Półpasiec - rodzaje, objawy, przyczyny, leczenie

Półpasiec to choroba wywołana przez ten sam wirus, który jest odpowiedzialny za ospę. U osób, które przeszły tę drugą chorobę, pozostaje on w utajeniu i uaktywnia się najczęściej w podeszłym wieku. Zależność jest prosta – choroba może wystąpić tylko u tych, którzy chorowali na ospę wietrzną. Szacuje się, że półpasiec dotyka co piątą, a być może nawet co trzecią osobę. Choroba zaczyna się jak zwykłe przeziębienie, ale z czasem pojawiają się nowe objawy i dolegliwości.

1. Co to jest półpasiec?

Półpasiec – co to za choroba? Wywołuje ją wirus VZV, ten sam, który odpowiada za pojawienie się objawów ospy wietrznej. Objawia się najczęściej w postaci zmian skórnych, choć towarzyszą mu także inne dolegliwości. Półpasiec może pojawić się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Najczęściej jednak pojawia się u osób w średnim lub podeszłym wieku.

Półpaścem najczęściej można zarazić się tylko raz, jednak w ok. 5% przypadków osób, które przechorowały infekcję, wirus uaktywnił się ponownie.

2. Przyczyny półpaśca

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Moda na celowe zarażanie dzieci"

Bezpośrednią przyczyną półpaśca jest zakażenie wirusem z rodzaju Herpes. Należą do nich między innymi drobnoustroje odpowiedzialne za ospę wietrzną i opryszczkę. Po przechorowaniu wirus pozostaje w organizmie w postaci uśpionych komórek. Uaktywnia się w stanach obniżonej odporności. Może to mieć miejsce nawet kilkadziesiąt lat od zakażenia ospą.

Półpasiec u dorosłych pojawia się najczęściej w podeszłym wieku, kiedy odporność spada w sposób naturalny (jest to związane ze starzeniem się organizmu) lub jest obniżona przez stosowane leki czy zabiegi.

Ponadto zarażenie półpaścem jest możliwe u osób, które:

• cierpią na choroby nowotworowe (chemioterapia i radioterapia osłabia organizm),
• są po przeszczepach,
• cierpią na AIDS,
• są po przebyciu chorób,
• żyją w przewlekłym stresie,
• są często przeziębione.

Półpasiec pojawia się często także u noworodków.

3. Jak długo zaraża półpasiec?

Półpaścem można zarazić się w ten sam sposób, co ospą wietrzną – od osoby, która nosi aktywny wirus w sobie. Jeśli jego komórki są uśpione, ryzyko zarażenia się jest niewielkie.

Jak długo zaraża półpasiec? Najczęściej do momentu, kiedy pęcherze i owrzodzenia na skórze zaczną się zastrupiać. Do tego czasu osoba, która wejdzie w kontakt z otwartymi pęcherzami, może zarazić się wirusem.

Okres zarażania, czy też wylęgania się półpaśca to ok. 1-2 tygodnie. W tym czasie ryzyko zachorowania jest również duże, nawet bez wyraźnych objawów skórnych.

4. Rodzaje półpaśca

Półpasiec rozwija się szczególnie w okolicy tułowia oraz głowy i twarzy, ale sporadycznie może się pojawić na kończynach. Do najczęściej występujących rodzajów półpaśca należą:

• półpasiec oczny
• półpasiec uszny
• półpasiec rozsiany
• półpasiec twarzy
• półpasiec zgorzelinowy
• półpasiec krwotoczny

4.1. Półpasiec oczny

Półpasiec oka pojawia się, kiedy zaatakowany zostanie któraś z gałązek nerwu trójdzielnego. Występuje wówczas ból oczu i ich bliskiej okolicy, a także wysypka na powiekach, czole i w obrębie oczodołów. W zaawansowanej postaci pojawiają się także charakterystyczne owrzodzenia na rogówce.

Szacuje się, że półpasiec oczu diagnozuje się u ¼ wszystkich pacjentów z tą chorobą.

4.2. Półpasiec uszny

W przypadku, kiedy diagnozą jest półpasiec uszu, krosty pojawiają się szczególnie w okolicy małżowiny, wewnątrz przewodu słuchowego oraz w okolicy błony bębenkowej. Można go wykryć poprzez badania laryngologiczne.

