Trwa ładowanie...

Rodzaje trądziku

Rodzaje trądziku
Rodzaje trądziku (Adobe Stock)

Wielu nastolatków dotyka problem zmian trądzikowych. Wykwity i pryszcze pojawiają się także w późniejszym wieku. Istotne jest odróżnienie zmian trądzikowych od innych chorób, które zbagatelizowane lub źle leczone mogą nawet zagrażać życiu. Trądzik pospolity (acne vulgaris) to najczęściej występująca odmiana trądziku.To uciążliwa i przewlekła choroba, szpecąca twarz wielu nastolatków. Na szczęście, gdy zmiany nareszcie ustąpią, przeważnie nie pozostawiają żadnych śladów. Oczywiście w rzadszych przypadkach przebieg może być ciężki, a o wykwitach skórnych pamięta się przez całe życie, ponieważ na ich miejscu powstają nieładne blizny.

spis treści

1. Odmiany trądziku

Najczęstszą postacią trądziku jest trądzik młodzieńczy (acne juvenilis). Pojawia się w okresie pokwitania, kiedy w młodym organizmie szaleje burza hormonów. Wśród nich najważniejszą rolę w powstawaniu wykwitów skórnych pełnią androgeny. To hormony płciowe odpowiadające przede wszystkim za rozwój cech męskich (męski typ owłosienia, niski ton głosu), ale powodują też zwiększoną aktywność gruczołów łojowych.

W czasie dojrzewania ich stężenie rośnie zarówno u chłopców jak i dziewcząt. W rezultacie dochodzi do nadprodukcji łoju przez gruczoły skórne. Prowadzi to do powstawania zaskórników i zmian grudkowo-krostkowych w tak zwanych okolicach łojotokowych, czyli na twarzy plecach i klatce piersiowej. Zaskórniki są podstawowymi zmianami chorobowymi. Mogą być zamknięte (drobne, białe, w części środkowej najczęściej znajduje się otworek, najlepiej widoczne przy naciągnięciu skóry) i/lub otwarte (ciemno zabarwione na szczycie, z otworem w części środkowej przez który wydostaje się na zewnątrz łój i obumarłe komórki naskórka). Grudki to okrągłe, twarde, uwypuklające się ze skóry zmiany, zazwyczaj koloru czerwonego. Krosty popularnie znane jako „pryszcze”, to wykwity zawierające w swoim wnętrzu ropę, widoczną jako biały, gęsty płyn.

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Gdy między hormonami zapanuje względna równowaga, a ich stężenia ustabilizują się w zakresie normy (co trwa zazwyczaj kilka lat) z twarzy powinny zniknąć te wszystkie okropności. Przy prawidłowym leczeniu nie pozostaje po nich żaden ślad. Bardzo ważne jest, aby nie wyciskać i nie rozdrapywać „pryszczy”. Mogą one ulec zakażeniu przez bakterie zasiedlające skórę, co zazwyczaj doprowadza do powstawania blizn. Dbanie o higienę i odpowiednia pielęgnacja skóry trądzikowej ustrzeże przed tym zagrożeniem.

Rzadszą odmianą jest trądzik ropowiczy (acne phlegmonosa). Na twarzy osoby chorej występują typowe zaskórniki, krosty i grudki oraz warunkujące cięższy przebieg torbiele ropne. Są one następstwem stanu zapalnego i ucisku. To przestrzeń w skórze wypełniona ropą, która po wygojeniu najczęściej pozostawia blizny. Blizny mogą być bardzo szpecące, nierówne, czasem wciągnięte w głąb skóry.

Innym rodzajem tego schorzenia, który pozostawia ślady na całe życie jest trądzik skupiony (acne conglobata). Jest on domeną mężczyzn, kobiety chorują niezmiernie rzadko. Na skórze oprócz zmian typowych pojawiają się torbiele ropne i głębokie nacieki, które mogą się ze sobą zlewać. Zaskórniki w tym przypadku występują w dużej ilości i są bardzo duże, co jeszcze pogarsza obraz choroby. Po wygojeniu wykwitów obserwuje się duże, nierówne blizny. Istotne jest, że zmiany skórne dość często pojawiają się w miejscach nietypowych: pod pachami, okolicy pachwin i pośladków. Czasami zajęte są tylko te części ciała, a okolice łojotokowe są czyste.

