Serologia - badania serologiczne i konflikt serologiczny
Serologia, nauka o reakcjach antygenu z przeciwciałami surowicy krwi to część immunologii. Badania serologiczne wykonuje się powszechnie w rozpoznaniu i monitorowaniu różnych jednostek chorobowych, a także w celu oznaczenie grupy krwi i określania ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego między matką a płodem. Co jeszcze warto o nich wiedzieć?
1. Co to jest serologia?
Serologia jako część immunologii, to dziedzina, która zajmuje się interakcjami między antygenami a przeciwciałami, a także rozwojem metod badania obecności antygenów i przeciwciał w surowicy krwi. Koncentruje się na badaniu przeciwciał oraz antygenów wytwarzanych w obrębie układu odpornościowego.
Immunologia to dziedzina nauki z pogranicza biologii i medycyny, w centrum zainteresowań której znajdują się biologiczne i biochemiczne podstawy reakcji odpornościowo-obronnej ustroju na patogen lub inne obce organizmowi substancje.
2. Czym są badania serologiczne?
Badania serologiczne to badania immunologiczne, które pozwalają na wykrycie w materiale biologicznym antygenów i/lub przeciwciał. Oznacza to, że umożliwiają diagnostykę niektórych chorób, takich jak kiła (serologia kiły) borelioza czy włośnica.
To jedne z podstawowych, powszechnie stosowanych badań laboratoryjnych stosowanych w rozpoznaniu i monitorowaniu różnych jednostek chorobowych. Ograniczeniem wykrywalności jest konieczność wytworzenia przeciwciał przez zakażony organizm, w wystarczającym stężeniu, przed badaniem.
Antygeny, czyli najczęściej bakterie, wirusy, pyłki roślin, pokarmy, grzyby, pierwotniaki, układ odpornościowy rozpoznaje jako obce.
Przeciwciała są białkami odpornościowymi wytwarzanymi przeciwko antygenom. Każde przeciwciało jest wytwarzane specyficznie przeciwko określonemu antygenowi. Organizm w zależności od sytuacji może wytwarzać przeciwciała w różnych klasach: IgA, IgM, IgG, IgE, IgD.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
3. Konflikt serologiczny
Dzięki badaniom serologicznym można ocenić ryzyko pojawienia się tak zwanego konfliktu serologicznego. Dochodzi do niego, gdy matka ma krew Rh (-), a dziecko Rh (+).
W konflikcie serologicznym dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko krwinkom czerwonym płodu, które mają zdolność niszczenia jego krwinek. Przyczyną jest wcześniejszy kontakt matki z krwią płodu niezgodną antygenowo (np. podczas porodu pierwszego dziecka i produkcji przez matkę przeciwciał IgG. Wówczas w kolejnej ciąży przeciwciała te przenikają do płodu).
Badanie za pomocą badań serologicznych powinno być wykonywane:
- u wszystkich ciężarnych do 10. tygodnia ciąży,
- pomiędzy 21.-26. tygodniem ciąży tylko u kobiet RhD-, u których nie wykryto przeciwciał w pierwszym badaniu,
- pomiędzy 27.-32. tygodniem ciąży u każdej kobiety.
4. Serologia – wskazania do badania
Metody serologiczne stanowią również ważny element w ustalaniu grup krwi w transfuzjologii w tak zwanym układzie grup głównych (A, B, AB, 0), czynnika Rh (+, -) oraz Kell (główny antygen oznacza litera K). Serologia jest pomocna także w diagnostyce:
- infekcji: zarówno o podłożu wirusowym i bakteryjnym, jak i grzybiczym. W diagnostyce laboratoryjnej wykorzystuje się przede wszystkim przeciwciała IgM i przeciwciała IgG. Możliwe jest rozpoznanie takich chorób jak borelioza z Lyme czy Helicobacter pylori. Obecnie szczególnym zainteresowaniem cieszą się badania serologiczne COVID, których celem jest zidentyfikowanie przeciwciał anty-SARS-CoV-2 powstających po kontakcie z wirusem,
- chorób pasożytniczych, choć nie mogą one samodzielnie potwierdzić rozpoznania. Stosuje się je w diagnostyce włośnicy, bąblowicy czy toksokarozy,
- choroby autoimmunologiczne. Mówi się o nich, gdy układ odpornościowy rozpoznaje własne tkanki jako antygeny (tzw. autoantygeny) i wytwarza przeciwko nim przeciwciała. Następstwem jest choroba autoagresji. Przykładem jest ocena we krwi poziomu przeciwciał przeciwtarczycowych: przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg), przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) czy przeciwko receptorowi TSH (anty-TSHR),
- alergii, które pojawiają się, gdy organizm wytwarza przeciwciała przeciwko alergenom (najczęściej roztoczom, pyłkom czy pokarmom). Za pomocą metod serologicznych oznacza się zarówno całkowite IgE, jak i swoiste alergenowo IgE.
5. Na czym polega badanie serologiczne?
Badania serologiczne, celem których jest wykrycie w materiale biologicznym antygenów lub przeciwciał, wykonywane są na próbce krwi żylnej ze zgięcia łokciowego, choć wykonuje się je również ze śliny, moczu, kału, płynu mózgowo-rdzeniowego, a także wycinków tkanek. Nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Interpretacja wyniku badań serologicznych odbywa się w odniesieniu do wskazań.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.