Objawy to przede wszystkim silny ból, szumy uszne oraz zaburzenia słuchu, które związane są z zaatakowaniem przez wirusa nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Półpasiec uszny nazywany jest także zespołem Ramsaya Hunta, a jego konsekwencją może być porażenie nerwu czaszkowego.

4.3. Półpasiec rozsiany

Półpasiec rozsiany to choroba, którą trudno jednoznacznie zdiagnozować i odróżnić od ospy wietrznej, ponieważ objawy są bardzo zbliżone. Pojawia się charakterystyczna wysypka, która obejmuje więcej, niż jeden obszar skóry.

Najczęściej półpasiec rozsiany pojawia się na skutek obniżenia odporności u pacjenta.

4.4. Półpasiec zgorzelinowy i krwotoczny

W przypadku półpaśca zgorzelinowego zmiany skórne z czasem rozpadają się, prowadząc do powstawania owrzodzeń. W przypadku półpaśca krwotocznego dochodzi do wylania krwi do skóry, co prowadzi do powiększenia rumienia i wymaga natychmiastowego leczenia.

4.5. Półpasiec na twarzy, plecach lub szyi

Jeśli objawy półpaśca, czyli krosty, rumień i pęcherze, pojawiają się na twarzy, oznacza to, że zaatakowany został nerw czaszkowy. Zmiany mogą objąć owłosioną część głowy, okolicę oczu, ust czy policzki.

Zdarza się także występowania półpaśca na szyi, a także pod pachą. Półpasiec na plecach lub klatce piersiowej związany jest z zajęciem przez wirusa nerwów piersiowych i najczęściej obejmuje zmianami największy obszar.

4.6. Czy można mieć półpasiec na nodze albo ręce?

Sporadycznie zdarzają się objawy półpaśca na nodze albo na rękach. Jest to sytuacja raczej rzadka, ponieważ wirus z reguły nie obejmuje nerwów zlokalizowanych w kończynach.

5. Jakie są objawy półpaśca?

Pierwsze objawy półpaśca to przede wszystkim zmiany skórne. Świadczą one o tym, że doszło do zakażenia wirusem VZV. Zwykle pojawiają się takie same objawy u dorosłego oraz u dzieci. Czasem półpasiec u dzieci ma łagodniejszy przebieg ze względu na niedawne szczepienie przeciw wirusowi ospy.

Jednak zanim pojawią się charakterystyczne plamy, osoba zarażona odczuwa podobne dolegliwości, co podczas przeziębienia.

W przebiegu półpaśca pojawiają się więc:

• wysoka temperatura
• osłabienie
• bóle głowy

Z czasem półpasiec u dorosłych, ale także u dzieci, wywołuje uczucie mrowienia, pieczenia albo świąd skóry.

Infekcja często obejmuje obszar ciała, który jest unerwiany przez jeden nerw czuciowy. Wówczas objawy półpaśca pojawiają się po jednej stronie ciała. Towarzyszy temu wysypka, przeczulenie skórne oraz zaczerwienienie.

Jak wygląda półpasiec? Z czasem zaczerwienienie zmienia się rumień ze zmianami pęcherzykowatymi, przechodzącymi w strupy i nadżerki. Przy mocno rozwiniętej chorobie mogą pojawić się zmiany krwotoczne i martwica.

Zazwyczaj zmiany skórne goją się po kilkunastu dniach, nie pozostawiając blizn. Półpaścowi towarzyszy neuralgia popółpaścowa, czyli nerwoból, który mimo zagojenia się wykwitów dokucza pacjentom jeszcze przez długi czas, w najgorszych przypadkach nawet kilka lat.

Najczęściej zmiany skórne pojawiają się w obrębie tułowia (jeśli wirus zaatakuje nerwy piersiowe) lub na głowie i twarzy (jeśli obejmie nerwy czaszkowe).

Rzadziej zdarza się półpasiec na udzie lub ręce, choć może się tak zdarzyć. Czasem zdarza się także, że półpasiec przebiega bez bólu, jedynie pojawiają się delikatne zmiany skórne lub dyskomfort (świąd, mrowienie).

