Stopa końsko-szpotawa wrodzona
Zniekształcenie końsko-szpotawe jest złożoną wadą układu mięśniowo-szkieletowego i manifestuje się jako wielopłaszczyznowa deformacja stopy. Etiologia poznana jest tylko w nielicznych przypadkach takich jak wady układu nerwowego, np.: przepuklina oponowo-rdzeniowa, choroby tkanki łącznej takie jak zespół Ehlersa-Danlosa i niektóre zespoły wad wrodzonych. W większości przypadków przyczyna jest jednak niewyjaśniona, czyli idiopatyczna, a klinicznie obserwuje się nieprawidłową budowę tkanki łącznej mięśni, powięzi i ścięgien.
Zniekształcenie końsko-szpotawe stopy obecne w dniu narodzin i niezwiązane z innymi współistniejącymi chorobami nazywa się „stopa końsko-szpotawa wrodzona” i stanowi jednostkę chorobową o przewidywalnej prognozie i wystandaryzowanym sposobie leczenia. Choroba nie ogranicza się jedynie do stopy, lecz także obejmuje podudzie, które jest mniejsze i chudsze.
Częstość występowania wrodzonej stopy końsko-szpotawej w Polsce nie jest dokładnie znana. W Europie to 1,5:1000, w 30-50% dotyczy obu stóp, występując 2-3 razy częściej u chłopców. Roczna liczba urodzeń dzieci w Polsce waha się pomiędzy 350 a 400 tysięcy, a zatem około 500 dzieci rocznie wymaga diagnozy i rozpoczęcia leczenia. Efekty leczenia stopy końsko-szpotawej wrodzonej zależą przede wszystkim od czasu rozpoczęcia leczenia, a w drugiej kolejności od ciężkości zniekształcenia.
Stopy końsko-szpotawe nietypowe lub współistniejące z innymi wadami leczą się trudniej i częściej wymagają korekcji chirurgicznej.
1. Rozpoznanie i istota stopy końsko-szpotawej
Rozpoznanie wady możliwe jest już w okresie prenatalnym na podstawie badania USG lub w dniu urodzin w oparciu o badanie kliniczne. Charakterystyczny kształt stóp przypomina koniec kija golfowego (ang. clubfoot). Deformację należy różnicować przede wszystkim z izolowanym przywiedzeniem przodostopia oraz stopą ułożeniową.
Deformację końsko-szpotawą stopy tworzy szereg zaburzeń przestrzennych w postaci końskości, szpotawości, odwrócenia i wydrążenia poszczególnych segmentów stopy powodujących obrót stopy do wewnątrz i tendencję do obciążania zewnętrznego brzegu. Do określenia stopnia ciężkości wady wykorzystywane są skale Dimeglio lub Piraniego, oceniające nasilenie zniekształcenia i możliwość jego korekcji.
2. Leczenie wrodzonej stopy końsko-szpotawej
Leczenie wrodzonej stopy końsko-szpotawej należy rozpocząć jak najwcześniej, najlepiej w pierwszym tygodniu życia.
Zniechęcające wyniki leczenia operacyjnego doprowadziły do opracowania metod zachowawczych. Najskuteczniejszym sposobem jest metoda Ponsetiego polegająca na redresjach i gipsowaniu (rozciągnięcie przykurczonych mięśni i unieruchomienie stopy w prawidłowym ustawieniu). Do uzyskania pełnej korekcji, głównie elementu końskości, w większości przypadków potrzebne jest przecięcie ścięgna Achillesa, a stopy mają prawidłowy kształt już po zdjęciu ostatniego opatrunku gipsowego.
Po uzyskaniu korekcji i zakończeniu leczenia w gipsach korekcyjnych (zwykle 7 gipsów) stosuje się szynę odwodzącą, która jest jedynym sposobem utrzymania dobrego wyniku leczenia, a zaprzestanie jej stosowania często prowadzi do nawrotu zniekształcenia. Szyna stosowana jest przez kilka lat, a większość nawrotów wady występuje przed 6 rokiem życia. Stosowanie fachowej fizjoterapii podczas leczenia sposobem Ponsetiego poprawia wyniki i zapobiega nawrotom.
Zrozumienie sekwencji redresji i prawidłowa technika gipsowania mają podstawowe znaczenie dla prawidłowej korekcji zniekształcenia. Postępowanie według schematu leczenia zaproponowanego przez Ponsetiego znacznie zredukowało ilość pacjentów leczonych operacyjnie, dając dobre odległe wyniki. Próby modyfikacji tej metody są zatem niewskazane.
Alternatywne metody leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej oparte na redresjach, unieruchamianiu w ortezach i fizjoterapii mogą prowadzić do równie dobrych wyników, wymagają jednak większego zaangażowania, dłuższego leczenia i częściej dopełniane są leczeniem operacyjnym.
Leczenia chirurgicznego zazwyczaj wymagają stopy atypowe, nawracające lub te, których leczenie rozpoczęto późno.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.