Rodzina a nerwica
Kochać, chwalić, nie karać, wspierać – czy można z tym przedobrzyć? Jaki wpływ na rozwój zaburzeń nerwicowych może mieć środowisko rodzinne? Aby zapobiec nerwicy w życiu dorosłym, ważny jest cały proces wychowywania. Okazuje się jednak, że zarówno zbyt dużo swobody jak i przesadna dyscyplina mogą mieć negatywny wpływ na rozwój osobowości. Jaka jest więc zależność między rodziną a nerwicą?
1. Relacje z rodzicami
Obecnie zauważalna jest tendencja do przesadnego rozpieszczania dzieci. O ile kilkadziesiąt lat temu dominował model autorytarny w rodzinie, o tyle w ciągu ostatnich kilkunastu lat rozwinął się całkiem odmienny obraz rodziny. Dzieci mają tak dużo swobody, że często pozbawia się je zupełnie granic. Granice te warto jednak stawiać, a ich respektowanie wzmacnia w dziecku poczucie, że istnieją zasady, których należy przestrzegać. To daje dziecku poczucie oparcia - w razie konieczności będzie miało do czego się odwołać. Warto tu jednak zaznaczyć, że równie ważne jak ustalenie zasad w rodzinie jest ich przestrzeganie. Konsekwencja w procesie wychowania jest podstawą wzajemnego szacunku w relacji rodzic-dziecko.
2. Zasady w rodzinie
Dlaczego zasady i konsekwencja są tak ważne dla rozwoju dziecka? Widok rodzica z ostentacyjnie płaczącym dzieckiem w kolejce do sklepowej kasy nie jest widokiem rzadkim. Z reguły tego rodzaju historie mają podobny przebieg. Natężenie płaczu stopniowo nasila się, aby osiągnąć punkt kulminacyjny, po czym następuje nagła cisza. Błoga dla uszu pozostałych kupujących. Cisza ta nastaje za sprawą troskliwego rodzica, który poddając się w tej walce kupił dziecku jakiś słodki gadżet, którego dziecko płaczem właśnie się domagało. Niestety nie jest to dobry model wychowania. Choćby z tego względu, że dziecko uczy się wymuszania pewnych rzeczy płaczem. Nawet jeśli wszystkim członkom rodziny taki model zachowania nie przeszkadza (choć i to jest wątpliwą sprawą), z czasem dziecko zacznie kontaktować się z innymi ludźmi spoza kręgu rodzinnego, na których wymuszanie płaczem nie podziała. Pojawi się w nim wówczas frustracja z powodu nieumiejętności rozładowania emocji i trudności w komunikacji z innymi ludźmi.
Dziecko, które ma na wyciągnięcie ręki to, czego aktualnie zapragnie, gorzej radzi sobie ze stresem w dorosłym życiu. Jest to zaledwie jeden z przykładów zachowań wynikających z dawania dziecku zbytniej swobody i możliwości decydowania o sobie. Konsekwencja i jasno ustalone zasady współżycia w rodzinie są złotym kluczem do zdrowego, prawidłowego rozwoju osobowości.
3. Relacje z rodzeństwem
Zaburzeniom lękowym sprzyjają również niezdrowe relacje w rodzeństwie. Niekiedy zdarza się, że dzieci w rodzinie rywalizują ze sobą. Najczęściej jest to rywalizacja o względy rodziców, ale z czasem może to przełożyć się na inne płaszczyzny życia. Rywalizacja z rodzeństwem ma wpływ nawet na takie wybory jak decyzja o zamążpójściu czy wybór kierunku studiów. O ile jednak dorosły człowiek może sobie z rywalizacją radzić lepiej lub gorzej, o tyle dziecko najczęściej nie radzi sobie z tym cale. Lęk o utratę rodzica i ciągła potrzeba walki o pozycję w hierarchii rodzinnej są źródłem frustracji i uczą dziecka napięcia w budowaniu relacji z innymi.
O dobre relacje między rodzeństwem powinni starać się przede wszystkim rodzice. To od ich postawy zależy to, w jaki sposób relacje dzieci będą wyglądały.
4. Brak czasu dla dzieci
Kult pracy i coraz szybsze tempo życia sprzyjają już nie tylko stanom lękowym, ale zaburzeniom osobowości obecnie dorastającego pokolenia. Średnia wieku młodych pacjentów na oddziałach psychiatrycznych maleje z roku na roku. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych, zaburzenia odżywiania, zaburzenia depresyjne oraz lękowe są konsekwencją problemów młodzieży w domu. Między innymi braku stabilnej sytuacji w rodzinie, braku otwartej i ciepłej atmosfery, a często po prostu braku czasu na wspólne bycie razem. Na rozmowy, na rozwijanie swoich pasji, na odkrywanie innych stron życia poza codziennością, którą dziecko zna aż nazbyt dobrze.
5. Kary fizyczne
Nerwicogennym i sprzyjającym wystąpieniu różnych innych zaburzeń psychicznych w życiu dorosłym czynnikiem jest karanie fizyczne dziecka. Przysłowiowe klapsy i bicie dziecka sprowadzają się zawsze do jednego mianownika – jest nim wyżywanie się na dziecku. Ma to więcej wspólnego z rozładowywaniem napięć rodzica, niż z procesem wychowywania. Bite dziecko nie może się nawet złościć. Może się tylko bać i czuć się winne, że zawiniło. Rodzic jest osobą, którą dziecko kocha i od której zależy. Łatwiej stłumić mu złość na niego, nie do końca zresztą uświadamianą. Łatwiej mu czuć się winnym. Tłumiona złość i poczucie winy objawiają się z czasem pod postacią lęku i nerwicy. Przemoc fizyczna jest zawsze ogromnym nadużyciem i przekracza fizyczną autonomię dziecka.
Specyficznym wyrazem nadmiernych oczekiwań i wymagań wobec dziecka są zaburzenia odżywiania. Ale nie tylko. W rodzinie, w której dziecku stawia się zbyt dużo wymagań rodzą się różne konflikty. Dziecko, które nie otrzymuje ze strony rodziców pełnej akceptacji, próbuje ją znaleźć gdzie indziej. Może to być grupa rówieśnicza, może to być własny świat fantazji i wyobrażeń, ucieczka w świat gier komputerowych, ucieczka w uzależnienia. Emocje dziecka nie zależą od niego, a często znajdują ujście pod postacią zaburzeń depresyjno-lękowych.
Nerwica u dziecka ma zawsze związek z atmosferą panującą w domu i ze stylem rodzicielskim. U osoby, która nie ukończyła 18 roku życia, a cierpi na zaburzenia lękowe, zawsze warto szukać przyczyny w domu, w relacjach z najbliższymi, w trudnych doświadczeniach z przeszłości. Nawet jeśli dziecko cierpi na fobię szkolną, źródło problemu w mniejszym lub większym stopniu wiąże się z jego doświadczeniami z wcześniejszego lub obecnego dzieciństwa.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.