Trądzik bliznowaty (acne keloidea) może występować jako oddzielna odmiana lub jak to się często zdarza, współistnieć z dwoma poprzednimi rodzajami. Wówczas przebieg choroby jest naprawdę ciężki, a skóra dotknięta tyloma zmianami nie ma szans ładnie się zagoić. Postać ta charakteryzuje się powstawaniem w obrębie zmian typowych bliznowców. To twarde włókniste guzy o podłużnym lub nieregularnym kształcie. Często mają wypustki. Może się zdarzyć, że ten rodzaj trądziku wystąpi wyłącznie na karku.

Najcięższą znaną odmianą trądziku jest trądzik piorunujący (acne fulinans). Obejmuje nie tylko skórę. W jego przebiegu występuje szereg objawów ogólnych dotyczących całego organizmu. Zmiany w okolicach łojotokowych obserwuje się takie jak w trądziku ropowiczym lub skupionym. Są one jednak znacznie gorsze, ponieważ ulegają rozpadowi i podbiegnięciom krwawym. Mężczyźni dotknięci chorobą (u kobiet ten rodzaj trądziku w ogóle nie występuje) cierpią z powodu gorączki i bólów stawowych. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się wzrost wskaźników świadczących o uogólnionym stanie zapalnym (wysokie OB i leukocytoza). Dochodzi też do zmian w stawie łączącym mostek z obojczykiem. Oczywiście po wygojeniu się wykwitów, na skórze pozostają szpecące blizny.

Szczególny rodzaj trądziku można zaobserwować u noworodków i niemowląt. Nie jest on taki rzadki – dotyka nawet co piątego malucha w pierwszym roku życia. Jeżeli powstaje w do trzech tygodni od urodzenia, zazwyczaj jest łagodny i nie pozostawi śladów na małej buźce. Natomiast gdy zmiany charakterystyczne dla trądziku (zaskórniki, grudki, krosty, a czasem nawet torbiele ropne) wystąpią u nieco starszego niemowlęcia, mogą być przyczyną blizn. Na szczęście jest to rzadkie i dotyczy dzieci z ciężkim przebiegiem choroby i nasilonymi zmianami ropnymi. Prawidłowe leczenie zazwyczaj zapobiega tego typu powikłaniom.

Trądzik aktywny – przyczyny, objawy, leczenie, dieta
Trądzik aktywny – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Trądzik aktywny to postać trądziku z aktywnymi wykwitami na powierzchni skóry. Nierzadko zmiany te są

przeczytaj artykuł

1.1. Trądzik wywołany

Trądzik wywołany jest to trądzik, który powstaje na skutek czegoś (np. stosowania leków lub stanu w jakim się znajdujemy), a nie wynika jedynie z naturalnych skłonności skóry. Trądzik może zostać wywołany przez kosmetyki (trądzik kosmetyczny), leki (trądzik polekowy), sterydy (trądzik steroidowy), a także być związany ze zbliżającą się miesiączką (trądzik przedmiesiączkowy) lub środowiskiem pracy (trądzik zawodowy i trądzik mechaniczny).

1.2. Trądzik polekowy

Dziś już znamy czynniki, które wywołują różne reakcje skórne, np. w postaci trądziku. Wiele razy w życiu obserwowaliśmy ludzi, którzy dostawali wysypki po spożyciu pewnych pokarmów, np. owoców morza, czy ukąszeniu przez osę. Nie jest więc niespodzianką, że leki, które zawierają przeróżne substancje, także mogą wywoływać lub nasilać zmiany trądzikowe.

Trzeba podkreślić, że leki powodujące lub pogarszające trądzik najczęściej są bardzo ważne dla zdrowia. Pomimo zaobserwowania nasilających się zmian lub pojawiania się trądziku po rozpoczętej kuracji nie wolno samemu decydować o przerwaniu leczenia. Należy najpierw skontaktować się z lekarzem, który przepisał te leki. Jeżeli poinformujesz go o swoim problemie, zapewne będzie starał się zmienić preparat. Czasami ten sam związek, ale w leku innej firmy, może nie wywoływać zmian.

Poniżej znajduje się lista i krótka charakterystyka leków, które mogą powodować pojawienie się zmian trądzikowych.

