Rodzaje i działanie wkładek wewnątrzmacicznych

Rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych na przestrzeni lat były ulepszane. Początki tej metody antykoncepcji sięgają do czasów starożytności. Za pierwsze wkładki wewnątrzmaciczne służyły krążki z drewna, szkła, kości słoniowej, złota. Następnie stosowano miedź, korzenie mandragory. Dopiero w XIX i XX wieku użyto do ich wykonania początkowo metali nierdzewnych, następnie tworzyw sztucznych. Dzisiaj medycyna oferuje kilka typów wkładek wewnątrzmacicznych.

1. Zasada działania wkładek wewnątrzmacicznych

Wkładki wewnątrzmaciczne są dla organizmu kobiety ciałem obcym, które powoduje septyczny (jałowy, bez obecności bakterii) stan zapalny. Powoduje to nagromadzenie w tej okolicy dużej ilości leukocytów (krwinek białych), których zadaniem jest niszczenie drobnoustrojów. W macicy natomiast zabijają one napotkane plemniki, czasami również komórkę jajową.

Wkładki wewnątrzmaciczne zapobiegają również zagnieżdżeniu się zarodka (powodują ścieńczenie endometrium - błony śluzowej macicy), a ich ramiona boczne (kształtem przypominają literę T) dodatkowo nie pozwalają na dotarcie plemników do jajowodów.

Zobacz film: "Rak płuca. Historia Jerzego"

Takie działanie wykazują tylko wkładki obojętne (nieaktywne). Nowoczesne hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne wykazują dodatkowe działanie, związane z obecnością substancji aktywnej.

2. Rodzaje wkładek domacicznych

Na rynku dostępne są trzy rodzaje spiral domacicznych"

• obojętne
• miedziane
• hormonalne

2.1. Wkładki obojętne

Ten rodzaj wkładek jest wykonany z polichlorku winylu (lub innych obojętnych tworzyw dla organizmu ludzkiego). Nie zawierają one ani jonów metali, ani hormonów. Obecnie są one rzadko stosowane ze względu na najgorszy efekt antykoncepcyjny. Są najmniejsze ze wszystkich dostępnych wkładek, a ich działanie polega jedynie na zapobieganiu zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej.

2.2. Wkładki zawierające jony metali

Głównym jonem metalu używanym we wkładce domacicznej jest jon miedzi (znacznie rzadziej można się też spotkać z jonami złota, srebra lub platyny).

Drut miedziany, dołączony do nieaktywnej wkładki wewnątrzmacicznej, wykonanej głównie z polichlorku winylu, powoduje zwiększenie jej działania antykoncepcyjnego, a także pozwala na zmniejszenie jej rozmiarów i ilości powikłań.

Jon miedzi gromadzi się w śluzie szyjki macicy i endometrium. W tym pierwszym miejscu prawdopodobnie upośledza przemiany glikogenu w komórce plemnika (efekt plemnikobójczy), a w drugim - zapobiega implantacji.

Niektórzy wspominają również o wpływie miedzi na komórkę jajową. Powoduje ona, że po owulacji komórka jajowa nie przebywa w jajowodzie trzy dni, a jedynie kilkanaście godzin - zjawisko to nie jest do końca wyjaśnione. Stężenie, jakie miedź może osiągnąć w macicy, jest również embriotoksyczne. Obecność spirali w macicy może zwiększać ryzyko zakażeń, natomiast miedź ma działanie antybakteryjne (niszczy drobnoustroje).

Czas działania antykoncepcyjnego utrzymuje się przez okres 5 lat, a czasem nawet dłużej. Wkładki te są przeciwwskazane u kobiet uczulonych na miedź, z obfitymi miesiączkami, mięśniakami macicy oraz z chorobą Wilsona.

