Stawy
Stawy stanowią ruchome połączenie pomiędzy elementami szkieletu, zewnętrznego lub wewnętrznego. Jak pokazują badania, piętnaście procent pacjentów zgłaszających do lekarza pierwszego kontaktu, to osoby cierpiące na zaburzenia czynności układu kostno-stawowego. Ból stawów może pojawić się w odpowiedzi na uraz mechaniczny lub w wyniku stanu zapalnego. W wielu przypadkach osoby zgłaszające się do specjalisty, mówią o dolegliwościach bólowych, które uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Schorzeniem typowym dla stawów jest reumatoidalne zapalenie stawów, które może doprowadzić do niesprawności. RZS objawia się ograniczeniem ruchomości stawów, tkliwością na ucisk i obrzękiem. W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów stosuje się leki, ćwiczenia i dietę. Odpowiedni jadłospis jest elementem profilaktyki chorób stawów.
1. Czym są stawy?
Stawy to ruchome połączenia między elementami szkieletu. Ze względu na liczbę kości, które łączy staw, wyróżnia się stawy proste (łączące dwie kości) i stawy złożone (zbudowane z więcej niż dwóch kości). Natomiast wedle kryterium liczby osi wyróżnia się stawy jedno-, dwu-, wieloosiowe oraz stawy nieregularne.
Rodzaje stawów:
- staw zawiasowy,
- staw obrotowy,
- staw zawiasowo-obrotowy,
- staw śrubowy,
- staw eliptyczny,
- staw siodełkowaty,
- staw kulisty,
- staw panewkowy,
- staw płaski.
2. Jak działają stawy?
Głowa jednej kości i panewka drugiej kości otoczone są tzw. powierzchnią stawową. Osłonę stawu tworzy błona zwana torebką stawową. Łączy ona powierzchnie stawowe obu kości. Budowa stawu składa się z dwóch warstw: zewnętrznej (włóknistej) i wewnętrznej (maziowej). Ostatnia z nich, nazywana błoną maziową jest niezwykle delikatna i cienka. To ona odpowiada za wytwarzanie cieczy synowialnej, nazywanej mazią stawową.
W składzie mazi znajdują się między innymi cząsteczki tłuszczu, substancje białkowe czyli mucyny, woda, kwas hialuronowy, fosfolipidy, glikoproteiny, glukoza, kwas moczowy, leukocyty.
Substancja, którą określa się mianem mazi stawowej wypełnia przestrzeń stawową między dwiema kośćmi oraz powoduje zmniejszenie tarcia w stawach poprzez "smarowanie" powierzchni chrząstek. Oprócz tego, ciecz synowialna zapobiega ścieraniu się kości, transportuje szkodliwe produkty przemiany materii z obrębu jamy stawowej, a także wpływa na odżywianie chrząstki.
3. Przyczyny i leczenie bólów stawów
Ból stawu to jedna z najczęstszych dolegliwości, która może być objawem różnych chorób. Przyczyny dzieli się na zapalne i niezapalne. Przyczyny zapalne są związane ze stanem zapalnym w tkankach stawu, z kolei mianem przyczyn niezapalnych określa się te wywołane uszkodzeniem mechanicznym. Ból stawu pojawia się również w wyniku przeciążenia więzadeł lub torebek stawowych w czasie intensywnego treningu. U osób starszych ta dolegliwość jest spowodowana chorobą zwyrodnieniową. W przebiegu tego schorzenia pacjenci często uskarżają się na silne bóle w obrębie stawów. Stawy nadmiernie bolą podczas ruchu, z czasem pojawiają się także bóle spoczynkowe i nocne. U pacjentów z rozpoznaniem tej choroby, stawy charakterystycznie stywnieją w godzinnach porannych.