  • Leki przeciwtarczycowe

Wiadomo, że niektóre leki przeciwtarczycowe, np. tiouracyl i tiomocznik, mogą wywoływać trądzik. Hamują one wytwarzanie hormonów tarczycy. Leki te są stosowane w przypadkach różnego rodzaju nadczynności tarczycy. Tiouracyl i tiomocznik są prototypami tej grupy leków i obecnie ze względu na liczne działania niepożądane, takie jak uszkodzenie wątroby i szpiku, nie są stosowane w lecznictwie na szerszą skalę. Również wysokie dawki jodu, podawanego obecnie głównie pod postacią płynu Lugola przed operacjami usunięcia tarczycy u osób z nadczynnością tego gruczołu, mogą doprowadzić do powstania wyprysków trądzikowych na twarzy.

  • Leki przeciwpadaczkowe

Leki stosowane w leczeniu padaczki, głównie fenytoina, mogą powodować zmiany trądzikowe. Niestety, ze względu na konieczność kontrolowania napadów odstawienie fenytoiny z powodu trądziku jest zabronione.

  • Lit i jego sole

Sole litu są powszechnie stosowane w psychiatrii w celu kontroli depresji u osób z chorobą dwubiegunową (chorobą psychiczną, w której na zmianę występują napady maniakalne z depresją) oraz w kontroli zaburzeń ruchowych w pląsawicy typu Huntingtona.

  • Barbiturany

Znaczenie i użycie tych leków obecnie wciąż maleje. Jednak są one nadal używane jako leki uspokajające, także w leczeniu padaczki i w anestezjologii. Posiadają one wiele działań niepożądanych, w tym wywołują trądzik na twarzy, najczęściej opisywany po zastosowaniu fenobarbitalu.

  • Środki zawierające disulfiram

Leki zawierające disulfiram były stosowane w leczeniu uzależnień od choroby alkoholowej. Disulfiram powoduje nieprzyjemne doznania u pijących alkohol. Posiada także wiele działań niepożądanych, w tym wywołuje zmiany skórne trądzikowe. Obecnie zaprzestano produkcji disulfiramu.

  • Leki przeciwgruźlicze

Najczęściej opisywano zmiany trądzikowe oraz nadwrażliwość skórną po jednym z najczęściej stosowanych leków w tej grupie – izoniazydzie. Niestety, także w tym przypadku możliwości przerwania terapii są ograniczone. Izoniazyd jest podstawowym lekiem w zwalczaniu gruźlicy i niestety terapia tym lekiem często trwa kilka miesięcy.

  • Kortykosteroidy

Kortykosteroidy w medycynie są powszechnie stosowane. Leki z tej grupy są niezbędne w leczeniu takich chorób, jak astma, atopowe zapalenie skóry, oraz w leczeniu immunosupresyjnym. Pomimo wielu zalet hormony sterydowe mają wiele działań niepożądanych. Wiadomo, że powodują pojawianie się skupisk krost zlokalizowanych głównie na skórze pleców i klatki piersiowej. Najczęstszą przyczyną takich zmian są doustne kortykosteroidy, jednak preparaty stosowane miejscowo na skórę oraz wziewnie również mogą przyczynić się do zaostrzenia trądziku. Niekorzystny wpływ glikokortykosteroidów na stan skóry wynika z pobudzania gruczołów łojowych przez te leki. Doprowadza to do nadprodukcji łoju w skórze, co sprzyja rozwojowi zmian trądzikowych.

Sterydy anaboliczne, takie jak danazol i stanozol, stosowane przez kulturystów, aby przyspieszyć tempo wzrostu mięśni, powodują przetłuszczanie się włosów oraz cery, co prowadzi do rozwoju trądziku u osób młodych.

1.3. Trądzik steroidowy

Skóra jest zbudowana z porów. Pory składają się z malutkich gruczołów, zwanych gruczołami łojowymi odpowiedzialnymi za wydzielanie sebum. Wypryski powstają wskutek nadaktywności hormonów, które pobudzają gruczoły łojowe do produkcji nadmiernych ilości sebum. Hormonem wywołującym trądzik w tym przypadku jest testosteron, który pobudzony sterydami stymuluje gruczoły łojowe. W wyniku nadprodukcji sebum pory zostają zablokowane. Nadużywanie tych sterydów może prowadzić do wystąpienia trądziku i innych poważnych problemów zdrowotnych. W związku z tym, że sterydy te dzięki swoim właściwościom przyspieszają przyrost mięśni i wydajność organizmu bywają nadużywane przez mężczyzn. Trądzik mogący wystąpić w wyniku zażywania tych leków głównie występuje u mężczyzn. Pojawia się wtedy na plecach, ramionach, klatce piersiowej, rzadziej na twarzy. Natomiast w przypadku kobiet nadużywających tego sterydu trądzik częściej wystąpi na twarzy, plecach i ramionach. Sterydy mogą wywoływać trądzik lub pogarszać problem cery trądzikowej.

