Stolec smolisty – wygląd, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Stolec smolisty (łac. melaena) ma specyficzny wygląd. Cechuje go ciemne, czarne zabarwienie. Przypomina smołę: zarówno na powierzchni, jak i w środku. Zwykle jest ciężki i lepki, choć bywa luźny, nawet biegunkowy. Zwykle po spłukaniu toalety wodą jego fragmenty pozostają przyklejone do jej powierzchni.

Wygląd i charakter czarnego stolca to efekt degradacji hemoglobiny na skutek działania bakterii oraz reakcji chemicznych związanych sokiem żołądkowym i enzymów trawiennych na krew.

Stolec to pozostałości niestrawionego jedzenia, formowane w jelicie grubym. Prawidłowy ma stałą konsystencję: nie może zbyt ani zbyt twardy, ani zbyt wodnisty. Nie może zawierać niestrawionych resztek pokarmowych, a jego zapach nie powinien odpychać.

Normalny stolec zdrowej osoby powinien mieć kolor brązowy. Zarówno stolec czarny, jak i czerwony, żółty stolec, zielonkawy czy zielony stolec (zielona kupka pojawia się często u noworodka czy niemowlaka), biały czy tłusty, mogą wskazywać na wiele nieprawidłowości, a także chorób.

Smoliste stolce to najczęściej objaw krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, ale i dalszej części jelita cienkiego i jelita grubego. Oznaczają obecność w przewodzie pokarmowym 50–60 ml krwi, która pozostaje w przewodzie pokarmowym od 6 do 8 godzin.

Smoliste stolce wraz z wymiotami fusowatymi są głównymi objawami krwawienia z przewodu pokarmowego.

Choroby, które powodują czarny stolec to:

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
• ostre zapalenie trzustki,
• żylaki i owrzodzenia przełyku,
• choroby zapalne jelit,
• ostra gastropatia krwotoczna,
• zespół Mallory’ego-Weissa,
• nowotwory układu pokarmowego.

Krew w kale u dziecka może świadczyć o urazie odbytu, chorobie krwotocznej, wadach naczyniowych, chorobie krwotocznej lub martwiczym zapaleniu jelit, wadach anatomicznych, alergiach pokarmowych czy obecności ciała obcego.

Za zmianę barwy stolca na czarny może także odpowiadać zażywanie preparatów żelaza oraz innych barwiących leków (np. węgiel aktywny) czy preparatów przeciwbólowych (aspiryna, diklofenak, niesteroidowe leki przeciwzapalne), które uszkadzają śluzówkę żołądka).

Czasem smoliste stolce to skutek jedzenia jagód, wiśni czy buraków. Czarne stolce może powodować częste spożywanie alkoholu, co prowadzi do krwotocznego zapalenia błony śluzowej żołądka.

Świeża krew z odbytu, widoczna na kale lub papierze toaletowym, może sygnalizować pojawienie się choroby hemoroidalnej, potocznie nazywanej hemoroidami lub żylakami odbytu.

Hemoroidy (guzki krwawnicze), czyli poduszkowate naczynia żylne zlokalizowane w odbytnicy i odbycie, ma każdy człowiek. Kiedy są patologicznie powiększone, krew z nich nie odpływa prawidłowo, powiększone hemoroidy są wypychane zewnątrz odbytu.

Ponieważ guzki mogą ulegać uszkodzeniom, pojawia się krwawienie z odbytu, a także ból czy świąd.

O ile pojedynczy czarny stolec nie jest powodem do paniki, o tyle gdy czarny kał jest problemem przewlekłym bądź powracającym, należy udać się do lekarza (lekarz pierwszego kontaktu, gastrolog), który zleci dalsze badania.

Stolce smoliste, które nie mają związku z suplementacją żelaza, zażywaniem leków i spożyciem barwiących pokarmów jest objawem, który wskazuje na konieczność pilnej diagnostyki. Wymaga wykonania badań laboratoryjnych krwi oraz badań endoskopowych.

To konieczne, ponieważ krwawienie z przewodu pokarmowego może zagrażać zdrowiu i życiu. Często niezbędna jest hospitalizacja pacjenta, a także zabiegi endoskopowe tamowania krwawienia czy przetoczenie krwi.

Symptomu zdecydowanie nie można lekceważyć i bagatelizować. Krwawienie w obrębie układu pokarmowego może sprawić, że dojdzie do wstrząsu i niewydolności hemodynamicznej.

Jeśli występują czarne stolce, a także problemy z wypróżnianiem, częste bóle brzucha, biegunki i zaparcia, wskazane jest badanie krew utajona w kale. W przypadku stwierdzenia krwi w stolcu zalecana jest gastorskopia i kolonoskopia. Świeża krew w stolcu, która wskazuje na krwawienie z układu pokarmowego, jest wskazaniem do wizyty w szpitalnym oddziale ratunkowym.