani,
• dysfonia, potocznie nazywana chrypką,
• mutyzm, to jest brak mowy przy braku uszkodzeń ośrodków i narządów mowy, które wynikają np. z zaburzeń emocjonalnych,
• bradylalia (spowolnienie mowy) i tachylalia (za szybka mowa).

Zaburzeniami mowy zajmuje się medycyna, psychologia, logopedia i lingwistyka.

3. Przyczyny parafazji

Zniekształcenia wzorca słowa lub zamiana słowa na inne, istniejące w leksykonie, ale nieadekwatnie użyte w danym kontekście, ma różne przyczyny.

Parafazja występuje przy uszkodzeniu struktur kory mózgowej odpowiedzialnych za mowę (ośrodek Wernickego), na przykład w chorobie Alzheimera oraz obszaru kory mózgowej położonego peryferycznie od niego.

4. Podział parafazji

Osoba dotknięta parafazją może zamieniać głoski w obrębie wyrazu (parafazja fonetyczna), jak i użyć czy słowa zupełnie niepasującego (parafazja werbalna). Parafazje werbalne dotyczą wymiany słowa na inne istniejące w języku, ale ze względu na znaczenie źle wybrane w danym kontekście.

Parafrazja może polegać także na użyciu nieprawidłowego słowa, pochodzącego z tej samej kategorii semantycznej (np. zamiast szafa – stół, zamiast długopis – ołówek. To parafazja semantyczna). Cechą charakterystyczną jest użycie słowa o bardziej ogólnym znaczeniu niż słowo celowe. Na przykład wiewiórka to zwierzę, gruszka to owoc. Chory, chociaż bardzo chce podać właściwą nazwę, nie może sobie jej przypomnieć.

Wyróżnia się także parafazje fonemiczne (to trudności w utrzymaniu prawidłowego wzorca brzmieniowego słowa) oraz (parafazje neologistyczne, czyli neologizmy). Wówczas zniekształcone słowo nie przypomina żadnego istniejącego w danym języku.

Warto wspomnieć o parafazjach głoskowych. To różne zamiany głosek, ich opuszczanie bądź zmienianie. Najczęściej przybierają one postać:

• anomii. To omijanie lub opuszczanie tych, których pacjent nie jest w stanie sobie przypomnieć,
• agramatyzmów, to jest zaburzonej struktury gramatycznej,
• parafazji semantycznej, czyli używania słów bliskoznacznych lub nieprecyzyjnych w miejsce słowa właściwego,
• peryfrazy. To opisywanie przedmiotu lub czynności, której pacjent nie potrafi wypowiedzieć.
• paragramatyzmu. To budowanie wypowiedzi zawierających strukturę syntaktyczną, rytm, melodię, przy jednoczesnym braku sensu wypowiedzi.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.