Dolegliwości w obrębie stawów bardzo często związane są z chorobami autoimmunologicznymi, które objawiają obniżeniem ilości cieczy synowialnej. Deficyt mazi w torebce stawowej spowodowany jest często chorobami organizmu, w przebiegu których białe krwinki (leukocyty) - odpowiedzialne za niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych - niszczą również komórki stawowe organizmu. Jednym z najpowszechniejszych problemów ludzi starszych jest reumatoidalne zapalenie stawów, w przebiegu którego dochodzi do stanu zapalnego występującego symetrycznie. Kiedy leukocyty, czyli białe krwinki zaczyną niszczyć zdrowe komórki w ciele człowieka, pojawia się stan zapalny błony maziowej oraz chrząstki. Następstwem tej sytuacji jest pojawienie się nadżerek chrząstki i jej zaniku.
Ból stawów może być również spowodowany urazem mechanicznym. Na budowę stawu składają sie również więzadła - pasma wytrzymałej tkanki łącznej, wzmacniające połączenia stawowe przebiegające od jednej kości do drugiej. To one wpływają na wytrzymałość stawów, a także ich rozciąganie czy obciążanie. Jeśli chodzi o więzadła stawowe, wyróżnia się więzadła torebkowe, przebiegające w ścianie torebki stawowej, zewnątrztorebkowe oraz wewnątrztorebkowe. Uraz mechaniczny stawu może być spowodowany nadmiernym rozciągnięciem (np. wskutek nagłego ruchu skrętnego). Może również pojawić się w przypadku gwałtownego zadziałania siły. Konsekwencją takiego stanu rzeczy często jest naderwanie więzadeł, a także uszkodzenia chrząstki stawowej. Pacjent, który doznał urazu mechanicznego może uskarżać się na silny ból stawów, w trakcie poruszania się. Powstały obrzęk uniemożliwia czynności ruchowe w obrębie uszkodzonego stawu.
Leczenie bólu stawów jest uwarunkowane przyczyną, która go wywołała. Aby zmniejszyć natężenie bólu, można sięgnąć po leki przeciwbólowe. Jeśli dolegliwość nie ustąpi po kilku dniach, a dodatkowo pojawi się gorączka, obrzęk stawu i poranne trudności z poruszaniem się, należy skontaktować się z lekarzem.
Objawy zapalenia stawu zmniejszą również chłodne kompresy, które nakłada się na bolesne miejsce kilka razy dziennie na kwadrans.
4. Przyczyny, przebieg i leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekły stan zapalny wewnątrz stawu, który – jeżeli zaniecha się leczenia – prowadzi do zniszczenia stawów i niesprawności. Trzy razy częściej chorują na nie kobiety niż mężczyźni. Jako przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów podaje się predyspozycje genetyczne, problemy układu odpornościowego, zakażenie bakteriami i wirusami, nałóg papierosowy i życie w stresie.
W przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów symptomy pojawiają się nawet dopiero po kilku miesiącach. Wcześniej chory boryka się z objawami typowymi dla grypy. Jest więc osłabiony, badanie temperatury ciała wskazuje stan podgorączkowy, nie ma apetytu i chudnie. Typowe objawy reumatoidalnego zapalenia stawów są związane ze zmianami w stawach: ich poruszaniu towarzyszy ból, są wrażliwe na ucisk, a rano można zaobserwować sztywność stawów. Są one obrzęknięte i nie realizują pełnego zakresu ruchów. W konsekwencji długotrwałego RZS dochodzi do deformacji stawów.
W toku reumatoidalnego zapalenia stawów pojawiają się też dolegliwości innych narządów. Pod powierzchnią skóry mogą wystąpić guzki reumatoidalne, bywa że u chorego stwierdza się zawał serca i zapalenie osierdzia. RZS sprzyja rozwojowi zapalenia opłucnej. Z kolei stosowane leki mogą wpływać negatywnie na nerki. Powikłaniem po RZS bywa zapalenie naczyń krwionośnych, a w rezultacie niedokrwienie narządów wewnętrznych.