Trądzik steroidowy najczęściej pojawia się na klatce piersiowej, plecach i ramionach w postaci grudek i kostek, często swędzących. U mężczyzn rzadziej niż u kobiet trądzik steroidowy występuje na twarzy. Charakterystyczne dla tego rodzaju trądziku są krostki i grudki tej samej wielkości.

Zazwyczaj trądzik steroidowy znika po odstawieniu sterydów. Należy jednak pamiętać, by nie drapać swędzących krostek, gdyż mogą pozostać trwałe blizny.

1.4. Trądzik zawodowy

W Polsce choroby skóry stanowią piątą pod względem częstości grupę chorób zawodowych pojawiającą się wśród wszystkich zatrudnionych. Trądzik zawodowy pojawia się u osób permanentnie narażonych na oddziaływanie pewnych substancji chemicznych, m.in. związki chloru, oleje mineralne, smary, ropa naftowa, dziegcie, przetwory smołowe, smary. Trądzik zawodowy spotykany jest u osób pracujących w silnie zapylonych i zadymionych pomieszczeniach (np. pyłem węglowym, krzemionkowym, szklarskim, drzewnym, metalowym, murarskim).

Na trądzik zawodowy narażeni są również:

  • stolarze,
  • mechanicy samochodowi,
  • osoby pracujące przy produkcji kosmetyków,
  • lakiernicy,
  • pracownicy przemysłu petrochemicznego.

Przyczyny trądziku zawodowego:

  • Kontakt z substancją chemiczną

To bezpośrednia przyczyna trądziku. Opary węglowodorów i ropopochodnych wywołują zmiany rumieniowo-grudkowe oraz grudki zapalne ropiejące, pozornie przypominające czyraki. Na skutek działania tych środków wykwity występują na skórze ramion, przedramion, ud, podudzi, pośladków, czyli w miejscach, gdzie zabrudzona odzież trze o ciało. Oprócz zaskórników, krostek i grudek często spotyka się również zapalanie mieszków włosowych.

  • Niekorzystne warunki pracy

W przewlekłych zapaleniach skóry odrywają istotną rolę drobne bodźce, które następują szybko po sobie. Suchość powietrza, promieniowanie podczerwone, działanie obojętnych proszków typu mąka, talk to również przyczyny trądziku zawodowego. Obecność tych czynników zwiększa wrażliwość osoby, podatnej na zmiany skórne.

Rodzaje trądziku zawodowego:

1) Trądzik olejowy

  • dotyczy pracowników przemysłu: budowlanego, metalowego, samochodowego, naftowego,
  • oleje mineralne powodują wypieranie fizjologicznych tłuszczów wywołujących przerost warwy rogowej i kolczystej naskórka,
  • w powstaniu trądziku duże znaczenie mają mikrourazy i czynniki drażniące,
  • do miejsc chorobowych należą: okolice ciała narażone na kontakt z zabrudzonymi ubraniami roboczymi, a także grzbiety rąk i palców.

2) Trądzik chlorowy

  • rodzaj trądziku, po którym występują zmiany w postaci pęcherzyków, przebarwień skóry, nadmiernym owłosieniem,
  • trądzik może utrzymywać się latami z umiejscowieniem poza okolicami łojotokowymi, min. na głowie, małżowinach usznych, brodzie, w postaci rozsianych zaskórników, cyst, ropiejących guzków.

3) Trądzik dziegciowy

  • występuje u dekarzy, pracowników koksochemii i przemysłu optycznego,
  • przebarwienia skórne występują na twarzy, ramionach i udach,
  • towarzyszą objawy nadwrażliwości na światło.

Decyzję o powstaniu trądziku podejmuje się na podstawie rozległych (kończyny górne, dolne, pośladki), głębokich (krosty, nacieki ropne, blizny, przebarwienia) zmian skórnych uniemożliwiających wykonywanie codziennej pracy.