Nową wersją wkładki jest wkładka przypominająca nici. W dno macicy jest wszczepiana nitka, na której zawieszone są zbiorniczki zawierające i uwalniające miedź (przypominają one koraliki). Wkładka nie powoduje podrażnień, a jej specjalne umocowanie gwarantuje pozostanie w pierwotnym miejscu implantacji przez cały okras użytkowania. Brak ramion poprzecznych przyczynia się do obniżenia skutków ubocznych (bólu, obfitych krwawień).

Skuteczność tego modelu "spirali" jest bardzo wysoka (wskaźnik Pearla 0,2). Jest ona dostępna dla kobiet z obfitymi miesiączkami i mięśniakami macicy. Niestety jest to metoda nowa i nie są znane jej działania uboczne.

2.3. Wkładki uwalniające hormon

Pierwowzór zawierał w swoim składzie czysty progesteron (to hormon, który w organizmie ludzkim jest produkowany przez ciałko żółte po owulacji). Obecne "spirale dopochwowe" zawierają jego pochodną - lewonorgestrel (LNG). Zbiornik (kapsułka), zawierający hormon, jest ramieniem podłużnym wkładki domacicznej (wkładka zbudowana jest z tworzywa sztucznego i ma kształt litery T).

Progesteron powoduje zagęszczenie śluzu szyjkowego, dzięki czemu staje się on nieprzepuszczalny dla plemników i utrudnia ich przedostanie się do jajowodów.

Wykazuje on także wpływ na błonę śluzową macicy, powodując jej niewrażliwość na estrogeny (blokuje ich receptory) oraz atrofię, co uniemożliwia implantację komórki jajowej.

LNG blokuje także receptory dla endogennego progesteronu, a także powoduje zwiększenie produkcji glikoproteiny A, uniemożliwiającej zapłodnienie.

U 25 proc. kobiet, używających ten typ wkładek, nie dochodzi do owulacji. Hormon jest podawany miejscowo, dlatego do zahamowania jajeczkowania potrzebna jest jego mniejsza ilość niż w przypadku tabletek (pomija krążenie wątrobowe). Dodatkowo zmniejsza się ilość powikłań i działań niepożądanych.

Stworzenie wkładek uwalniających hormon zostało uznane za największe osiągnięcie w dziedzinie antykoncepcji odwracalnej od czasu wprowadzenia do użytku klasycznej tabletki. Wkładki te przez pierwsze trzy lata chronią niemal w 100 proc. przed zapłodnieniem, potem ich skuteczność się zmniejsza.

W przeciwieństwie do innych modeli mogą ich używać kobiety ze zniekształconą macicą (mięśniaki), w okresie okołomenopauzalnym (ryzyko nieprawidłowego rozrostu endometrium), z obfitymi krwawieniami oraz podwyższonym ryzykiem zakażenia.

Niestety, w porównaniu z innymi rodzajami antykoncepcji, ich cena jest wysoka.

3. Wybór wkładki wewnątrzmacicznej

Kobieta nie może samodzielnie podjąć decyzji o wyborze typu "spirali", jaki chce używać. Jeśli już zdecydowała się na ten rodzaj antykoncepcji, w pierwszej kolejności należy udać się do lekarza.

Tylko ginekolog może dokonać założenia wkładki, po wcześniejszym wykluczeniu wszystkich przeciwwskazań oraz wykonaniu szeregu badań.

Bardzo ważny jest zebrany dokładnie wywiad lekarski (informacje o obfitości miesiączek, uczuleniach, chorobach, poronieniach, ciążach pozamacicznych).

Konieczne badania to:

• test ciążowy, w celu wykluczenia ciąży
• dokładne badanie ginekologiczne
• cytologia
• USG narządu rodnego (wykluczenie wad anatomicznych)

Zaleca się także przeprowadzenie morfologii - w celu wykrycia ewentualnej anemii. Po analizie badań i wykluczeniu wszystkich przeciwwskazań, lekarz wybiera najodpowiedniejszy rodzaj wkładki, którą zakłada w 2-3 dniu cyklu (2-3 dniu krwawienia miesiączkowego).