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów obejmuje terapię farmakologiczną lekami modyfikującymi przebieg choroby, przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi. Ważne jest wsparcie chorego przez bliskich. Powinien on regularnie ćwiczyć i zaopatrzyć się w kule, chodziki lub fotel inwalidzki, które pomogą odciążyć stawy. Pacjent powinien unikać otyłości, stosując odpowiednią dietę.
5. Jak utrzymać stawy w dobrej formie?
. Forma stawów zależy od tego, co jemy. Produkty żywnościowe są bowiem źródłem substancji, które budują kości i stawy (na przykład białka). W trosce o zdrowie stawów warto sięgać zatem po nabiał: jeść jogurty naturalne i twaróg, pić mleko. Wskazane są otręby, razowy makaron i pełnoziarniste pieczywo. Zamiast białka zwierzęcego, wybierajmy roślinne. Źródłem kwasów omega-3 (poprawiających ruchomość stawów) są ryby. Z kolei warzywa i owoce to bogactwo antyoksydantów opóźniających starzenie się stawów. Wśród nich istotną rolę odgrywa witamina C, która wytwarza kolagen na stawy, odpowiedzialny za ich kondycję.
W wielu przypadkach zalecane jest również stodowanie naturalnych substancji, które wpływają na odbudowę chrząstki stawowej. Glukozamina jest substancją naturalnie występującą w organizmie człowieka. Wchodzi w skład chrząstki stawowej. Stymuluje syntezę kolagenu oraz przyczynia się do regeneracji chrząstki, przez co zmniejsza odczuwanie bólu podczas wykonywania ruchu. Badania naukowe udowadniają korzystny wpływ preparatów z glukozaminą na metabolizm komórek chrząstki. Wśród wielu różnych związków glukozaminy, jedynie siarczan odznacza się największą biodostępnością (wchłanialnością do krwiobiegu z przewodu pokarmowego). Siarczan glukozaminy podany doustnie wchłania się aż w 98%. Stosowana w dawce 1500 mg dziennie, glukozamina wywiera pełne działanie przeciwbólowe po około miesiącu stosowania. Preparaty glukozaminy polecane są sportowcom, w okresie zwiększonej obciążalności stawów, osobom z nadwagą oraz chorym na choroby zwyrodnieniowe stawów, czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Osoby stosujące chondroitynę również obserwują wyraźne zmniejszenie się bólu odczuwanego w związku z zapaleniem kości czy stawów. Chondroityna to kolejny – obok glukozaminy – składnik chrząstki stawowej. Ten organiczny związek chemiczny z grupy glikozoaminoglikanów, mukopolisacharyd zbudowany z naprzemiennie występujących reszt kwasu glukuronowego i N-acetylogalaktozoaminy. Chondroityna uczestniczy w syntezie proteoglikanów, głównego składnika substancji pozakomórkowej. Dzięki tej substancji możliwe jest likwidowanie tarcia między występującymi obok siebie elementami. Dzięki zdolności wiązania wody, amortyzuje siły, które oddziałują na stawy. Powoduje to znaczne usprawnienie wykonywanie ruchów. Substancja ta może być stosowana w formie środków farmakologicznych lub suplementów diety.
Boswelina zwalcza problemy związane z układem mięśniowo-szkieletowym, ponieważ wykazuje silne działanie przeciwzapalne i wpływa pozytywnie na zdrowie kości oraz stawów (również układu mięśniowego przy zwiększonej aktywności fizycznej). Boswelina została wyizolowana z kory drzewa Boswellia Serrata. Jak pokazują badania, substancja wykazuje działanie regeneracyjne na naczynia krwionośne, które zostały uszkodzone w wyniku stanu zapalnego stawów. By zmniejszych dolegliwości bólowe, zaleca się stosować preparaty z tą substancją, przez co najmniej dwa, trzy miesiące. Dzięki temu można zahamować zapalenie mięśni, ścięgien oraz stawów.
Boswelina przeciwdziała powstawaniu obrzęków, ponieważ nie dopuszcza do rozrostu tkanek. Dodatkowo, regeneruje zniszczone połączenia stawowe (ścięgna).
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.