Leukocyty - rodzaje, funkcje, nadmiar, niedobór
Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Dzielą się na granulocyty, limfocyty oraz monocyty. Jakie są ich rodzaje, jak powstają i w jaki sposób działają? Jaka jest prawidłowa ilość leukocytów, a także co oznacza ich nadmiar lub niedobór?
- 1. Co to są leukocyty?
- 2. Podział granulocytów
- 3. Podział oraz zadania limfocytów
- 4. Charakterystyka monocytów
- 5. przebieg badania leukocytów
- 6. Normy leukocytów we krwi
- 7. Nadmiar leukocytów
- 7.1. Neutrofilia
- 7.2. Eozynofilia i bazofilia
- 7.3. Limfocytoza oraz monocytoza
- 7.4. Nadmiar leukocytów w moczu
- 7.5. Nadmiar leukocytów w ciąży
- 8. Niedobór
1. Co to są leukocyty?
Leukocyty oraz krwinki czerwone to najbardziej istotne składniki krwi. Białe krwinki mają zaokrąglony kształt, przez kilkadziesiąt godzin przemieszczają się we krwi, a następnie transportują się do tkanki łącznej, otaczającej narządy.
Znajdują się też w śledzionie i w węzłach chłonnych. W szpiku kostnym można znaleźć megakariocyty, czyli fragmenty białych krwinek, które uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi.
Ilość leukocytów zależy od wieku - dzieci mają ich więcej niż dorośli. W organizmie człowieka leukocytów jest około 600 razy mniej niż krwinek czerwonych.
Należą one też do systemu immunologicznego, który odpowiada za znalezienie i walkę z bakteriami chorobotwórczymi oraz drobnoustrojami.
Leukocyty dzielą się na:
- granulocyty,
- limfocyty,
- monocyty.
2. Podział granulocytów
Granulocyty zawierają ziarenka cytoplazmatyczne i tworzą się w szpiku kostnym czerwonym. Wyróżniamy:
Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) - powstają od komórki macierzystej liniii neutrofilowej (CFU-GM), która jest pochodną niezróżnicowanej, macierzystej komórki pnia CFU-GEMM.
Czynniki wzrostowe CSF-G, CSF-1 oraz CSF-GM umożliwiają proliferację i dojrzewanie komórek szpikowych linii neutrofilowej, które przechodzą przez wszystkie etapy rozwoju w 6-7 dni.
Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) - tworzą się od komórki macierzystej linii eozynofilowej (CFU-Eos) i następnie stopniowo dojrzewają.
Rozwój ten jest możliwy dzięki istnieniu czynnika komórek pnia (SCF), IL-3 oraz czynnika wzrostu CSF-G. Pomaga im także IL-5 oraz CSF-GM, czyli czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów.
Granulocyty zasadochłonne (bazofile) - rozwijają się od komórki macierzystej linii bazofilów (CFU-Baso). Ich dojrzewanie jest regulowane przez CSF, interleukiny oraz NGF, czyli nerwowy czynnik wzrostowy.
3. Podział oraz zadania limfocytów
Limfocyty to najważniejsze składniki układu odpornościowego. Żyją od kilku dni do wielu miesięcy, a nawet lat.
Limfocyty są obecne we krwi, limfie, a także we wszystkich tkankach, poza ośrodkowym układem nerwowym. Dzielą się na małe, średnie i duże, posiadają kuliste jądro i znikomą ilość cytoplazmy.
Limfocyty rozwijają się w procesie limfocytopoezy w tkankach limfoidalnych ośrodkowych oraz obwodowych. Powstają zatem w szpiku kostnym, grasicy, śledzionie, migdałkach i w węzłach chłonnych.
Limfocyty dzielą się na:
limfocyty T (grasiczozależne) – stanowią ok. 70% wszystkich limfocytów, dzielą się na CD4+, czyli limfocyty T-pomocnicze, których jest około 40% oraz CD8+, czyli limfocyty T-cytotoksyczne (około 30%).
Wszystkie są tworzone w szpiku kostnym, ale rozwijają się w grasicy. Potrafią niszczyć szkodliwe mikroorganizmy oraz kontrolować działanie komórek ochronnych organizmu.
Ich głównym zadaniem jest uczestnictwo w reakcjach immunologicznych typu komórkowego. To właśnie limfocyty T rozpoczynają reakcję odrzucenia przeszczepu i późnej nadwrażliwości.
limfocyty B (szpikozależne) – stanowią ok. 15% limfocytów i zajmują się wytwarzaniem przeciwciał. Gdy mają styczność z antygenem przeobrażają się w komórki pamięci oraz komórki plazmatyczne.
limfocyty NK (naturalni zabójcy) - stanowią ok. 15%, wyróżniają je właściwości cytotoksyczne, które wytwarzając białko pozwalają na niszczenie komórek.
W ten sposób pozbywają się cząsteczek, które nie są wystarczające zdrowe i przestały odpowiednio funkcjonować. Bardzo ważna umiejętność limfocytów NK to także pozbywanie się komórek uszkodzonych przez raka.
4. Charakterystyka monocytów
Monocyty to największe komórki z dużą zawartością cytoplazmy. Kształtują się przeważnie w śledzionie i w szpiku kostnym. Następnie przenoszą się do krwi i zostają tam 8-72 godziny.
Trzykrotnie więcej monocytów przyściennych przykleja się do śródbłonka naczyń krwionośnych, pozostałe krążą swobodnie we krwi. Kolejnym krokiem jest przeprawa monocytów z krwi do tkanek, wówczas zamieniają się w makrofagi i zaczynają pełnić nowe zadania.
Zależnie od miejsca, w którym się znajdują mogą kontrolować reakcje przeciwko bakteriom, wirusom, pasożytom oraz grzybom. Potrafią też regulować pracę komórek tkanki łącznej, fibroblastów oraz zajmują się pozbywaniem się uszkodzonych tkanek.
Monocyty uczestniczą również w tworzeniu naczyń krwionośnych, w czym pomagają im czynniki wzrostowe.
5. przebieg badania leukocytów
Leukocyty bada się m.in w przypadku, kiedy u pacjenta występują reakcje alergiczne nawet jeśli są one wynikiem stresu.
Krew do badania poziomu leukocytów pobierana jest zazwyczaj z żyły zwykle wewnątrz łokcia lub tylnej ręki. Miejsce wkłucia zostaje wcześniej oczyszczone za pomocą środka antyseptycznego.
Pielęgniarka zakłada na ramię specjalną opaską uciskową, która ułatwia pobieranie krwi. Następnie dochodzi do delikatnego wprowadzenia igły.
Krew gromadzona jest w szklanej rurce zwanej pipetą. Następnie pobrana próbka przesyłana jest do laboratorium, gdzie wykonywana jest analiza krwi i sprawdzenie poziomu leukocytów.
Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ale należy pamiętać o poinformowaniu lekarza o przyjmowanych lekach.
6. Normy leukocytów we krwi
Norma leukocytów dla kobiet i mężczyzn znajduje się w przedziale od 4 500 do 10 000/μl. Niektóre leki mogą zmieniać ilość leukocytów i tym samym mają wpływ na wynik badania krwi.
Leki, które mogą podwyższyć poziom leukocytów:
- witamina C,
- kortykosteroidy,
- aspiryna,
- chinina,
- heparyna,
- adrenalina.
Leki, które mogą obniżyć poziom leukocytów:
- leki przeciwtarczycowe,
- leki przeciwhistaminowe,
- przeciwpadaczkowe,
- antybiotyki,
- leki moczopędne,
- barbiturany.
7. Nadmiar leukocytów
Nadmiar leukocytów, czyli leukocytoza występuje gdy ilość białych krwinek przekroczy 10 000/μl. Przyczyny nadmiaru mogą być różne i zależą od tego, którego rodzaju leukocytów dotyczą.
7.1. Neutrofilia
Nadmiar neutrofili może być spowodowany białaczką szpikową, ostrymi infekcjami, poparzeniami, zawałem serca lub stanem zapalnym w organizmie.
Neutrofilia obrazuje również stan po poważnym urazie, sterydoterapii oraz po dużej utracie krwi. Ilość eozynofilii mogą zwiększać choroby płuc oraz choroby pasożytnicze, bakteryjne lub wirusowe.
Nadmiar może być spowodowany także alergią, szczególnie przez astmę i katar sienny.
7.2. Eozynofilia i bazofilia
Eozynofilia to także objaw chorób tkanki łącznej lub nowotworu, między innymi chłoniaka oraz ostrej białaczki limfoblastycznej.
Bazofilia, czyli nadmiar liczby bazofilów najczęściej zostaje wywołany przez białaczkę szpikową, mielomonocytową oraz bazofilową, a także czerwienicę prawdziwą.
7.3. Limfocytoza oraz monocytoza
Limfocytoza pojawia się najczęściej przy zakażeniu bakteryjnym oraz wirusowym, takim jak świnka, odra oraz WZW typu A.
Zwiększenie ilości limfocytów może nastąpić również z powodu białaczki limfatycznej. Monocytoza może pojawić się m.in. z powodu ciąży, kiły, gruźlicy, malarii, białaczki monocytowej i szpikowej, zapalenia stawów, stanów zapalnych jelit oraz choroby Leśniowskiego-Crohna.
7.4. Nadmiar leukocytów w moczu
Norma leukocytów w moczu znajduje się w przedziale od 1 do 3. Przekroczenie zakresu to leukocyturia, która może być wywołana przez przyjmowane leki, gorączkę, odwodnienie, duży wysiłek fizyczny, infekcje układu moczowego oraz stany zapalne.
Poważniejsze przyczyny nadmiaru białych krwinek w moczu to:
- przewlekłe zakażenie układu moczowego,
- schorzenia nerek,
- kamica nerkowa,
- zapalenie nerek,
- rak pęcherza moczowego,
- zapalenie przydatków,
- zapalenie wyrostka robaczkowego.
7.5. Nadmiar leukocytów w ciąży
Mocz w ciąży jest regularnie badany i wyniki badań mogą pokazać zwiększoną ilość leukocytów. Najczęstsze przyczyny leukocyturii to stan zapalny lub infekcja układu moczowego.
Problemy te wynikają ze wzmożonej częstotliwości oddawania moczu w ciąży i tym samym ze zwiększonego prawdopodobieństwa zakażenia pęcherza moczowego poprzez korzystanie z publicznych toalet.
Innym popularnym uzasadnieniem są problemy z całkowitym opróżnieniem pęcherza moczowego, co sprzyja nagromadzeniu bakterii.
O nadmiarze leukocytów w moczu należy poinformować lekarza, który wykona diagnostykę i zaproponuje najbardziej korzystny sposób leczenia.
8. Niedobór
Leukopenia to zmniejszenie ilości leukocytów poniżej 4 000/μl i obrazuje niedobór neutrofili lub limfocytów. Neutropenia może być spowodowana przez grypę, ospę wietrzną, odrę czy różyczkę.
Przyczyną mogą być też zakażenia wirusowe, niedokrwistość aplastyczna, choroby autoimmunologiczne, a chemioterapia i radioterapia.
Limfopenia zostaje najczęściej wywołana przez zakażenie wirusem HIV, chemio- i radioterapię, białaczkę oraz sepsę.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.