4. Dolegliwości po założeniu wkładki wewnątrzmacicznej

Początkowy ból podbrzusza i obfite krwawienie miesięczne zazwyczaj ustępują po 2-3 cyklach, jednak jeśli ból jest ostry i nagły, a krwawienie przedłuża się i jest bardzo intensywne, należy zgłosić się do ginekologa.

Wszelkie objawy infekcji, takie jak gorączka, dreszcze, silny świąd, ból, pieczenie okolicy narządów płciowych zewnętrznych powinny zwrócić uwagę.

Niezwłocznej konsultacji wymaga brak miesiączki. Przyczyną tego może być zapłodnienie, a w konsekwencji ciąża pozamaciczna.

5. Kontrowersje wokół stosowania wkładki wewnątrzmacicznej

Od momentu wprowadzenia do użytku wkładki wewnątrzmacicznej między jej zwolennikami a przeciwnikami toczy się spór o sposób działania "spirali", jej wpływu na zapłodnioną komórkę jajową oraz możliwości spowodowania usunięcia zagnieżdżonego już zarodka.

Zwolennicy tej metody antykoncepcji twierdzą, że moment powstania "nowego życia" rozpoczyna się od chwili implantacji, przeciwnicy zaś, że tym momentem jest zapłodnienie.

Największe kontrowersje wywołuje pierwszy okres po założeniu wkładki wewnątrzmacicznej. "Spirala" nie uzyskuje jeszcze swojego pełnego działania, dlatego łatwo może dojść do zapłodnienia komórki jajowej i jej zagnieżdżenia w błonie śluzowej macicy. W tym momencie może dojść do poronienia, bo wkładka domaciczna jest od pierwszego dnia jej obecności ciałem obcym, które powoduje działanie drażniące, jałowy stan zapalny, a co się z tym wiąże wzrost ilości leukocytów.

Dodatkowo zwiększa ona produkcję prostaglandyn, które m.in. wywołują skurcze macicy i jajowodów, powodując usunięcia zarodka. Jeśli wkładka wewnątrzmaciczna zawiera miedź, która jest związkiem toksycznym, może spowodować obumarcie zapłodnionej komórki jajowej.

Wiele kontrowersji budzi również stosowanie wkładki domacicznej jako metody antykoncepcyjnej "po stosunku". W Polsce założenie IUG dokonuje się w 2-3 dniu miesiączki, po przeprowadzonym teście ciążowym (wynik negatywny). Jednak jeśli jej stosowanie rozpocznie się od około piątego dnia po owulacji (w przypadku zapłodnienia), spowoduje ona obumarcie zarodka i samoistne wydalenie go na zewnątrz.

Obrońcy tej metody antykoncepcji stwierdzają, że wkładki wewnątrzmaciczne nie powodują większego wydalania zapłodnionych komórek jajowych niż analogiczne samoistne ich usunięcie, jakie jest obecne u kobiet nie stosujących IUG, które regularnie współżyją.

6. Działanie spirali na rozwijający się płód

Jeśli kobieta stosująca IUG zauważy brak miesiączki, powinna jak najszybciej udać się do lekarza w celu wykluczenia lub potwierdzenia ciąży. Podczas badania USG lekarz powinien określić miejsce implantacji komórki jajowej.

Jeśli miejsce zagnieżdżenia zarodka jest prawidłowe, kobieta powinna zdecydować, co zrobić ze spiralą wewnątrzmaciczną. Jej usunięcie może spowodować poronienie, podobnie jak jej pozostawienie.

Mitem jednak jest, że wkładka wewnątrzmaciczna może "wrosnąć" w organizm rozwijającego się płodu, ale czasami zdarza się przebicie błon płodowych lub uszkodzenie zarodka, doprowadzające do jego obumarcia.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.