Rak prostaty - gruczoł krokowy, czynniki ryzyka, diagnostyka, leczenie
Rak prostaty jest jednym z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn. Pierwsze objawy nowotworu prostaty mogą być jeszcze łagodne i niezbyt dokuczliwe. Mężczyźni niechętnie się do nich przyznają. Wolą je lekceważyć, a wizytę u specjalisty odkładają na ostatnią chwilę, gdy często jest już za późno na leczenie. Trzeba pamiętać, że rak prostaty rozwija się powoli. Guzek gruczołu krokowego może być wyczuwalny dopiero po dziesięciu latach od pojawienia się niepokojących objawów.
1. Gruczoł krokowy
Prostatą albo sterczem nazywa się gruczoł krokowy. Należy on do męskiego układu płciowego. Mięśnie otaczające prostatę kurczą się podczas wytrysku. W wydzielinie tego gruczołu zawieszone są plemniki. Prostata znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza moczowego. Otacza bliższy odcinek cewki moczowej, dlatego większość objawów towarzyszących schorzeniom tego narządu, w tym raka prostaty, związanych jest z problemami z oddawaniem moczu.
Wyróżnia się trzy rodzaje chorób prostaty:
- zapalenie ostre lub przewlekłe prostaty;
- przerost gruczołu krokowego;
- nowotwory złośliwe prostaty.
Rak prostaty to obok raka płuc jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn. W Polsce w 2005 roku raka prostaty rozpoznano u ponad 7000 mężczyzn, z czego prawie 3600 chorych zmarło. Rak prostaty dotyka nie tylko mężczyzn powyżej 50. roku życia, choć u nich ryzyko wystąpienia nowotworu jest zdecydowanie wyższe. Jego pierwsze objawy mogą wystąpić znacznie wcześniej, kiedy mężczyzna nie zdaje sobie sprawy, że w jego organizmie rozpoczął się rozwój nowotworu.
Najczęstsze objawy raka prostaty to: potrzeba częstego oddawania moczu, krew w moczu, trudności z wypróżnieniem, ból i pieczenie w trakcie wypróżnienia, ból pleców w okolicy miednicy i na poziomie kręgów piersiowych, spadek masy ciała, zaburzenia erekcji, krew w spermie.
W przypadku zauważenia któregokolwiek z objawów raka prostaty, należy natychmiast udać się do urologa. Leczenie tego nowotworu przynosi efekty tylko przy wczesnym rozpoznaniu choroby.
Na szczęście w ostatnim czasie nastąpił wzrost rozpoznań raka prostaty. Wynika to z:
- poprawy metod rozpoznawania tego nowotworu, a zwłaszcza udoskonalenia biopsji stercza;
- wzrostu świadomości zdrowotnej społeczeństwa i liczby mężczyzn zgłaszających się do specjalisty w przypadku problemów z drogami moczowymi lub w celu przeprowadzenia badania kontrolnego;
- upowszechnienia oznaczania stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) we krwi.
2. Czynniki ryzyka i diagnostyka nowotworu stercza
Do najważniejszych czynników ryzyka zachorowania na raka prostaty należą wiek oraz dziedziczność. Im mężczyzna starszy, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu stercza. Jeśli chodzi o dziedziczność tego nowotworu, to najbardziej narażeni na raka prostaty są ci mężczyźni, w których rodzinach wystąpił on u krewnych pierwszego stopnia (np. brata bądź ojca).
Częściej chorują na niego panowie rasy czarnej. Wśród czynników ryzyka przerostu prostaty wymienia się także promieniowanie rentgenowskie, palenie tytoniu, picie alkoholu, zażywanie narkotyków. Nowotwór może być spowodowany przez niektóre barwniki i konserwanty zawarte w pokarmie. Problemowi z prostatą sprzyja dieta bogata w tłuszcze roślinne, a uboga w warzywa i owoce.
Rozwój raka prostaty jest powolny. Od momentu pojawienia się pierwszych zmian nowotworowych w pojedynczych komórkach do ukształtowania się guzka o objętości 1 ml może minąć nawet 10 lat. Początkowo rak prostaty może obejmować tylko sam gruczoł. Jednak w miarę rozwoju nowotwór może tworzyć nacieki na tkankach otaczających prostatę i tworzyć przerzuty w węzłach chłonnych, a nawet w kościach.
W rozpoznawaniu raka prostaty pomaga:
- oznaczanie stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) w surowicy – PSA jest produkowany niemal wyłącznie przez komórki prostaty, jednak jego podwyższone stężenie nie zawsze musi oznaczać raka prostaty. Do wzrostu stężenia PSA może dojść nie tylko w następstwie nowotworu, ale również w wyniku zapalenia stercza, łagodnego przerostu prostaty, urazu mechanicznego gruczołu, związanego np. z wykonaniem ultrasonografii przezodbytniczej.
- biopsja – raka prostaty rozpoznaje się na podstawie badania pod mikroskopem wycinków tkanki pobranej z gruczołu krokowego. Biopsja gruczołu krokowego pozwala nie tylko wykryć raka, ale też ocenić stopień jego rozległości i złośliwości.
- badanie per rectum – badanie palcem przez odbytnicę pozwala wykryć nieprawidłowości prostaty. Jednak potwierdzenie istnienia raka uzyskuje się dopiero po wykonaniu biopsji.
- ultrasonografia przezodbytnicza.
3. Leczenie raka prostaty
Jeśli rak prostaty obejmuje tylko gruczoł krokowy i nie ma nacieków na inne narządy i tkanki, wówczas można poddać chorego leczeniu radykalnemu, tzn. całkowicie likwidującemu nowotwór. Metody leczenia radykalnego raka prostaty to:
- leczenie chirurgiczne – całkowite wycięcie prostaty z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy;
- radykalne napromieniowanie stercza;
- radioterapia, polegająca na wprowadzeniu do stercza radioizotopu niwelującego nowotwór.
Gdy stopień zaawansowania nowotworu jest duży, skutkuje naciekami i przerzutami, nie można go wyleczyć radykalnie. Wykorzystuje się wówczas leczenie hormonalne. Przerzutom raka prostaty do kości zapobiega przede wszystkim wczesna diagnoza i wczesne podjęcie leczenia. Terapia hormonalna, która jest zastosowana u mężczyzn z udokumentowanym nowotworem po leczeniu wczesnego stadium tej choroby, może opóźnić lub zapobiec rozwojowi przerzutów.
Obecnie ciągle poszukuje się metod, które będą zapobiegały przerzutom raka prostaty. Podaje się leki, które mają zmniejszyć oddziaływanie męskich hormonów – androgenów – na prostatę, które to hormony stymulują rozwój nowotworu. Inne sposoby leczenia to chirurgiczne usunięcie jąder lub podanie leków hamujących wytwarzanie testosteronu przez jądra.
Aby zapobiegać chorobie, mężczyźni powinni zadbać o zdrowy styl życia, czyli o zdrową i lekkostrawną dietę oraz wysoką aktywność fizyczną. Poza tym zalecane są badania kontrolne, które mogą wykryć nowotwór w początkowej fazie, kiedy to można z nim skutecznie walczyć. Dlatego kiedy pojawią się niepokojące objawy mogące świadczyć o raku prostaty, pacjent powinien jak najszybciej udać się do lekarza.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.