Trądzik zawodowy jest to trądzik pospolity, a dokładniej trądzik kontaktowy. Warto pamiętać, że wiele substancji chemicznych stosowanych w życiu codziennym oraz w pracy zawodowej może być przyczyną zmian skórnych. Tak ważne jest, aby stosować odzież ochronną oraz pamiętać o podstawie BHP.

2. Doustna terapia hormonalna a trądzik

Zarówno wpływ na zaostrzenie trądziku, jak i pomoc w jego profilaktyce poprzez terapię hormonalną u kobiet (preparaty estrogenowo-progesteronowe) zostały opisane w oddzielnym artykule. Zachęcamy do zapoznania się z jego treścią.

Podsumowując, istnieje wiele preparatów, które mogą zaostrzać lub wywoływać trądzik. Czasami jednak rozróżnienie, czy zmiany są polekowe, czy są wynikiem stresu czy samej choroby, jest bardzo trudne lub niemożliwe. Wtedy najlepiej polegać na doświadczeniu lekarza przepisującego dany lek lub udać się do dermatologa.

O ile w wieku młodzieńczym przyczyna trądziku jest dość oczywista, o tyle u dorosłych powodów kłopotów ze skórą jest wiele. Na trądzik mogą mieć wpływ determinanty zawodowe. Jeśli warunki pracy wymuszają przebywanie w zamkniętych, niewystarczająco wentylowanych wnętrzach, w których stykasz się z toksynami, twoja skóra narażona jest na podrażnienia.

3. Trądzik a choroby skóry

Oprócz trądziku na twarzy występuje wiele innych schorzeń, które czasami bardzo trudno rozróżnić. Jedną z nich jest czyrak. Wykwit skórny w tej chorobie może być nie do odróżnienia od krosty lub torbieli ropnej. Jest wynikiem zapalenia okołomieszkowego spowodowanego zakażeniem gronkowcowym (mieszek włosowy to miejsce z którego wyrasta włos, do niego wydzielany jest łój wyprodukowany przez gruczoły skórne). Czyrak najpierw wygląda jak sinoczerwony drobny guzek. Jest zazwyczaj silnie bolesny. Po 4-6 dniach przyjmuje postać krosty przebitej włosem, którą wypełniają tkanki martwicze. Po jakimś czasie odpada, najczęściej pozostawiając po sobie bliznę.

Zakażenie zwykle przebiega bez powikłań, w najgorszym razie pozostaje ślad po kroście. Jednak w niektórych sytuacjach obecność tego rodzaju wykwitów może być naprawdę groźne. Dotyczy to sytuacji, w których czyrak zlokalizowany jest w środkowej części twarzy – w tak zwanym trójkącie śmierci. Jest to obszar obejmujący wargę górną, nos, okolicę oczodołu i skroni. Podstawę trójkąta stanowi linia łącząca kąciki ust, a wierzchołek szczyt nasady nosa. Z tej części twarzy krew żylna płynie między innymi do jamy czaszki. Dlatego zakażenia w obrębie trójkąta śmierci są tak niebezpieczne (a czyrak to zakażenie bakteryjne). Drobnoustroje mogą łatwo przedostać się do krwi, a stąd naczyniami żylnymi do wnętrza czaszki. Najcięższe powikłanie tego typu infekcji to zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej (przestrzeń żylna w obrębie czaszki). Stąd zapalenie może szerzyć się na opony mózgowo-rdzeniowe i mózg, a to grozi ciężkim kalectwem i śmiercią.

Zmiany skórne pojawiają się na twarzy w przebiegu wielu chorób dermatologicznych i ogólnoustrojowych. Najpowszechniejszą jest oczywiście trądzik. Nie jest on stanem zagrożenia życia, ale może pozostawić szpecące blizny na całe życie. Natomiast zakażenia bakteryjne, które często są nie do odróżnienia od wykwitów trądzikowych, szczególnie te umiejscowione w obrębie trójkąta śmierci, są już poważnym stanem chorobowym. Należy również pamiętać, że obecność jednej choroby nie wyklucza drugiej. Pomiędzy licznymi „pryszczami” może znajdować się czyrak. Tak więc dbajmy o swoją skórę i korzystajmy z porad specjalisty. Dzięki temu będzie można uniknąć blizn, a w razie niebezpieczeństwa otrzymamy fachową pomoc.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Objawy trądziku
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze