Różne rodzaje dostępnych szczepionek
Szczepionki, czyli preparaty biologiczne, stosowane do wytworzenia odporności czynnej zawierają antygeny zakaźnych drobnoustrojów, które wywołują w zaszczepionym organizmie produkcję swoistych przeciwciał i pamięć immunologiczną. Podanie takich preparatów ma na celu wywołanie w organizmie, w razie ponownego kontaktu z danym drobnoustrojem, szybkiej produkcji specyficznych przeciwciał, co ma uchronić przed rozwinięciem zakażenia.
Różne rodzaje dostępnych szczepionek
W tym artykule:
Podział szczepionek ze względu na postać antygenu
Antygen jest to przede wszystkim substancja, która ma zdolność wzbudzania przeciwko sobie swoistej odpowiedzi odpornościowej. Ze względu na jego postać, szczepionki można podzielić na: żywe, zabite i zawierające przetworzone metabolity.
Szczepionki żywe
Szczepionki żywe, jak sugeruje nazwa, zawierają żywe drobnoustroje, jednak są to szczepy atenuowane, czyli osłabione. Dzięki pozbawieniu zjadliwości charakteryzują się znikomymi właściwościami chorobotwórczymi, bądź ich całkowitym brakiem, ale przy tym muszą zachować swoje właściwości antygenowe. Najbardziej znanym przykładem w praktyce klinicznej jest preparat BCG (zapobieganie gruźlicy) – preparat bakteryjny. Wśród preparatów wirusowych jest to szczepionka przeciw poliomyelitiswg Sabina, przeciw odrze, śwince, różyczce oraz przeciwko ospie wietrznej, żółtej gorączce.
Szczepionki zabite
Szczepienia zabite produkuje się z wysoko immunogennych szczepów, które są inaktywowane („zabijane”) za pomocą ciepła, promieniowania lub czynników chemicznych (formaldehyd, fenol). Do szczepionek zabitych bakteryjnych zaliczamy: szczepionkę przeciw krztuścowi, durowi brzusznemu, cholerze, natomiast do wirusowych – przeciw wściekliźnie i poliomyelitis wg Salka.
Szczepionki rekombinowane
Szczepienia ochronne rekombinowane są wytwarzane na drodze inżynierii genetycznej, w ten sposób, by zawierały antygen drobnoustroju chorobotwórczego, przykładem jest szczepionka przeciwko WZW typu B i grypie.
Szczepionki polisacharydowe
Szczepionki polisacharydowe zawierają polisacharydowe otoczki danego drobnoustroju połączone z białkiem, np. szczepionka przeciwko: Haemophilus influenzae typu b i pneumokokom.
Szczepionki zawierające przetworzone metabolity
Szczepionki zawierające przetworzone metabolity drobnoustrojów są to natoksyny (toksoidy). Wchodzące w skład szczepionek metabolity (egzotoksyny) drobnoustrojów są bezpieczne, ponieważ poddawane są odtoksycznieniu, ale zachowują przy tym bardzo dobre właściwości antygenowe. Takie szczepionki to np.: anatoksyna przeciwko błonicy, tężcowi i botulinowa (przeciwko jadowi kiełbasianemu).
Podział szczepionek ze względu na drogę podania
Szczepionki w zależności od rodzaju i postaci wprowadza się do organizmu różnymi drogami – pozajelitową (zastrzyki), doustnie lub też donosowo. Szczepionki płynne są dostępne w postaci gotowej do podania. Zawierają stabilizatory i substancje konserwujące. Natomiast szczepionki wysuszone mają postać proszku, który przed użyciem należy wymieszać z dołączonym rozpuszczalnikiem. Zwykle są bardziej wytrzymałe na działanie czynników zewnętrznych (np. temperaturę) i mają dłuższy okres ważności.
Podział szczepionek ze względu na swoistość
Kolejnym podział szczepionek można przeprowadzić w zależności od ich swoistości.
- Szczepienia monowalentne zawierają jeden rodzaj drobnoustroju lub antygenu uodparniającego przeciw jednej chorobie.
- Szczepienia poliwalentne (skojarzone, wieloważne, złożone) zawierają więcej niż jeden antygen z tego samego lub innego drobnoustroju i uodparniają jednocześnie przeciw kilku chorobom.
Stosowanie nowoczesnych szczepionek skojarzonych zmniejsza liczbę wstrzyknięć, zwłaszcza w pierwszych latach życia, a uproszczając kalendarz szczepień zwiększa prawdopodobieństwo terminowego i pełnego przeprowadzenia szczepień. Dla przykładu - szczepionka 5 w 1 chroni przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis oraz zakażeniom HIB, a szczepionka 6 w 1 chroni dodatkowo przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B.
Treści w naszych serwisach służą celom informacyjno-edukacyjnym i nie zastępują konsultacji lekarskiej. Przed podjęciem decyzji zdrowotnych skonsultuj się ze specjalistą.