6. Półpasiec a powikłania

O najbardziej poważnych powikłaniach choroby mówimy w przypadku, kiedy rozwinie się półpasiec ucha lub oka. W tej postaci choroby zajęta może być skroń, czoło, powieka, czasem także spojówka i rogówka.

Półpasiec oka może powodować owrzodzenia rogówki, zapalenie tęczówki oraz porażenie mięśnia poruszającego gałką oczną. Nieleczony może doprowadzić do utraty wzroku.

W przypadku półpaśca usznego choroba zajmuje małżowinę, zewnętrzny przewód słuchowy, a w tym również błonę bębenkową. Powikłaniami tej postaci choroby są silne bóle ucha, przytępienie, a nawet utrata słuchu. Obie postaci półpaśca mogą doprowadzić do porażenia nerwów twarzy.

Pozostałe powikłania po półpaścu to przede wszystkim utrzymujące się nerwobóle, mrowienie i drętwienie. Konsekwencją tego bywa utrata radości życia, brak apetytu oraz niechęć do podejmowania codziennych aktywności. Może to doprowadzić nawet do rozwoju depresji.

7. Nieleczony półpasiec a konsekwencje

Jeśli nie zostaną wdrożone leki na półpasiec, w otwartych pęcherzach może rozwinąć się zakażenie. Wówczas konieczna będzie wizyta u dermatologa, który oceni stan skóry i zaleci odpowiednie postępowanie.

Może się zdarzyć, że na skórze pozostaną blizny po półpaścu. Jest to defekt kosmetyczny, który może być usunięty poprzez terapię laserem. Koszt takich zabiegów to ok. kilkaset złotych, mają one na celu poprawę komfortu pacjenta.

8. Diagnostyka półpaśca

Zarażenie półpaścem można stwierdzić na podstawie wizualnego badania skóry. Lekarz ocenia charakter zmian i zdecyduje o dalszym postępowaniu. Często konieczne jest pobranie fragmentu pęcherza albo płynu z niego.

Bardzo ważne jest szybkie podjęcie leczenia półpaśca w obrębie twarzy, ponieważ może on doprowadzić do utraty wzroku.

9. Jak leczyć półpasiec?

Leczenie półpaśca jest tym skuteczniejsze, im wcześniej się je rozpocznie. Leki przeciwwirusowe będą skuteczne tylko wtedy, gdy poda się je w ciągu 72 godzin od wystąpienia objawów choroby. Dzięki nim możliwe jest powstrzymanie namnażania się wirusa i złagodzenie dolegliwości związanych z półpaścem. Na późniejszym etapie rozwoju choroby możliwe jest już tylko leczenie objawowe.

Podczas leczenia zaleca się noszenie luźnych ubrań, które nie będą drażniły zmian. W przypadku nasilonego bólu lekarz może podać choremu na półpasiec zastrzyk znieczulający miejscowo.

9.1. Leki na półpasiec

Leki bez recepty stosowane na półpasiec nie przyniosą efektów. Konieczne jest wdrożenie leczenia kortykosteroidami. Pomogą one zmniejszyć obrzęk, ale muszą być stosowane pod ścisłą kontrolą lekarza i tylko w poważnych przypadkach.

Zwykle w leczeniu półpaśca stosuje się acyklowir – lek o działaniu przeciwwirusowym. Należy go wdrożyć jak najszybciej po zaobserwowaniu pierwszych objawów.

10. Półpasiec a ciąża

Półpasiec w ciąży nie pojawia się zbyt często, niemniej jednak taka sytuacja może mieć miejsce. Wówczas konieczne jest natychmiastowe podjęcie leczenia, ponieważ półpasiec może uszkodzić płód. W leczeniu stosuje się najczęściej łagodne leki przeciwwirusowe (pod ścisłą kontrolą lekarza), a także przeciwbólowe, najczęściej paracetamol.

11. Szczepienie na półpasiec

Szczepionka na półpasiec to to samo, co szczepienie przeciw ospie, które jest obowiązkowe dla noworodków. Jeśli istnieje podejrzenie rozwoju półpaśca, warto zaszczepić się, aby nie doszło do groźnych powikłań oraz aby choroba minęła bez bólu.

Kobiety, które planują ciążę, powinny zaszczepić się ok. 3 miesiące przed planowaniem poczęcia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.